Sayt test rejimida ishlamoqda

Исоева Лайло Бахтиёровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон


I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Маккажўхори навларини томчилатиб суғориш тартибларини ишлаб чиқиш (Бухоро вилояти мисолида)”, 06.01.02 – Мелиорация ва суғорма деҳқончилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Qх1091.
Илмий раҳбар: Жўраев Фазлиддин Ўринович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти миллий тадқиқот университети Бухоро табиий ресурсларни бошқариш институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.05/30.12.2019.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Исаев Собиржон Хусанбаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Комилов Бахтиёр Султанович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Бухоро вилоятининг ўтлоқи аллювиал тупроқлари шароитида  маккажўхорининг Ўзбекистон-601 ECB ва NS-6010 F1 дурагайларини етиштиришда томчилатиб суғориш тартиблари ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Бухоро вилоятининг ўтлоқи аллювиалл тупроқлари шароитида маккажўхорининг “Ўзбекистон-601 ECB” ва “NS-6010 F1” дурагайларини мавсум давомида сувга бўлган талаби, томчилатиб суғориш тартиблари, суғоришлар сони, мавсумий суғориш меъёрлари, сув истеъмоли ишлаб чиқилган;
маккажўхори дурагайларини томчилатиб суғориш олди тупроқ намлиги чекланган дала нам сиғими (ЧДНС) га нисбатан 70-80-75% бўйича Ўзбекистон-601 ECB дурагайи 3-6-2 тизимда 11 марта суғорилиб, рўвак чиқаришгача 284,5-298,3 м3/га, рўвак чиқаришдан сут-мум пишишгача 197,3-215,7 м3/га, пишиш фазасида 201,9-211,1 м3/га ва умумий миқдори 2524 м3/га ва NS-6010 F1 дурагайини суғориш тартиби ва тизимига мос равишда рўвак чиқаришгача 284,5-302,9 м3/га, рўвак чиқаришдан сут-мум пишишгача 197,3-211,1 м3/га, пишиш фазасида 192,8-201,9 м3/га тенг бўлган ва мавсумий суғоришларнинг меъёри 2484 м3/га тенг бўлган суғориш давомийлиги 6-9 соатни, суғориш оралиғи 7-10 кунни бўлганлиги аниқланган;
эгатлаб суғориш 70-80-75% суғориш олди тупроқ намлиги бўйича Ўзбекистон-601 ECB дурагайида битта сўтадаги дон оғирлиги 169 г, NS-6010 F1 дурагайида 251 граммга, суғориш олди тупроқ намлигига мос лекин, томчилатиб суғоришлар ўтказилганда дурагайлар бўйича 171-259 граммга, томчилатиб суғоришларда эгатлабга нисбатан дурагайлар бўйича 3-8 грамга ошган, маккажўхорининг Ўзбекистон-601 ECB дурагайини суғориш олди тупроқ намлиги 70-80-75% бўйича эгатлаб суғорилганда 65,4 ц/га, NS-6010 F1 дурагайида 90,3 ц/га дон ҳосили олинган, томчилатиб суғориш ўтказилганда эса юқоридаги кўрсаткичларга мос равишда 71,9-108,7 ц/га ҳосил етиштиришга эришилган. Назоратга нисбатан Ўзбекистон-601 ECB дурагайида 6,5 ц/га, NS-6010 F1 дурагайидан эса 18,4 ц/га қўшимча дон ҳосили етиштириш аниқланган;
суғориш олди тупроқ намлиги 70-80-75% тартибда томчилатиб суғорилганда, “Ўзбекистон-601 ECB” дурагайида 52,6%, “NS-6010” F1 дурагайида 123,4% рентабелликка эришилиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бухоро вилояти ўтлоқи аллювиал тупроқлар шароитида парваришланган маккажўхори дурагайларининг томчилатиб суғориш тартиблари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
фермер хўжаликлари ва агрокластер ходимлари учун “Асосий экин сифатида маккажўхори дурагайларини томчилатиб суғориш тартибларини ҳосилдорликка таъсирини баҳолаш” бўйича тавсиянома тасдиқланган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 2-ноябрдаги 03/37-3591-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома маккажўхори етиштирувчи фермер хўжаликларида, агрокластер ходимларига фойдаланиш учун хизмат қилмоқда;
маккажўхори дурагайларини суғориш олди тупроқ намлиги, чекланган дала нам сиғими (ЧДНС) га нисбатан 70-80-75% тупроқнинг 0-50 см ҳисобий қатламини намлантириш Бухоро туманидаги “Азиз Ахмад” фермер хўжалигида 15,0 гектар, “Эркин Акмал Барака” фермер хўжалигида 18,6 гектар, “Зариф ота” фермер хўжалигида 22,0 гектар, жами 55,6 гектар майдонга жорий қилинган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 2-ноябрдаги 03/37-3591-сон маълумотномаси). Натижада гектаридан 6,9-18,4 центнер қўшимча дон ҳосили олинган;
маккажўхорининг “NS-6010 F1” дурагайини 2500 м3/га суғориш сувлари сарфланган бўлиб, жами 11 марта томчилатиб суғориш агротадбири ўтказилган, Бухоро туманидаги  “Зариф ота” фермер хўжалигида 22,0 гектар майдонга жорий қилинган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 2-ноябрдаги 03/37-3591-сон маълумотномаси). Суғориш олди тупроқ намлиги 70-80-75% бўйича суғорилганда 24-28 фоизгача суғориш сувлари иқтисод қилинган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish