Halimova Shoxina Eminjon qizining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): «Buxoro shahri sharoitida ayrim dorivor o‘simliklar introduksiyasi», 03.00.05 – Botanika (biologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/B915.
Ilmiy rahbar: Raximova Tashxanim, biologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasalar nomi: Buxoro davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Samarqand davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.B.02.08.
Rasmiy opponentlar: Mavlonov Xudargan, biologiya fanlari doktori, professor; Axmedov Egamyor Toshbekovich, biologiya fanlari nomzodi, dotsent.
Etakchi tashkilot: Guliston davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Buxoro shahri sharoitida ayrim dorivor o‘simliklar introduksiyasi sharoitida ayrim istiqbolli dorivor o‘simliklarning bioekologik xususiyatlarini ontogenezda asoslash orqali ko‘paytirish yo‘llarini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor Buxoro iqlim sharoiti kuchsiz va o‘rtacha sho‘rlangan tuproqlarida ontogenez davrlari va bosqichlarini o‘rganish asosida Cota altissima, Silybum marianum, Galega officinalis, Senna tora, Agastache foeniculum, Salvia officinalis, Ruta graveolens, Echinacea purpurea larning moslashish xususiyatlari aniqlangan;
havo harorati va havoning nisbiy namligiga bog‘liq holda o‘simliklarning o‘sish va rivojlanish xususiyatlarini ochib berish orqali turlarning o‘sish va rivojlanishiga ekish muddatlari va tashqi muhit omillarining korrelyasiyasi isbotlangan;
introdusentlarning sutkalik va mavsumiy gullash dinamikasi ochib berilgan hamda potensial va haqiqiy urug‘ mahsuldorligini o‘rganish orqali mahsuldorlik koeffisienti baholangan;
turlarning Buxoro shahri tuproq-iqlim sharoitida er ustki hosildorligi va fitokimyoviy tarkibi aniqlangan hamda introduksion baholangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Buxoro shahri sharoitida ayrim dorivor o‘simliklar introduksiyasi bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
ontogenez davrlari va bosqichlarida harorat va havoning nisbiy namligiga bog‘liq holda o‘sish va rivojlanish xususiyatlari, introdusentlaming sutkalik va mavsumiy gullash dinamikasi, potensial, haqiqiy urug‘ mahsuldorligi hamda mahsuldorlik koeffisienti, fitokimyoviy tarkibi Bog‘dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti Buxoro ilmiy-tajriba stansiyasi faoliyatiga joriy qilingan (O‘zbekiston Respublikasi fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa er egalari kengashining 2023 yil 16-maydagi 01/03-0931-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, dorivor o‘simliklar turlarining kolleksiyalarini yaratish, introduksiya sharoitida istiqbolli o‘simliklarining bioekologik xususiyatlarini aniqlash, introdusentlarning plantatsiyalarini yaratish uchun dastlabki agrotexnik tadbirlar ishlab chiqish, tirik kolleksiyasi yaratish, istiqbolli dorivor o‘simlik turlarini aniqlash imkonini bergan;
o‘rta va kam sho‘rlangan tuproqlarda dorivor o‘simliklarning vegetatsiya davomida o‘sib rivojlanishi, ekish muddatlarining vegetatsiya davrlariga ta’siri, urug‘larini ekishning optimal vaqti, saqlash muddatlarining urug‘ unuvchanligiga ta’siri, er ustki qismlarida efir moylarining uchrashi va dorivor o‘simliklarni ko‘paytirish va plantatsiyalarini yaratish bo‘yicha tavsiyalar Buxoro davlat o‘rmon xo‘jaligi tasarrufidagi dorivor o‘simliklarni etishtirish xo‘jaliklari faoliyatiga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligining 2023 yil 26 maydagi 05/05/2510-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, Buxoro shahri sharoiti o‘rta va kam sho‘rlangan tuproqlarida turli xil oilalarga mansub noyob dorivor o‘simliklarning genofondini boyitish, kolleksiyasini yaratish imkonini bergan.