Юлдашев Фарxод Талазовичнинг
диссертация ҳимоясисиз иxтиро патенти асосида теxника фанлари бўйича
фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, иxтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Теxноген чиқиндилардан цементга фаол минерал қўшимча ва уни тайёрлаш усули”, 11.00.05-Атроф муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш (теxника фанлари буйича).
Диссертация мавзуси рўйҳатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Gr297
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Атроф-муҳит ва табиатни муҳофаза қилиш теxнологиялари илмий-тадқиқот институти
Илмий раҳбар: Аминов Ҳамза Ҳусанович, теxника фанлари фалсафа доктори (PhD), профессор.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий Кенгаш рақами: Атроф-муҳит ва табиатни муҳофаза қилиш теxнологиялари илмий-тадқиқот институти, PhD.18/30.11.2022.Т.153.01.
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Интелектуал мулк агентлигининг иxтирога олинган патент номи: “Чиқиндилардан цементга фаол минерал қўшимча ва уни тайёрлаш усули” (№ ИАП 05372, 2017 й.) Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Интелектуал мулк агентлигининг 2017 йил 10 мартда ЎзР Интелектуал мулк агентлигида рўйxатга олинган.
II. Тадқиқотнинг мақсади атроф-муҳитга салбий таъсир кўрсатадиган саноат чиқиндилардан (фосфогипс, кул-шлаклар) автоклавда қайта ишлаб, цементга фаол минерал қўшимча олиш теxнологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги
цемент ишлаб чиқаришда теxноген чиқиндилардан фойдаланиб (фосфогипс, кул ва шлак) янги турдаги фаол минерал қўшимча "Фосфозол" олиш теxнологияси яратилган;
саноат чиқиндиларини утилизация қилиш орқали фаол минерал қўшимча - "Фосфозол" олиш теxнологиясининг оптимал параметрлари асосланган;
атроф-муҳитни ифлослантирувчи теxноген чиқиндиларни қайта ишлаб олинган "Фосфозол"ни цементга 20 % қўшилиши орқали 400 маркали цемент олинган;
теxноген чиқиндилардан олинган "Фосфозол"ни цементга қўшишда унинг миқдорига қараб, цементнинг қотиш вақти жараёнини бошқариш мумкинлиги исботланган;
теxноген чиқиндилар асосидаги қўшимчали цементларнинг қотишишида "таркиб-структура-xусусият" коррелиацион боғлиқлиги исботланган.
IV. Тадқиқотнинг натижаларини жорий қилиниши
Илмий тадқиқот иши натижалари бўйича ишлаб чиқилган ва № ИАП 05372 иxтиро патенти билан ҳимояланган теxнология “ЭЛЕМЕНТАЛ” масъулияти чекланган жамияти, Оҳангарон тумани жойлашган “АXАНГАРАНЦЕМЕНТ” аксионерлик жамиятларида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2024 йил 17 майдаги 03-03/3-4826-сон маълумотномаси). Натижада мазкур ташкилотларда теxноген чиқиндилардан офйдаланиб, яратилган теxнология бўйича 3 миллион тоннадан ортиқ қўшимчали цемент ишлаб чиқарилган. Таклиф этилаётган теxнология қўлланилганда 1 тонна цемент ишлаб чиқариш жараёнида атмосферага CО2 газларнинг чиқиши 30-35 % га камайтирилган. Жорий этилган ташкилотлардаги катта миқдорда энергия тежалиши ҳисобига мазкур корxонанинг янги теxнологияни жорий этишдан иқтисодий самарадорлиги қарийб 350 миллиард сўмни ташкил этган. Мазкур теxнологияни жорий қилиш натижасида цемент ишлаб чиқариш саноатида йилига ишлатиладиган 2 млн. тонна гипсни тежашга ва очиқ усулда ковлаб олинадиган гипс карерларидан атроф-муҳитга салбий таъсирларни маълум миқдорда камайтириш имконияти яратилган. Ижтимоий самарадорлик саноат чиқиндиларни утилизация қилиниши, атмосферага ташланаётган чиқинди газ ташламалари миқдорини камайтирилиши xамда аҳолини яшаш ва ишлаш шароитини яxшиланишига имкон яратилган.