Ризаева Нилуфар Мухутдиновнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Маҳаллий хомашё асосида биологик фаол қўшимчаларнинг суюқ ва юмшоқ шакллари технологиясини назарий ва амалий асослари», 15.00.01 - Дори технологияси (фармацевтика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.DSc/Far36.
Илмий маслаҳатчи: Махмуджонова Комила Султоновна, фармацевтика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент вакцина ва зардоблар илмий тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент фармацевтика институти, DSc.04/30.12.2019.Far.32.01.
Расмий оппонентлар: Тўхтаев Хаким Рахмонович, фармацевтика фанлари доктори, профессор; Сакипова Зуриядда Бектимировна, фармацевтика фанлари доктори, профессор; Сотимов Ғайрат Бахтиерович, техника фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Санкт-Петербург давлат кимё-фармацевтика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: маҳаллий хомашёлар асосида биологик фаол қўшимчаларнинг суюқ ва юмшоқ шаклларини илмий асосланган таркибини танлаш ва технологиясини ишлаб чиқиш, сифатини баҳолаш усулларини тавсия этиш ва уларни тиббиёт амалиётига жорий этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор кўк чой экстракти ва аскорбин кислотасини сақлаган «Аскорбик-Дроп» БФҚнинг илмий асосланган таркиби танлаган ва модификацияланган азот оқимидан фойдаланиб технологияси ишлаб чиқилган;
ошқозон ичак фаолиятини меъёрлаштирувчи мураккаб таркибли «Стоп-Газ» БФҚнинг илмий асосланган таркиби танланган, сифат ва миқдор кўрсаткичлари барқарорлигини таъминловчи технологияси ишлаб чиқилган;
валериана экстрактини сақлаган мураккаб таркибли тинчлантирувчи, уйқусизликка қарши томчи шаклидаги «Сомниум» БФҚнинг мўътадил технологияси ишлаб чиқилган ва сифат меъёрлари аниқланган;
модда алмашинувини меъёрлаштирувчи, поливитаминлар билан бойитилган «Комбивит» сироп шаклидаги БФҚнинг мураккаб таркибини танлашда фаол моддаларнинг физик-кимёвий хусусиятлари ҳисобга олиниб, технологик жараёни ишлаб чиқилган;
чучукмия ва гулҳайри қуруқ экстрактларини сақлаган юқори нафас йўллари яллиғланишини олдини олиш учун мўлжалланган сироп шаклидаги «Mukalitik Qizilmiya» БФҚ таркиби илмий асосланган, технологияси ишлаб чиқилган ва сифат меъёрлари аниқланган;
“Мавстат” стоматологик гелнинг реологик хоссаларини аниқлаш натижасида у деформация кучлари қўлланилганидан сўнг қайта тикланиш хусусиятига эга тиксотроп тизим эканлиги ҳамда ҳарорат ошиши қовушқоқлик, силжишнинг кучланиши каби кўрсаткичларнинг камайишига олиб келиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Маҳаллий хомашё асосида биологик фаол қўшимчаларнинг суюқ ва юмшоқ шакллари технологиясини назарий ва амалий асослари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Стоп-Газ» биологик фаол қўшимча учун Техник шартлар (Ts 306766008-001:2020) ҳамда уни ишлаб чиқариш бўйича Технологик йўриқнома (ТИ 306766008-001:2020) Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан тасдиқланган. Натижада, «HVАRА» МЧЖда ичиш учун томчи шаклидаги семитикон субстанцияси асосида ел ҳайдовчи биологик фаол қўшимчани ишлаб чиқариш имконини берган;
«Аскорбик-Дроп» биологик фаол қўшимча учун Техник шартлар (Ts 306766008-001:2020) ҳамда уни ишлаб чиқариш бўйича Технологик йўриқнома (ТИ 306766008-001:2020) Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан тасдиқланган. Натижада, «HVАRА» МЧЖда антиоксидант хусусиятли таркибида аскорбин кислота ва кўк чой экстрактини сақлаган ичиш учун томчи шаклидаги биологик фаол қўшимчани ишлаб чиқариш имконини берган;
«Комбивит» биологик фаол қўшимча учун Техник шартлар (Ts 306766008-001:2020) ҳамда уни ишлаб чиқариш бўйича Технологик йўриқнома (ТИ 306766008-001:2020) Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан тасдиқланган. Натижада, «HVАRА» МЧЖда моддалар алмашинувини яхшиловчи, витамин ва аминокислоталар сақлаган сироп шаклидаги биологик фаол қўшимчани ишлаб чиқариш имконини берган;
«Сомниум» биологик фаол қўшимча учун Техник шартлар (Ts 306766008-004:2021) ҳамда уни ишлаб чиқариш бўйича Технологик йўриқнома (ТИ 306766008-005:2021) Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан тасдиқланган. Натижада, «HVАRА» МЧЖда ичиш учун томчи шаклидаги тинчлантирувчи таъсирли биологик фаол қўшимчани ишлаб чиқариш имконини берган;
«Mukalitik Qizilmiya» биологик фаол қўшимча учун Техник шартлар (Ts 306766008-003:2021) ҳамда уни ишлаб чиқариш бўйича Технологик йўриқнома (ТИ 306766008-004:2021) Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан тасдиқланган. Натижада, «HVАRА» МЧЖда яллиғланишни олдини олувчи сироп шаклидаги биологик фаол қўшимчани ишлаб чиқариш имконини берган;
эмульсия, томчи, гель шаклидаги БФҚлар технологиясини ишлаб чиқишга оид натижалар асосида «5.71.05.01-фармация» таълим йўналиши бўйича «Фармацевтик технология» дарслиги ишлаб чиқилган (Гувоҳнома № 000-001). Натижада, техникум ўқувчиларининг биологик фаол қўшимчалар яратиш, уларни таркибига ёрдамчи моддаларни киритиш соҳасидаги билимларини бойитиш ва мустахкамлаш имконини берган.