Болтабаев Бахтиёр Сабиржоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “ХИХ асрнинг охири - ХХ аср бошларида Туркистон ўлкасидаги сайловлар тарихи”, 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.1.PhD/Tar603.
Илмий раҳбар: Расулов Бахтиёр Махмуджонович, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қарши давлат университети, PhD.03/27.02.2021.Tar.70.05.
Расмий оппонентлар: Эргашева Юлдуз Алимовна, тарих фанлари доктори, профессор; Хошимов Сойибжон Абдураззоқович, тарих фанлари доктори (DSc).
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат  университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ХИХ асрнинг охири – ХХ аср бошларида Туркистон ўлкасидаги сайловлар тарихини, сайлов жараёнидаги муаммо ва камчиликлар тарихини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХИХ аср охири – ХХ аср бошларида Туркистонда мустамлака кўринишидаги сайлов қонунчилигининг вужудга келиши ва сайлов комиссияларининг қарорлари, ўзига хос хусусиятлари, сайлов комиссиялари ҳамда сайловларда иштирок этувчи сиёсий гуруҳлар, партиялар, маҳаллий аҳолининг норозиликлари фаолияти, митинглар, Туркистон ўлкасида сайлов ташвиқотини ўтказиш натижасида ўлкада сайлов бўйича янги қонун ва қарорларнинг  сайловларни ўтказиш бўйича низом лойиҳаларини  пайдо бўлиши жараёнлари очиб берилган;
Ўлканинг “сиёсий уйғониш”и, И ва ИИ Давлат Думасига сайловлар, 1905–1907- йилларда Туркистоннинг Давлат Думасидаги вакиллигида депутатларни сонини кам ажратилиши фаолияти тарихи, депутатларни қонун муҳокамаларида иштирокини тақиқланиши, сиёсий ҳуқуқлари, партияларнинг сайловолди кураши натижасида Туркистонлик депутатларнинг сиёсий жиҳатдан камситилиши, депутатларнинг Туркистонликлар учун берилган ғоя ва таклифлари дума йиғилишларида инобатга олинмаганлиги далилланган;
Туркистонда Давлат Думасига ўтказилган маҳаллий ўз ўзини бошқариш органларига ўтказилган сайлов ҳисоботлари, маҳаллий аҳолини сайловларда сиёсий мустақилликга интилиш учун ҳаракатлари, сайланган депутатларнинг бошқа миллат вакилларидан иборат эканлиги, миллий таркиби, ижтимоий иқтисодий аҳволи, депутатлар таркибида Туркистон халқ вакилларининг, кўчириб келтирилган русийзабон аҳоли вакилларига нисбатан кам эканлиги далиллар асосида исботланган;
Давлат дума йиғилишларида Туркистон масаласини муҳокама қилмайдиган, фақатгина дума йиғилишларида иштирокчи сифатида Туркистонликларни камситилиши масаласи, 1907–1917- йилларда Туркистон ўлкаси ва унинг барча ахолиси сайлов ҳуқуқидан маҳрум қилиниши натижасида Туркистон масаласида маҳаллий миллат вакилларидан сиёсий жиҳатдан бошқарувчи керак эмаслиги тўғрисидаги маълумотлар аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. ХИХ асрнинг охири ХХ аср бошларидаги Туркистондаги сайловлар тарихига оид  ишлаб чиқилган амалий таклифлар асосида:
ХИХ аср охири – ХХ аср бошларида Туркистонда мустамлака кўринишидаги сайлов қонунчилигининг вужудга келиши ва сайлов комиссияларининг қарорлари, ўзига хос хусусиятлари, сайловларда иштирок этувчи сиёсий гуруҳлар, партиялар, маҳаллий аҳолининг норозиликлари фаолияти, митинглар, каби таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон телерадиоканалида” 2023- йил 26- январдаги 04-36/127- сон маълумотномаси “Миллат ва маънавият” “Ўзбекистон ёшлари” кўрсатувини навбатдаги сонининг ссенарийсини тайёрлашда ва ҳалқимизга сайлов жараёнлари қандай амалга оширилганлигини илмий жихатдан асослаб беришда фойдаланилган. Натижада, ҳалқимиз тафаккурида сайлов тушунчасини аҳамиятини ошишига, сайлов қонунчилигини янада халқчил ва демократик нормалар билан бойитилишига хизмат қилган.
Туркистон ўлкасида сайлов ташвиқотини ва уни ўтказиш жараёнлари, Туркистонда давлат Думасига ўтказилган сайлов натижалари, Туркистон депутатларининг кейинги тақдири, Ўлканинг сиёсий уйғониши, И ва ИИ Давлат Думасига сайловлар, партияларнинг сайловолди кураши натижасида депутатларнинг томонидан берилган ғоя ва таклифлари инобатга олинмаслиги, тўғрисидаги таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Халқ демократик партиясининг сайлов ва сайловолди жараёнлари тарихига оид илмий маълумотлардан партиянинг дастурий мақсад ва вазифаларини рўёбга чиқаришда сайлов компанияларини такомиллаштиришда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Халқ демократик партияси марказий кенгашининг 2023 йил 2 мартдаги 1-66-сон маълумотномаси). Натижада Туркистондаги сайловлар тарихи тизими долзарб масала эканлиги ҳақидаги тушунчаларни республикамиз аҳолиси орасида тарғиб қилишга ва бугунги кунда сайлов қонунчилиги ва амалиётини, сайлов ҳуқуқининг янги кафолатларини такомиллашишига хизмат қилган.
Дума ва бошқарув органларида Туркистон масаласи, Туркистонда Давлат Думасига ўтказилган маҳаллий ўз ўзини бошқариш органларига ўтказилган сайлов ҳисоботлари, маҳаллий аҳолини сайловларда сиёсий мустақилликга интилиш учун ҳаракатлари, сайланган депутатларнинг бошқа миллат вакилларидан иборат эканлиги, миллий таркиби, каби таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон телерадиоканалида” 2023- йил 26- январдаги 04-36/127- сон маълумотномаси “Таълим ва тараққиёт” кўрсатувини навбатдаги сонининг ссенарийсини тайёрлашда сайлов жараёнларида сайлов компанияларининг ва сиёсий партияларнинг ўз олдидаги масулиятини оширишда фойдаланилган. Натижада, Янги Ўзбекистонда ҳам бугуни кунда сайлов жараёнлари тарихи долзарб масала эканлигини халқимизга етказишга хизмат қилган.
Туркистон масаласини Дума ва бошқарув органларида коъриб чиқилиши, Давлат дума йиғилишларида Туркистон масаласини муҳокама қилмайдиган, фақатгина дума йиғилишларида иштирокчи сифатида қатнашиши, Туркистонликларни камситилиши масаласи, Туркистонлик депутатламинг “тақдири”, 1907-1917 йилларда Туркистон ўлкаси ва унинг барча аҳолиси сайлов ҳуқуқидан маҳрум қилинганлиги тўғрисидаги илмий далиллардан, ХлХ-аср охири - ХХ-аср бошларида Туркистонда амалга оширилган тарғиботташвиқот ишлари ва Ўзбекистон Халқ демократик партиясининг мафкуравий тарғиботлар, ўқув-семинарлар ва сайловолди компанияларини ташкил этишдаги самарали усулларидан фойдаланилди. (Ўзбекистон Республикаси Халқ демократик партияси марказий кенгашининг 2023 йил 2 мартдаги 1-66-сон маълумотномаси). Натижада, диссертацияда илгари сурилган таклифлар, тавсия ва хулосалар мамлакатимизда халқимиз, айниқса ёшлар қалбида бугунги кунда сайлов тизимини тўғрисидаги бирламчи маълумотларни кенг жамоатчиликга етказиб бериш, миллий сайлов қонунчилигини сафат жиаҳатдан янги босқичга олиб чиқишига хизмат қилган.