Тўраханов Умматали Давлатовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бўлажак ўқитувчиларни ўз-ўзини идентификация қилишнинг ижтимоий-психологик хусусиятлари”, 19.00.05 – Ижтимоий психология. Этнопсихология (психология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/P510.
Илмий раҳбар: Арзикулов Дилшод Неъматович, психология фанлари доктори (DSc), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, PhD.03/30.12.2021.P.01.07.
Расмий оппонентлар: Жаббаров Азим Мейликулович, психология фанлари доктори, профессор; Бафаев Мухиддин Махаматович, психология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади педагогик йўналишлардаги бўлажак ўқитувчиларни тайёрлашда ўз-ўзини идентификация қилишнинг ижтимоий-психологик хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бўлғуси ўқитувчилар шахсий идентификациялашувининг горизонтал ва вертикал тузилмаси талаба шахсининг ижтимоийлашув жараёнида бошқарувчи функция эканлигига мос равишда эмоционал ва хулқий компонентлари таъсирида жамоа аъзоси сифатида эʼтироф этилиши ёки этилмаслигига кўра "Биз”, "Бизники”, "Ўзимизники” англаш асосида ингуруҳ ёки аутгуруҳга мансублиги асосланган;
бўлғуси ўқитувчининг муайян шароитларда маълум хатти-ҳаракатларга мойиллиги, фаолиятни танлаш қобилияти ҳисобида шахслилик диспозицияси ўзини ўзи идентификациялашнинг белгиловчи психологик компетенцияси эканлиги инсон ритуаллари асосида исботланган;
бўлғуси ўқитувчиларнинг ўзини ўзи идентификациясида гендер, социал идентификациялашувидан тафовутланишида уларнинг ижодий фаоллик ва касбий шаклланишидаги мақсадга йўналганлик асосий мотиватор эканлиги когнитивлик асосида далилланган;
касбий таълимдаги ижобий муҳит таъсирида билим, кўникмалар ва касбий шаклланиши бўлғуси ўқитувчиларнинг ўзини ўзи идентификациялашувининг яъни мослашувчанлигининг касбий билиш, касбга нисбатан муносабати, касбни эгаллаш мотивларининг шаклланиши, касбни ўрганишдан иборат иерархик босқичлари ижтимоий ролларни қабул қилиш асосида далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бўлажак ўқитувчиларда ўз-ўзини идентификация қилишнинг ижтимоий-психологик ривожлантириш бўйича амалга оширилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
бўлғуси ўқитувчилар шахсий идентификациялашувининг горизонтал ва вертикал тузилмаси талаба шахсининг ижтимоийлашув жараёнида бошқарувчи функция эканлигига мос равишда эмоционал ва хулқий компонентлари таъсирида жамоа аъзоси сифатида эʼтироф этилиши ёки этилмаслигига кўра "Биз”, "Бизники”, "Ўзимизники” англаш асосида ингуруҳ ёки аутгуруҳга мансублиги асосланганлигига доир илмий натижалар Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2023 йил 29 июндаги 10-сон буйруғи билан марказ амалий фаолиятига жорий қилинган (Психология ўқув-илмий марказининг 2024 йил 1 мартдаги ПМ-116-А-сон маълумотномаси). Натижада бўлажак ўқитувчиларнинг амалий кўникмалари юзасидан ижтимоий-психологик жиҳатдан сифатини ошириш имкониятлари такомиллаштирилган;
бўлғуси ўқитувчининг муайян шароитларда маълум хатти-ҳаракатларга мойиллиги, фаолиятни танлаш қобилияти ҳисобида шахслилик диспозицияси ўзини ўзи идентификациялашнинг белгиловчи психологик компетенцияси эканлиги инсон ритуаллари асосида исботланганлигига доир илмий хулосалар Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2023 йил 29 июндаги 10-сон буйруғи билан марказ амалий фаолиятига жорий қилинган (Психология ўқув-илмий марказининг 2024 йил 1 мартдаги ПМ-116-А-сон маълумотномаси). Натижада бўлажак ўқитувчиларни ижтимоий перцепция таркибида ижтимоий-тренинглар ва вебинарлар орқали ўз-ўзини бошқаришнинг сифати оширилган;
бўлғуси ўқитувчиларнинг ўзини ўзи идентификациясида гендер, социал идентификациялашувидан тафовутланишида уларнинг ижодий фаоллик ва касбий шаклланишидаги мақсадга йўналганлик асосий мотиватор эканлиги когнитивлик асосида далилланганигига доир тавсиялар Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2023 йил 29 июндаги 10-сон буйруғи билан “Жамиятда долзарб ижтимоий муаммоларни ўрганиш, таҳлил қилиш ва ҳал этиш бўйича илмий психологик тадқиқотлар ўтказиш ҳамда уларда қўлланиладиган самарали методларни ишлаб чиқилишини таъминлаш” методикасига тадбиқ этилган (Психология ўқув-илмий марказининг 2024 йил 1 мартдаги ПМ-116-А-сон маълумотномаси). Натижада бўлажак амалий психологларининг педагогик-психологик ривожланишига кўрсатадиган ижобий таъсири очиб берилган;
касбий таълимдаги ижобий муҳит таъсирида билим, кўникмалар ва касбий шаклланиши бўлғуси ўқитувчиларнинг ўзини ўзи идентификациялашувининг яъни мослашувчанлигининг касбий билиш, касбга нисбатан муносабати, касбни эгаллаш мотивларининг шаклланиши, касбни ўрганишдан иборат иерархик босқичлари ижтимоий ролларни қабул қилиш асосида далилланганлиги бўйича таклифлари Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психология ўқув-илмий марказининг 2023 йил 29 июндаги 10-сон буйруғи билан “Давлат буюртмаси ҳамда ижтимоий талаблар асосида жамият ҳаётидаги шахс психологияси билан боғлиқ бўлган махсус ва тизимли муаммолар бўйича амалий психологик тадқиқотлар ўтказиб, уларнинг ечими бўйича таклифлар ишлаб чиқиш” методикасига татбиқ этилган (Психология ўқув-илмий марказининг 2024 йил 1 мартдаги ПМ-116-А-сон маълумотномаси). Натижада бўлажак ўқитувчиларнинг ўз-ўзини аниқлаш жараёнида кўникма ва малакаларни ривожлантириш модели такомиллаштирилган.