Хамроев Иззат Сайфиллоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Буйраклар морфометрик параметрларининг меъёрда ва сурункали алкоголизм таъсиридаги қиёсий таснифи», 14.00.02 – Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib2643.
Илмий раҳбар: Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Рахматова Муқаддас Холтаевна, тиббиёт фанлари доктори; Баландина Ирина Анатольевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот: Витебск давлат тиббиёт университети  (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: этил спиртининг каламуш буйракларининг морфометрик параметрларига таъсирини ўрганиш учун иммуногистокимёвий усуллар (BcL-2 и Ki-67) ёрдамида буйрак тўқималарининг гистиоархитектоникасини қиёсий таҳлил қилиш ва полареннинг коррекцияловчи таъсири эҳтимолини асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор алкогол билан заҳарланиш буйрак эпителий ҳужайраларининг апоптоз жараёнини кучайтириши ва некрозга учраган қисмлар пролиферациясига тўсқинлик қилиши аниқланган;
экспериментал тадқиқот натижалари каламушларда ёшга қараб сурункали этанол билан заҳарланишининг буйракларнинг морфометрик параметрларига таъсирини аниқланган;
илк бор оддий ва экспериментал шароитларда буйракларнинг проксимал ва дистал каналчаларида нефрон эпителий ҳужайраларининг ядро-цитоплазматик нисбатларининг ўзгариши аниқланган;
илк бор биологик фаол озиқ-овқат қўшимчаси хисобланган поларен сиропининг тузатувчи таъсири аниқланган, бу уни алкогол билан заҳарланишда қўллаш учун асос сифатида фойдаланиш асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгашининг 2024 йил 14 май №24-Z/023 сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: илк бор алкогол билан заҳарланиш буйрак эпителий ҳужайраларининг апоптоз жараёнини кучайтириши ва некрозга учраган қисмлар пролиферациясига тўсқинлик қилиши аниқланган. Олинган илмий-амалий натижалар Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (25.06.2023 й.; № 7/1) ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали бўйича буйруқ (23.06.2023 й.; № 11) билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: алкогол билан заҳарланишнинг буйрак эпителий ҳужайраларининг апоптоз жараёнини кучайтириши ва некрозга учраган қисмлар пролиферациясига тўсқинлик қилиши аниқланганлигини инобатга олинишидан фойдаланиш, беморларни ташхислаш ва даволаш сифатини яхшилашга эришилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: алкогол билан заҳарланишнинг буйрак эпителий ҳужайраларининг апоптоз жараёнини кучайтириши ва некрозга учраган қисмлар пролиферациясига тўсқинлик қилиши аниқланганлиги касалликнинг асоратларини олдини олишда инобатга олиниб даволашнинг замонавий технологияларидан фойдаланиш, касаллик асоратларини олдини олишга ҳамда беморларни сарфланадиган харажатларини 175000 сўмга камайтиришга эришилди. Хулоса: алкогол билан заҳарланишнинг буйрак эпителий ҳужайраларининг апоптоз жараёнини кучайтириши ва некрозга учраган қисмлар пролиферациясига тўсқинлик қилиши аниқланганлиги инобатга олиниб даволашнинг замонавий технологияларидан фойдаланиш,  кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ҳисобига, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 175000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 75000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: экспериментал тадқиқот натижалари каламушларда ёшга қараб сурункали этанол билан заҳарланишининг буйракларнинг морфометрик параметрларига таъсирини аниқланган. Сурункали алкоголли заҳарланиш пайтида буйракларнинг аьзо ичидаги томирлар параметрларининг ўзгариши исботланган;олинган натижалар Бухоро вилоят Ғиждувон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (14.06.2022; №17/2), Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (14.06.2022; № 18) билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: экспериментал тадқиқот натижалари каламушларда ёшга қараб сурункали этанол билан заҳарланишининг буйракларнинг морфометрик параметрларига таъсири аниқланди. Сурункали алкоголли заҳарланиш пайтида буйракларнинг аьзо ичидаги томирлар параметрларининг ўзгариши исботланганлигини ҳисобга олиниши даволаниш самарасини оширишга имкон бериши исботланганлигини ҳисобга олиниши ривожланиши мумкин бўлган асоратларнинг камайтириш имкониятини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: экспериментал тадқиқот натижалари каламушларда ёшга қараб сурункали этанол билан заҳарланишининг буйракларнинг морфометрик параметрларига таъсири аниқланди. Сурункали алкоголли заҳарланиш пайтида буйракларнинг аьзо ичидаги томирлар параметрларининг ўзгариши исботланганлигини ҳисобга олиниши даволаниш самарасини оширишга имкон бериши исботланганлиги: беморнинг шифохонада қолиш муддатини қисқартириб, шифохонада  қолиш тўлов миқдори 420000 сўмга камайтирган (Бухоро туман тиббиёт бирлашмасининг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 105000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 85000) сўм дори воситалари сарфланади); Хулоса: экспериментал тадқиқот натижалари каламушларда ёшга қараб сурункали этанол билан заҳарланишининг буйракларнинг морфометрик параметрларига таъсири аниқланди. Сурункали алкоголли заҳарланиш пайтида буйракларнинг аьзо ичидаги томирлар параметрларининг ўзгариши исботланганлигини ҳисобга олиниши даволаниш самарасини оширишга имкон бериши исботланганлигини ҳисобга олиниши даволаниш самарасини оширишга даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиб, асоратларнинг камайтириш имконини беради.
учинчи илмий янгилик: илк бор оддий ва экспериментал шароитларда буйракларнинг проксимал ва дистал каналчаларида нефрон эпителий ҳужайраларининг ядро-цитоплазматик нисбатларининг ўзгариши аниқланган. олинган илмий-амалий натижалар Ғиждувон туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (14.06.2022; №17/2) хамда, Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (14.06.2022; № 18) билан амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: буйракларнинг проксимал ва дистал каналчаларида нефрон эпителий ҳужайраларининг ядро-цитоплазматик нисбатларининг ўзгариши оддий ва экспериментал шароитларда ўрганилганлиги ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг олдини олиш чора тадбирларини белгилашга имкон бериши исботланган, бу ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг камайтириш ҳисобига ижтимоий самарадорликни ошириш имкониятини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: буйракларнинг проксимал ва дистал каналчаларида нефрон эпителий ҳужайраларининг ядро-цитоплазматик нисбатларининг ўзгариши оддий ва экспериментал шароитларда ўрганилганлиги ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг олдини олиш чора тадбирларини белгилашга имкон бериши исботланганлиги: беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 4 кунга қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 700000 сўмга  камайтирган шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 85000 сўм дори воситалари сарфланади); Хулоса: буйракларнинг проксимал ва дистал каналчаларида нефрон эпителий ҳужайраларининг ядро-цитоплазматик нисбатларининг ўзгариши оддий ва экспериментал шароитларда ўрганилганлиги ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг олдини олиш чора тадбирларини белгилашга имкон бериши исботланганлиги, асоратларнинг камайтиришга каратилган қўшимча даволаш чораларини бажарилишига имкон бериши, ушбу беморларни даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиб, касаллик асоратларини  камайтириш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор биологик фаол озиқ-овқат қўшимчаси хисобланган поларен сиропининг тузатувчи таъсири аниқланган, бу уни алкогол билан заҳарланишда қўллаш учун асос сифатида фойдаланиш асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти:  алкогол билан заҳарланишнинг буйрак эпителий ҳужайраларининг апоптоз жараёнини кучайтириши ва некрозга учраган қисмлар пролиферациясига тўсқинлик қилиши аниқланганлигини инобатга олиниши даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, натижада кузатилиши мумкин бўлган асоратларни камайтириб, шифо жараёнини тезлаштиради. Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (25.06.2023 й.; № 7/1) ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали бўйича буйруқ (23.06.2023 й.; № 11) билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: алкогол билан заҳарланишнинг буйрак эпителий ҳужайраларининг апоптоз жараёнини кучайтириши ва некрозга учраган қисмлар пролиферациясига тўсқинлик қилиши аниқланганлигини инобатга  олинишидан фойдаланиш, беморларни ташхислаш ва даволаш сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: алкогол билан заҳарланишнинг буйрак эпителий ҳужайраларининг апоптоз жараёнини кучайтириши ва некрозга учраган қисмлар пролиферациясига тўсқинлик қилиши аниқланганлиги касалликнинг асоратларини олдини олишда инобатга олиниб даволашнинг замонавий технологияларидан фойдаланиш, касаллик асоратларини олдини олишга ҳамда беморларни сарфланадиган харажатларини 175000 сўмга камайтиришга эришилди. Хулоса:алкогол билан заҳарланишнинг буйрак эпителий ҳужайраларининг апоптоз жараёнини кучайтириши ва некрозга учраган қисмлар пролиферациясига тўсқинлик қилиши аниқланганлиги инобатга олиниб даволашнинг замонавий технологияларидан фойдаланиш,  кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ҳисобига, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 175000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 75000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.