Сагатова Зарима Бахтияровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
“Инглиз ва қорақалпоқ тилларида зооним компонентли фразеологик бирликлар: антропосентрик нуқтайи назар”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Fil3562.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
Илмий раҳбар: Тлеумуратов Генжемурат Тлеумуратович, филология фанлари номзоди, доцент.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Урганч давлат университети,  PhD.03/30.12.2019.Fil.55.02.          
Расмий оппонентлар: Алниязов Айтмурат Исмилович, филолоифия фанлари доктори, профессор; ЙЎлдашев Дониёр Тохирович, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Нукус давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади антропосентрик жиҳатдан инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги зоокомпонентли ФБларнинг когнитив ва лингвомаданий табиатини ҳар томонлама тавсифлаш, уларнинг типологик ўхшашлик ва фарқларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги зоокомпонентли фраземалар муайян ҳодиса, предмет номинациясини ва унинг мазмунини ташкил этувчи маълумотларни ифодалаши, уларда ифодаланган онгнинг мураккаб дискрет бирликлари онгда локализация қилиниши, улар ёрдамида инсоннинг фикрлаш жараёни амалга оширилиши ҳамда бу консептлар ҳам инсон билимларини сақлаш бирликлари вазифасини бажариши каби когнитив хусусиятлари очиб берилган;
зоокомпонентли фраземалардаги маълумотлар мажозий асоснинг маданият билан боғлиқлигини акс эттирувчи коннотацияларда гавдаланиши, сўзлашувчиларнинг миллий маданиятнинг муайян стандарти, стереотипи, консепти ҳақидаги ғояларида намоён бўлиши каби лингвомаданий жиҳатлари асосланган;
чоғиштирилаётган тиллардаги субстантив, предикатив, адвербиал, адектив ва ҳис-ҳаяжонни ифодаловчи зоокомпонентли фраземалардан инглиз тилида субстантив, қорақалпоқ тилида эса предикатив кўринишлар кўплиги; ҳис-ҳаяжонни ифодаловчилари ҳар иккала тилда жуда кам миқдорда эканлиги далилланган;
чоғиштирилаётган тилларининг зоолексемали фраземаларидаги миллий ўзига хос (фарқланувчи) когнитив моделлар одамларнинг яшаш шароитлари, тарихи, географик муҳити, ижтимоий тузилиши, маданияти, урф-одатлари билан ва бир хил (ўхшаш) когнитив моделлари тиллараро эквивалентларнинг мавжудлиги билан изоҳланиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва қорақалпоқ зоокомпонентли фразеологик бирликларининг антропосентрик   парадигма асосида тадқиқи юзасидан олинган натижалар асосида:
иккала тилдаги зоокомпонентли ФБларниг таркибий-грамматик ва лингвокултурологик хусусиятлари юзасидан олинган натижа ва хулосаларидан Қорақалпоғистон Республикаси тарихи ва маданияти давлат музейида инглиз ва қорақалпоқ халқлар оғзаки ва тарихий ёзма ижоди, асосан, кўргазма ва экскурс жараёнларида, музейга ташриф буюрган меҳмонлар билан мулоқатни шакллантиришда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашининг 2023-йил 25-июлдаги 13-0519-07/430-сон маълумотномаси). Натижада инсоннинг ижобий ва салбий сифатларини тасвирлаш учун қиёсий таҳлил асосида грамматик-таркибий конструксияларда ва семантик баҳолаш асносида ўхшашликлар ҳамда фарқлар борлиги кўрсатиб берилган. Бу эса инглиз ва қорақалпоқ тилларига ва дунёдаги обектив ижтимоий-тарихий ўзгаришлар, ҳар бир халқнинг яшаш шароитлари, урф-одатлари, кундалик ҳаёти тил материалида маʼлум бир из қолдириб, зоокомпонентли фразеологик бирликлар маълум бир жамиятда қабул қилинган қадриятларнинг ўзига хос хусусиятларини акс эттириши ва тил бирликларидаги ассоциатив алоқаларни кузатишга имкон бериши исбот қилинган;
иккита гетероген, генетик жиҳатдан бир-бирига қардош бўлмаган, типологик жиҳатдан ҳар хил тузилган ва ўзаро алоқада бўлмаган инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги зоокомпонентни ўз ичига олган ФБлар лингвомаданий нуқтайи назардан баҳолаш юзасидан хулосаларидан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2017–2020-йилларда бажарилган ФА-Ф-1-005 рақамли «Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш» мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳаларни бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2023-йил 26-июлдаги 299/1-сон маълумотномаси). Натижада назарий ва амалий асосланган ҳолда лингвокултурологик нуқтайи назаридан “қорақалпоқ тилининг зоокомпонентли фразеологик бирликлари” терминининг илк марта илмий муомалага киритилишига ва илмий-тадқиқот ишлари янги материаллар, илмий асосланган далиллар билан бойитилишига хизмат қилган;
лингвомаданий жиҳатдан инсоннинг ташқи кўриниши ва ёши, ақл-идрок даражаси, ички фазилатлари, ўйласи, меҳнат фаолияти, ижтимоий мавқейи, хулқ-атвори ва турмуш тарзини баҳоловчи инглиз ва қорақалпоқ зоокомпонентли фразеологик бирликлари таснифига оид илмий-назарий тавсиялардан Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг «Тилге итибар – элге итибар» каби кўрсатув ва дастурларда фойдаланилган (Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг 2023-йил 22-июндаги 05-22/319-сон маълумотномаси). Натижада аҳолига, асосан, ўқувчи ёшларга, талабаларга, олимларга ва илмий изланувчиларга инглиз ва қорақалпоқ тилларида инсоннинг ташқи ва ички параметрлари асосида баҳоловчи зоокомпонентли фразеологизмларни тарғиб қилиш имконияти яратилган.