Sayt test rejimida ishlamoqda

Орипова Камолахон Эркинжон қизининг
 фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Бадиий дискурсда антонимлар қўлланилишининг лингвокултурологик тадқиқи”, 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компютер лингвистикаси ихтисослиги (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.PhD/Fil1156.
Илмий раҳбар: Қўлдошев Акрам Маҳмудович, филология фанлари доктори (DSc), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қўқон давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Қўқон давлат педагогика институти, PhD.03/04.06.2021.Fil.l32.01.
Расмий оппонентлар: Абдураҳмонова Нилуфар Зайнобиддин қизи, филология фанлари доктори, профессор; Самандаров Рустам Дўсёрович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат  чет тиллар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бадиий дискурсда антонимлар қўлланилишининг ўзига хос хусусиятларини лингвокултурологик жиҳатдан очиб беришдан иборат.   
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
 оламнинг лисоний манзараси ифодасида қарама-қарши маъноли соъзларнинг аҳамийати, антонимлар консептуал семантикасини воқелантиришда лексик ва грамматик сатҳлардаги тил бирликларининг зиддийатни ифода этишдаги имконийатлари, уларнинг нутқий-маданий мулоқот муҳити билан узвий боғлиқлиги лингвомаданий аспектда аниқланган;
антонимларнинг бадиий дискурсдаги стилистик ва лексик-семантик жиҳатлари, компетентлик даражалари ва турлари: белги ифодаловчи антонимлар, нисбий  антонимлар, даража (градабле) антонимлари, композицион  антонимлар, онтологик антонимлар, контекстуал антонимлар ва ранг билан богʼлиқ антонимларнинг миллий-маданий ва функсионал жиҳатлари асосланган;
антонимлар ҳам бошқа тил бирликлари каби инсон фаолияти ҳақида ахборот ташувчи семантик-когнитив тузилма ҳисобланади, шу боис антонимларнинг инсон ва воқелик оъртасидаги эмоционал жараёнларни, руҳий, миллий, маданий муносабатларни юзага чиқарувчи восита эканлиги далилланган;
нутқий антонимларнинг ўхшатиш ва метафоралар иштирок этган бадиий дискурсда лингвокултурологик бирлик мақомига эга  бўлиши исботланган ҳамда турли тизимли тилларга хос лингвомаданий хусусиятларни ифодалаши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бадиий дискурсда антонимларни тадқиқ қилишга бағишланган изланишлар асосида олинган натижалар қуйидаги ишларда жорий қилинган:
оламнинг лисоний манзараси ифодасида қарама-қарши маъноли сўзларнинг аҳамияти, антонимлар консептуал семантикасини воқелантиришда лексик ва грамматик сатҳлардаги тил бирликларининг зиддиятни ифода этишдаги имкониятлари, уларнинг нутқий-маданий мулоқот муҳити билан узвий боғлиқлиги борасидаги хулосалардан Т.Н.Қори-Ниёзий номидаги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалида 2020-2022-йилларда бажарилган ФЗ-2016-0908165532-рақамли “Қорақалпоқ тилининг янги алфавити ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш методикаси” мавзусидаги фундаментал лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилган (Т.Н.Қори-Ниёзий номидаги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2023-йил 25-декабрдаги 323-рақамли маълумотномаси). Натижада яратилаётган методика тилнинг лексик ва грамматик сатҳлари бирликларининг зиддиятни ифода этишдаги имкониятлари доирасидаги назарий маълумотлар билан бойитилган;
нутқий антонимларнинг ўхшатиш ва метафоралар иштирок этган бадиий дискурсда лингвокултурологик бирлик мақомига эга  бўлиши исботланган ҳамда турли тизимли тилларга хос лингвомаданий хусусиятларни ифодалаши ҳақидаги амалий натижалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида амалга оширилган ФА-А1-Г007-рақамли” Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот обекти сифатида” мавзусидаги амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2023-йил 29-декабрдаги 512/1-сон маълумотномаси). Натижада мазкур тадқиқот илмий ва амалий жиҳатдан бойиган ва ижтимоий хусусиятлари ортган.
антонимлар ҳам бошқа тил бирликлари каби инсон фаолияти ҳақида ахборот ташувчи семантик-когнитив тузилма бўлиб, инсон ва воқелик ўртасидаги эмоционал жараёнларни, руҳий, миллий, маданий муносабатларни юзага чиқарувчи восита эканлиги ҳақидаги хулосалардан “Ўзбекистон” телерадиоканали эшиттиришлари ва телекўрсатувлари ссенарийларини, жумладан, Ўзбекистон ДУК “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган, 2022-йилнинг июн ҳамда сентябр ойларида  эфирга узатилган “Таълим ва тараққиёт”, “Тил – миллат кўзгуси” номли эшиттиришлар ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон телерадиокомпаниясининг 2022-йил 26-сентябрдаги 04/36-1582-сон маълумотномаси). Натижада мазкур телекўрсатувлар материалларининг таъсирчанлигига, мазмунан мукаммаллашувига эришилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish