Абдурахманова Наргиза Нусратуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʼи номи): “Инглиз ва ўзбек оғзаки ҳамда ёзма нутқида инструктив дискурс” 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.PhD/Fil2092.    
Илмий раҳбар: Шахобитдинова Шохида Хошимовнаб филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат чет тиллари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Раупова Лайло Рахимовна, филология фанлари доктори, профессор; Нажмиддинов Муҳаммаджон Ғайратжон ўғли, филология ва фалсафа фанлари доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат  университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларида инструктив дискурснинг турли дискурсларда шаклланиши, уни оғзаки ва ёзма нутқда намоён бўлиш жиҳатларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек тилларида умумий дискурсивлик назариясининг асосий тушунчалари ва атамалари асосида ИД-инструктив дискурснинг бошқа умум эътироф этилган турларига тобе бўлмаган ҳолда оғзаки ва ёзма-семиотик реализациясининг паралингвистик воситаларсиз,  оғзаки ифодаланган, лингвистик ва паралингвистик воситалардан ҳамда семиотик мураккаб, иконик компонентлардан ташкил топганлик каби хусусиятлари очиб берилган;
 маданиятнинг муайян жиҳатини йўриқнома ҳамда кўрсатма терминологияси − оғзаки-белги бирликлари тўплами орқали ифодаловчи ИД терминологик кодининг ўзига хослиги, хусусан, инглиз тилида техник инструкцияларда Ит ис + Аджеcтиве + Инфинитиве модели асосида шаклланган шахси номаълум тавсифий, субъектив гаплар иштироки мақсадга мувофиқлик, зарурат, рационаллик маъносини ифодалаши, спеcифиcаллй, иммедиателй, онлй, алwайс ва невер сўзлари категориаллик ва модаллик маъносини кучайтириши; ўзбек тилида кесимнинг содда, кўмакчи феълли сўз қўшилмаси ёки ҳолат равиши билан ифодаланган битишувли бирикмада келиши махсус прагматик вазифа бажариши аниқланган;
дискурснинг жанрий хусусиятлари сифатида (1) информатив, императив, этикетга оид ва субъектив баҳо каби тўртта нутқий жанрни ўзаро зидлантирувчи коммуникатив мақсад, (2) муаллиф образи, (3) адресат образи, (4) ўтган мулоқот  қаратилган воқеа, унга хос жавоб, рад этиш, қабул қилиш, (5) мулоқот эпизоди саналган келажак воқеаси, (6) воқелик мазмуни, (7) нутқий жанрнинг лисоний табиати; социолингвистик типлари сифатида институционал, педагогик, тиббий, илмий, сиёсий, диний, маиший дискурс;  прагмалингвистик типлари сифатида юмористик ва ритуал дискурслар ажратилган;
инглиз ва ўзбек тилларида оғзаки ҳамда ёзма нутқида инструктив дискурс концептуал бирлиги мулоқот соҳаси, хронотоп, ижтимоий мавқе, мулоқот иштирокчисининг ижтимоий роли, интенсияси, шакли, мавзуси, ахборот коди, мулоқот йўналиши каби лингвистик ва экстралингвистик омилларнинг ўзаро боғлиқлигини ҳисобга олган ҳолда тилнинг категорик аппаратларига киритилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек оғзаки ҳамда ёзма нутқида инструктив дискурс юзасидан олинган натижалар асосида:
инглиз ва ўзбек тилларида оғзаки ҳамда ёзма нутқида инструктив дискурс концептуал бирлиги мулоқот соҳаси, хронотоп, ижтимоий мавқе, мулоқот иштирокчисининг ижтимоий роли, интенсияси, шакли, мавзуси, ахборот коди, мулоқот йўналиши каби лингвистик ва экстралингвистик омилларнинг ўзаро боғлиқлиги юзасидан қилинган хулоса ва натижаларидан Андижон давлат университетида 2022-2023 йилларда бажарилаётган “ИЛ-402104213 рақамли. Ўзбек тилида электрон лингвистик энциклопедик луғат ишлаб чиқиш” давлат инновацион-тадқиқот дастурлари доирасидаги лойиҳада фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2023-йил 28-июлдаги 39-01-1645-сон маълумотномаси). Натижада дискурс, матн, нутқий таъсир тавсифида қўлланилувчи айрим бирликларининг ўзига хосликлари очиб берилган;
мавҳум инструкцияни ифодаловчи тил бирликларининг мулоқотдаги ўзига хосликни таъминлашдаги ўрни, уларнинг таърифи, инструктив матннинг грамматик, лексик ва семантик, шунингдек, лингвостилистик имкониятларининг мулоқот актида лисоний маданиятни таъминлашдаги вазифалари, дискурснинг жанрий хусусиятлари сифатида (1) информатив, императив, этикетга оид ва субъектив баҳо каби тўртта нутқий жанрни ўзаро зидлантирувчи коммуникатив мақсад, (2) муаллиф образи, (3) адресат образи, (4) ўтган мулоқот  қаратилган воқеа, унга хос жавоб, рад этиш, қабул қилиш, (5) мулоқот эпизоди саналган келажак воқеаси, (6) воқелик мазмуни, (7) нутқий жанрнинг лисоний хусусияти  билан боғлиқ илмий хулосалардан Андижон давлат университетида 2017-2020 йилларда бажарилган “ОТ-Ф1-18. Оммавий лисоний маданиятни шакллантириш методлар ва методологиясини ишлаб чиқиш” давлат фундаментал-тадқиқот дастурлари доирасидаги лойиҳада фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2023-йил 28-июлдаги 39-01-1645-сон маълумотномаси). Натижада лисоний маданиятни таъминлашга оид методология нутқ жанрларига доир янги назарий қарашлар билан  бойитилган;  
инглиз ва ўзбек тилларида умумий дискурсивлик назариясининг асосий тушунчалари ва атамалари ҳақидаги  диссертация натижалари ва материалларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДУК “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти  томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Адабий жараён”, “Жаҳон адабиёти”  номли эшиттиришларида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДУКнинг 2023-йил  3-июлдаги 04-36-1027-сон маълумотномаси). Натижада, эшиттиришларнинг илмий савияси ортган ҳамда инструктив дискурснинг оғзаки ҳамда ёзма нутқ дискурсларда кўринишлари ва лингвокултурологик,  социолингвистик ва коммуникатив-прагматик жиҳатлари, дискурсни тадқиқ этишга оид назарий хулосалардан тилшуносликнинг социолингвистика, прагмалинвистика, лингвокултурология йўналишларидаги ишларда манба сифатида фойдаланишга ва таржимачилик соҳасида, инструктив лексикага оид икки тилли изоҳли луғатларни яратишга хизмат қилган.