Ибрагимова Райхона Абдимажитовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʼи номи): “Бобурнома” матнидаги миллий удумлар ва реалиялар инглизча таржималарининг лингвопрагматик тадқиқи”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/Fil2250.    
Илмий раҳбар: Хошимова Дилдора Мадаминовна, филология фанлари доктори (DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган муҳандислик–технология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Раупова Лайло Раҳимовна, филология фанлари доктори, профессор; Нематилла Отажонов, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг бадиий маҳорати ва “Бобурнома” матнидаги реалиялар ва миллий удумларнинг лингвопрагматик ҳамда лингвомаданий хусусиятларини инглиз таржимонлари Лейден-Эрскин, А.Бевериж ва В.Текстон таржималари орқали очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“Бобурнома”даги миллий удумлар ва реалияларнинг қиёсий-чоғиштириш таҳлиллари натижасида, асардаги реалиялар лексик-маъновий жиҳатдан учта йирик мавзуий гуруҳга: географик, этнографик, ижтимоий ва сиёсий реалияларга ажратилиб, ушбу йирик гуруҳлар уларни ташкил этувчи ономастик, маиший ҳаётга хос бўлган, маъмурий-ҳудудий бирликлар, мусиқа ва маданиятга оид,  харбий, диний реалиялар каби кичик хос сўзлар гуруҳчаларига таснифланди ва шулар асосида инглиз тилига нисбатан қийосий лингвомаданий жиҳатлари аниқланган;
“Бобурнома” асаридаги Ўрта Осиё, Афғонистон ва Ҳиндистон халқлари миллий ва диний удумлари (юзочди, бешиккерти, қирқ маросими кабилар) ва географик реалиялар (Исфара, Воруҳ, Миршоҳ қавчин, Саййид Қосим эшикоға жалойир, субҳоний, тобулғу йиғочи, айиқ ўти кабилар), маиший ҳаётга хос бўлган реалиялар (пашойи, парожий, тўн, белбоғ, бўрк, айвон, чордара кабилар), пул ва ўлчов бирликлари (дирҳам, динор, ашрафий; лак, карор), мусиқа ва маданият билан боғлиқ реалиялар (нақш, най, ғижжак кабилар) таржималарининг лексик, семантик ва лингвопрагматик жиҳатлари таржимашуносликнинг адекватлик хусусияти асосида очиб берилган;
“Бобурнома” матнидаги миллий удумлар ва реалияларнинг лексик-семантик моҳияти, когнитив-прагматик, деннотатив ҳамда коннотатив жиҳатлари аниқланиб, нуҳранг, субҳоний, уд каби реалияларнинг  тўлиқ прагматик мувофиқликда, шунингдек қонун, ғижжак каби реалиялар; юкуниб саломлашиш, йилқирон оши каби маросим номлари таржималарининг прагматик номувофиқликда амалга оширилганлиги очиб берилган;
“Бобурнома” матнидаги миллий удумлар ва географик, этнографик, ижтимоий-сиёсий реалиялар таржималари лингвомаданий эквиваленцизлик ҳодисаси, уларнинг контекстдаги муҳимлик даражаси, лингвокултурологик табиати, вақтга нисбатан нисбийлик, таржимон шахси, аслият ва таржима тиллари лисоний тизимларининг  имкониятлари каби омилларни ҳисобга олган ҳолда амалга ошганлиги далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Бобурнома” матнидаги миллий удумлар ва реалияларнинг прагматик ва лингвокултурологик хусусиятларини қиёсий типологик тадқиқ қилиш жараёнида ишлаб чиқилган таклифлар асосида:
“Бобурнома” матнидаги миллий удумлар ва реалияларнинг лингвистик талқини, уни тилшуносликдаги аҳамиятли жиҳатларига алоқадор материаллардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1-ОО5 “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” (2017-2020-й.й.) мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳани амалга оширишда диссертация илмий натижалари ва хулосаларидан фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими 2023-йил 24-мартдаги 17-01/45-3-сон маълумотномаси). Натижада, “Бобурнома” матнидаги миллий удумлар ва реалияларнинг инглиз ва ўзбек тилларида структур-семантик, лингвокултурологик ҳамда прагматик хусусиятларини тилшунослик нуқтаи-назаридан аниқлаш, миллий удумлар ва реалияларнинг лексик-семантик моҳиятини, когнитив-прагматик, деннотатив ҳамда коннотатив, диахрон ва синхрон жиҳатларини ёритиш, таржима қилиш жараёнида туғиладиган муаммоларни, трансформацион жараёнларни аниқлаб, уларни адекват ўгиришга қулай таржима усуллари бўйича илмий-назарий тавсияларни шакллантириш ҳамда таржимон услуби ва маҳоратини бадиий таржима матнлари воситасида далиллаш, инглиз ва ўзбек тилларида миллий удумлар ва реалияларнинг лексик-маъновий, структуравий турларини таснифлаш, уларни ифодалаш билан боғлиқ белгиларни кўрсатиб беришга доир илмий хулоса ва натижалардан лойиҳанинг назарий асосини мустаҳкамлашда фойдаланилган;
“Бобурнома” матнидаги миллий удумлар ва реалияларнинг таржима қилиш муаммолари ва уларнинг лингвокултурологик ҳамда прагматик хусусиятлари тўғрисида, шунингдек мумтоз асарларни таржима қилиш тамойилларига оид илмий хулосалардан Фарғона давлат университети С-УЗ800-20-ГР-0040 “2020-2022 Аccесс Миcросчоларшип Програм Фергана Стате Университй” мавзусидаги халқаро лойиҳа доирасида фойдаланилган (Фарғона давлат университети 2023-йил 5-апрелдаги 01-1333-сон маълумотномаси). Натижада адекват таржима усуллари бўйича илмий-назарий тавсияларни шакллантириш, таржимон маҳоратини бадиий таржима матнлари воситасида ифодалаш, инглиз ва ўзбек тилларида миллий удумлар ва реалиялар билан боғлиқ белгиларни кўрсатиб беришга доир илмий хулоса ва натижалардан лойиҳанинг назарий асоси мукаммаллаштирилган;
“Бобурнома” матнидаги миллий удумлар ва реалияларнинг прагматик хусусиятлари, Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг миллий удумлар ва реалияларни ифодалашдаги таҳлилий фикр ва назарий хулосаларидан Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Муносабат”, “Ўзбекистон тарихи”, “Ижод завқи”, “Таълим ва тараққийот” кўрсатувларининг сенарийларини тайёрлашда (2022-2023-йиллар давомида) фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон” телерадиоканалининг маълумотномаси). Натижалар, ўзбек халқининг асрлар давомида яратган ўзига хос бадиий тафаккурининг бетакрор мўжизаларини ўзида мужассамлаштирган халқ анъаналари, маросим ва удумлари, урф-одатлари ва миллий хусусиятлари, шунингдек Заҳириддин Муҳаммад Бобур томонидан “Бобурнома” асарида тилга олинган Хуросон, Мовароуннаҳр ва Ҳиндистонда кўрган, кузатган воқеа-ҳодисалари, халқнинг турмуш тарзи, ўша даврдаги миллий удумлар ва анъаналар халқ маънавиятини бойитувчи муҳим омил сифатида ёритиб беришга хизмат қилган.