Хамидова Сайёра Нурматовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Модал тузилиш узвларининг когнитив тадқиқи”, 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Fil1699.
Илмий раҳбар: Усмонова Хуриниса Шараповна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Fil.76.04.
Расмий оппонентлар: Султанова Шоҳиста Муҳаммаджоновна, филология фанлари доктори (DSc); Рахимов Усмонжон Эргашевич, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тилшунослигида модал тузилиш доирасига кирувчи бирликларининг лингвокогнитив жиҳатдан ўзига хос хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
модал тузилиш бўйича мавжуд ёндашувларнинг назарий асослари умумлаштирилган, унинг ўзбек тилшунослигидаги даража ва ҳолати,  намоён бўлиш имкониятларини когнитив тилшунослик қонуниятлари нуқтайи назаридан алоҳида тизим эканлиги аниқланиб, ўзига хос лингвокултурологик, прагматик, социолингвистик, этнолингвистик белгилари лисоний-когнитив жиҳатдан очиб берилган;
ўзбек тилидаги модал тузилиш ва когнициянинг умумий жиҳатларидаги хусусий жараёнлар ўзига хос ижтимоий, маданий, миллий-ментал ва лингвомаданий белгиларининг конгнитивлик узвлари асосида лингвофункционал жиҳатдан далилланган;
ўзбек тилида кенг ва умумий жиҳатдан жуда кўп ҳамда фаол қўлланувчи албатта, эҳтимол, балки, ҳар ҳолда, бизнингча, сизнингча, биринчидан,  модомики, табиий каби модал бирлик элементларининг коммуникация – алоқа-аралашув ва мулоқот жараёнидаги мантиқий, грамматик ва прагматик ўзига хос лингвистик хусусият-белгилари исботланган;
ўзбек тилидаги модаллик категориясини ташкил этувчи бирликлар узвларининг умумлаштириш, туркумлаштириш ва тизимлантириш асносида обектив, субектив, деонтик, алетик, эпистемик, аксиологик каби алоҳида турлари ва уларнинг лингвокултурологик, прагматик, социолингвистик, этно ва ментолингвистик хусусиятлари лингвистик-когнитив ўзига хослиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тилидаги модал тузилиш узвларининг когнитив тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
модал тузилиш бўйича мавжуд ёндашувларнинг назарий асослари умумлаштирилган, унинг ўзбек тилшунослигидаги даража ва ҳолати,  намоён бўлиш имкониятларини когнитив тилшунослик қонуниятлари нуқтайи назаридан алоҳида тизим эканлиги аниқланиб, ўзига хос лингвокултурологик, прагматик, социолингвистик, этнолингвистик белгилари лисоний-когнитив жиҳатдан очиб берилган ҳамда ўзбек тилидаги модал тузилиш ва когнициянинг умумий жиҳатларидаги хусусий жараёнлар ўзига хос ижтимоий, маданий, миллий-ментал ва лингвомаданий белгиларининг конгнитивлик узвлари асосида лингвофункционал жиҳатдан далилланган ўринлардан Европа Иттифоқи томонидан Эрасмус + дастурининг 2016-2018-йилларга мўлжалланган 561624-еРР-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС + CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” номли инновацион тадқиқотлар лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 16-сентябрдаги 502/02-сон маълумотномаси). Натижада, тилшуносликда модал тузилишни ўрганишга турлича ёндашувлар, модал элементларнинг коммуникация жараёнидаги мантиқий, грамматик ва прагматик хусусиятлари бўйича хулосалар чиқариш имконини яратилган;
ўзбек тилидаги модаллик категориясини ташкил этувчи бирликлар узвларининг умумлаштириш, туркумлаштириш ва тизимлантириш асносида обектив, субектив, деонтик, алетик, эпистемик, аксиологик каби алоҳида турлари ва уларнинг лингвокултурологик, прагматик, социолингвистик, этно ва ментолингвистик хусусиятлари лингвистик-когнитив ўзига хослиги аниқланганги ҳақидаги хулосаларидан Самарқанд давлат чет тиллар институтида Европа Иттифоқининг ТЕМПУС дастури 2014-2016-йилларга мўлжалланган Темпус Прожеcт 544161-ТЕМПУС-1-2013-1-УК-ТЕМПУС-ЖПCР Астон Университй ДеТЕЛ “Девелопинг тҳе Теачинг оф Эуропеан ЛангуаГЭС: Модернизинг Лангуаге Теачинг тҳроугҳ тҳе девелопмент оф блендед Мастерс Программес” номли фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 16-сентябрдаги 495/02-сон маълумотномаси). Натижада когнитив тилшунослик, лингвомаданиятшунослик, лингвопрагматика фанларни ўқитиш ҳамда соҳага оид манбаларнинг илмий-амалий ва назарий жиҳатлари янги маълумотлар билан бойитилган;
ўзбек тилида кенг ва умумий жиҳатдан жуда кўп ҳамда фаол қўлланувчи албатта, эҳтимол, балки, ҳар ҳолда, бизнингча, сизнингча, биринчидан,  модомики, табиий каби модал бирлик элементларининг коммуникация – алоқа-аралашув ва мулоқот жараёнидаги мантиқий, грамматик ва прагматик ўзига хос лингвистик хусусият-белгилари исботланган фикр ва хулосалардан 2021-2022-йилларда Оʼзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Бедорлик”, “Адабий жараён”, “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” эшиттиришларининг сенарийларини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиўкомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024 йил 9 январдаги 02-36-900-сонли маълумотномаси). Натижада модал тузилишлар асосидаги мулоқот жараёнларидаги лисоний-когнитив жиҳатларнинг обектив, субектив томонларидаги ўзига хосликлар кўрсатув ва эшиттиришлардаги сўзларнинг, фикрларнинг ифода қилинишига ижобий таъсир кўрсатиб, уларнинг сифатини оширишга ҳисса қўшган.