Халимова Фируза Рустамовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Поетик матннинг консептуал майдони ва таржимада қайта яратилиши (инглиз ва ўзбек тиллари мисолида)», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чог'иштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1/DSc/Fil1297.
Илмий маслаҳатчи: Сафаров Шаҳриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Урганч давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Бобокалонов Рамазон Ражабович, филология фанлари доктори, доцент; Икромхонова Феруза Икромовна, филология фанлари доктори, профессор; Жумабаева Жамила Шариповна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва инглиз тили замонавий поетик матнларида консептуал майдон лисоний воқеланишининг семантик-стилистик, когнитив, маданий жиҳатларини кўриб чиқиш, шунингдек, унинг таржима тилида қайта яратилишини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
консептуал майдон консептнинг долзарб мазмунини тақдим этиш, шунингдек, лексикографик, психолингвистик, коммуникатив, қиймат-мазмунли ва коннотатив маъноларни етказиш имконини берувчи микромайдонлардан иборатлиги ҳамда уларнинг кесишиш нуқталари аниқланган;
бадиий консепт муаллиф тафаккурида унинг ҳаётий тажрибалари, кўникмалари ва ҳиссиётлари асосида шаклланиши, у бадиий контекстга жойлаштирилиб, ўқувчи томонидан қабул қилиниши асосида дискурсив вазифани бажариши ҳамда бундай ўзаро таъсир натижасида ўқувчининг ушбу консепт идрокида янги ассосиасиялар ҳосил бўлиши исботланган;
бадиий консепт  муаллиф бадиий матни консептосферасининг таркибий қисми бўлиб, муаллиф томонидан яратилган асарнинг сюжетини яратишда когнитив-прагматик аҳамиятга эга бўлган ва жамоа онгида акс этган ментал белги ва ҳодиса эканлиги асосланган;
поетик консептлар инсоннинг когнитив, ҳиссий ва эстетик жиҳатдан мазмунли тажрибаси натижаси бўлган тизимни ташкил этиши, иккиламчи табиати туфайли шеърий матннинг турли даражаларида ифодаланиши ҳамда лисоний ифоданинг турли қатламлари билан ўзаро боғлиқ тузилишга эга эканлиги очиб берилган;
поетик матнлар таржимаси жараёнида учрайдиган муаммолар шартли равишда икки гуруҳга ажратилиб, биринчи гуруҳи поетик тафаккурнинг миллий ва индивидуал (муаллифга хос) хусусиятлари билан боғлиқлиги, иккинчи гуруҳдагилари эса, тил тизими ва ҳар бир халқнинг анъаналарига асосланган шеърий шакллар таъсирида юзага келиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Поетик матн консептуал майдонинг когнитив, семантик-стилистик, дискурсив хусусиятлари ва уларнинг инглиз ва ўзбек тилларида чоғиштирма тадқиқи жараёнида олинган назарий  ва амалий натижалари асосида:
консептуал майдон консептнинг долзарб мазмунини тақдим этиш, шунингдек, лексикографик, психолингвистик, коммуникатив, қиймат-мазмунли ва коннотатив маъноларни тақдим этиш имконини берувчи микромайдонлардан иборатлиги ҳамда уларнинг кесишиш нуқталари билан боғлиқ натижалардан Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1-ОО5 “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” лойиҳаси доирасида фойдаланилди (Ўзбекистон Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2023-йил 16-февралдаги 62/1-сон маълумотномаси). Натижада, шеърият оламининг консептуал майдони тадқиқи асосида қорақалпоқ адабиётшунослиги тарихини ўрганишда фойдаланилган;
диссертасиянинг бадиий консепт муаллиф тафаккурида унинг ҳаётий тажрибалари, кўникмалари ва ҳиссиётлари асосида шаклланиши, у бадиий контекстга жойлаштирилиб, ўқувчи томонидан қабул қилиниши асосида дискурсив вазифани бажариши ҳамда бундай ўзаро таъсир натижасида ўқувчининг ушбу консепт идрокида янги ассосиасиялар ҳосил бўлиши билан боғлиқ хулоса ва натижаларидан Самарқанд давлат чет тиллар институтида Европа Иттифоқининг Эрасмус+ дастури 58545-ЭПП-1-2017-1-ЭС-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП CЛАСС: “Cомпутатионал лингуистиcс ат Cентрал Асиан университиес” лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 23-февралдаги 377/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳа доирасида шакллантирилган модуллар контенти оламнинг лисоний манзарасининг поетик матн доирасида шаклланиши, билим ифодаси ва когнитив тузилишига оид маълумотлар билан тўлдирилди. Мазкур таҳлиллар орқали талабаларнинг когнитив тафаккур этиши, мулоҳаза юритиш қобилиятлари ривожланиши аниқланди;
бадиий консепт  муаллиф бадиий матни консептосферасининг таркибий қисми бўлиб, муаллиф томонидан яратилган асарнинг сюжетини яратишда когнитив-прагматик аҳамиятга эга бўлган ва жамоа онгида акс этган ментал белги ва ҳодиса эканлигига оид олинган натижалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида И-204-4-5 рақамли “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникасион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” мавзусидаги инновасион тадқиқот лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 23-февралдаги 379/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, ўзбек тилидан инглиз тилига, ва аксинча, инглиз тилидан ўзбек тилига билвосита ва бевосита қилинган поетик таржималар таҳлилида  уларнинг мазмунини ҳамда аслият ва таржима тили ўртасидаги консептуал муқобиллик даражасини аниқлаш усуллари “Ёзма таржима”, “Бадиий асар таржимаси таҳлили”, “Бадиий таржима стилистикаси”, “Лингвомаданиятшунослик”, “Қиёсий тадқиқотлар методологияси” каби фанларнинг назарий асосини бойитишда инобатга олинган;
поетик консептлар инсоннинг когнитив, ҳиссий ва эстетик жиҳатдан мазмунли тажрибаси натижаси бўлган тизимни ташкил этиши, иккиламчи табиати туфайли шеърий матннинг турли даражаларида ифодаланиши ҳамда лисоний ифоданинг турли даражалари билан ўзаро боғлиқ тузилишга эгалиги билан боғлиқ натижалардан Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университетининг давлат илмий-техника дастури доирасида бажарилган 598661-ЭПП-1-2018-1- РО-ЭППКА2 - CБҲЕ-ЖП ДЕCИДЕ: “Имконияти чекланганлар учун хизмат кўрсатиш тизимини такомиллаштириш” мавзусидаги амалий тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университетининг 2023-йил 17-апрелдаги 01-21-04-3/841-сон маълумотномаси). Натижада, когнитив тилшунослик ва таржимашунослик каби фанларни ўқитишда ҳамда мазкур амалий лойиҳа бўйича электрон ресурслар, босма дарслик учун манбалар ва назарий ҳамда амалий материаллар тайёрлашда манба бўлиб хизмат қилган;
диссертасияда келтирилган поетик матнлар таржимаси жараёнида учрайдиган муаммоларни шартли равишда, икки гуруҳга ажратилиб, биринчи гуруҳи поетик тафаккурнинг миллий ва индивидуал (муаллифга хос) хусусиятлари билан боғлиқлиги, иккинчи гуруҳдагилари эса, тил тизими ва ҳар бир халқнинг анъаналарига асосланган шеърий шакллар таъсирида юзага келиши билан боғлиқ хулоса ва натижалари ва материалларидан Самарқанд давлат чет тиллар институтида Эрасмус+ дастури 58545-ЭПП-1-2017-1-ЭС-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП CЛАСС: “Cомпутатионал лингуистиcс ат Cентрал Асиан университиес” мавзусидаги хорижий лойиҳада фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 23-февралдаги 377/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, консептуал майдон доирасида муаллиф идиостилини воқелантирувчи омилларнинг ўрни хусусидаги хулосалардан бадиий матнларни инглиз тилидан ўзбек тилига таржмима қилишда, магистратура талабалари учун ташкил этилган онлайн курсларда ишлатилган.