Нуриллаев Ҳасан Жамшид ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертатсияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Жарроҳлик амалиёти жараёнларида ўт йўлларининг жароҳатланишида жарроҳлик тактикани оптималлаштириш», 14.00.27 – Хирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/Tib3072.
Илмий раҳбар: Кадиров Рустам Надирович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Акбаров Миршавкат Миралимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Шербеков Улугбек Ахрорович, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Смоленск давлат тиббиёт университети Россия Федерацияси.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади даволаш натижаларини омилли таҳлил қилиш ва жарроҳлик тактикасини оптималлаштириш орқали ўт йўлларининг интраоперацион шикастланишларни коррекция қилиш  натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўт йўлларининг шикастланиш билан касалланган беморларда холецистектомиянинг турли хил вариантларида ўт йўллари шикастланишининг ХЭ вақтида 1,3% ни ва ЛХЭ да 2/3 ҳолларда, булардан 59,8%да периферик ва 48,2 % магистрал ўт йўлларининг зарарланиши каби ҳусусиятлари аниқланган;
ўт йўлларининг шикастланишида сафро оқиши ва ўт йўллари декомпрессиясида жарроҳлик аралашувини таҳлил қилиш асосида диагностика ҳамда даволаш усуллари такомиллаштирилган;
юқори технологияли рентген эндобилиар аралашувлар (РЭБА), ултратовуш назорати остида пункция усуллар ва лапароскопик жарроҳликдан фойдаланилганда периферик ўт йўлларининг интраоператив шикастланиши кузатилган беморларда 96,7% релапаротомияга зарурият бўлмаслиги асосланган;
ўт йўлларининг шикастланиш билан касалланган беморларда такомиллаштирилган диагностика ва даволаш усулларини қўллаш орқали  интраоператив жароҳатланишини бўлган беморларда даво натижалари яхшиланганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгашининг 2024 йил 22-январ 4-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: ўт йўлларининг шикастланиш билан касалланган беморларда холецистектомиянинг турли хил вариантларида ўт йўллари шикастланишининг ХЭ вақтида 1,3% ни ва ЛХЭ да 2/3 ҳолларда, булардан 59,8%да периферик ва 48,2 % магистрал ўт йўлларининг зарарланиши каби ҳусусиятлари аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: ўт йўлларининг шикастланиш сабабларини таҳлил қилиш ва уларнинг олдини олиш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар жарроҳларга ўт йўлларининг интраоператив шикастланишлари сонини камайтиришга имкон берди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Ўт йўлларининг эрта асоратлари - холетсистектомиядан кейин сафро оқиши бўлган беморларни жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилаш бўйича илмий тадқиқот натижаларига кўра: “Ўт йўлларининг интраоператив шикастланишлари эчун жарроҳлик тактикасини танлаш дастури” ишлаб чиқилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Ултратовуш текшируви операциядан кейинги сафро оқишини аниқлашнинг асосий усули ҳисобланади. Агар периферик ўт йўлларидан сафро оқиши бўлса, перитонеал белгилар кузатилмаса ва интоксикатсия белгилари бўлмаса, фаол динамик кузатиш тактикасига риоя қилиш керак. Сафро тўпланиши чекланган бўлса, ултратовуш текшируви остида биломани пунксия қилиш тавсия этилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: Минимал инвазив эндоскопик трансдуоденал аралашувлар, диапевтик усуллар ва лапароскопия, шунингдек, асосий гуруҳда фаол консерватив терапия қўлланилиши "кичик" жароҳатлар туфайли сафро оқиши бўлган беморларга даволаниш натижаларини сезиларли даражада яхшилашга ва ҳар доим ҳам оқланмайдиган лапаротомиядан қочишга имкон берган. Хулоса: Ўт йўлларининг жарохатлари бўлган беморларга ултратовуш текширувидан фойдаланиш юзага келиши мумкин бўлган асоратларнинг олди олиниб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 540000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 700000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: ўт йўлларининг шикастланишида сафро оқиши ва ўт йўллари декомпрессиясида жарроҳлик аралашувини таҳлил қилиш асосида диагностика ҳамда даволаш усуллари такомиллаштирилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ўт йўллари шикастланишини жарроҳлик ёъли билан даволашнинг қониқарсиз натижалари сабабларини таҳлил қилиш асосида эндоскопик трансдуоденал, диапевтик ва лапароскопик технологиялардан фойдаланган ҳолда жарроҳлик тактикаси оптималлаштирилди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Ўт йўлларининг эрта асоратлари - холетсистектомиядан кейин сафро оқиши бўлган беморларни жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилаш бўйича илмий тадқиқот натижаларига кўра: “Ўт йўлларининг интраоператив шикастланишлари учун жарроҳлик тактикасини танлаш дастури” ишлаб чиқилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Операция вақтида аниқланган ўт йўлларининг шикастланишини тузатиш даволашнинг эрта (10%) ва узоқ муддатли (25%) даврларида операциядан кейинги даврда аниқланган (38,1% ва 41,2% мос равишда, ўлим 14, 3%) билан солиштирганда сезиларли даражада камроқ асоратлар сони билан бирга келади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Тадқиқотнинг таклиф этилаётган натижаларига кўра, холецистектомиядан кейинги эрта даврда билиар асоратлар бўлган беморларга ихтисослаштирилган юқори технологияли тиббий ёрдам кўрсатиш доираси сезиларли даражада кенгайтирилди, операциядан кейинги дастлабки даврда асоратларнинг частотасини 17,8 % дан 8,1 % гача, узоқ муддатли даврда - 14,7% дан 5,4% гача камайтиришга эришилди. Хулоса: Даволаш ва диагностика алгоритмида эндоскопик трансдуоденал аралашувлар, ултратовушли пункцион усуллар ва лапароскопиядан фойдаланган ҳолда периферик ўт йўлларининг интраоператив шикастланишида 96,7% релапаротомиядан қочиш ҳамда беморларни эрта реабилитацияси имконини берди ва 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 640000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 720000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: юқори технологияли рентген эндобилиар аралашувлар (РЭБА), ултратовуш назорати остида пункция усуллар ва лапароскопик жарроҳликдан фойдаланилганда периферик ўт йўлларининг интраоператив шикастланиши кузатилган беморларда 96,7% релапаротомияга зарурият бўлмаслиги асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ўт йўллари шикастланганда жарроҳ ҳаракатларининг ишлаб чиқилган алгоритми орқали шикастланишнинг табиати ва ҳажмига, уларни аниқлаш вақти ва локализациясига қараб операциянинг оптимал вариантини танлаш имконини берди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Ўт йўлларининг эрта асоратлари - холецистектомиядан кейин сафро оқиши бўлган беморларни жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилаш бўйича илмий тадқиқот натижаларига кўра: “Ўт йўлларининг интраоператив шикастланишлари эчун жарроҳлик тактикасини танлаш дастури” ишлаб чиқилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Клиник амалиётга минимал инвазив эндоскопик трансдуоденал аралашувлар, диапевтик усуллар ва лапароскопия, шунингдек, асосий гуруҳда фаол консерватив терапия қўлланилиши "кичик" жароҳатлар туфайли сафро оқиши бўлган беморларга даволаниш натижаларини сезиларли даражада яхшилашга олиб келди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ГХ нинг интраоператив кесиб ўтиши ва кесишида аниқ технологиядан фойдаланган ҳолда Ру билан юқори ГеA операцияси танланади. Қайта тиклаш операциялари ГХ ни қисман шикастланишида қўлланилади, анастомозда стриктура ривожланиш хавфи юқори бўлганлиги сабабли ББА ва ГДА қўллаш тавсия этилмайди. Хулоса: ГХ нинг интраоператив кесиб ўтиши ва кесишида аниқ технологиядан фойдаланган ҳолда Ру билан юқори ГеА операцияси танланган операциясидан кейинг реабилитатсия вақти 5-7 кундан 3-4 кунгача қисқариш ҳисобига 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 640000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 790000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: ўт йўлларининг шикастланиш билан касалланган беморларда такомиллаштирилган диагностика ва даволаш усулларини қўллаш орқали  интраоператив жароҳатланишини бўлган беморларда даво натижалари яхшиланганлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ўт йўлларида қайта тиклаш ва реконструктив операциялардан кейин стриктура ривожланишининг олдини олиш бўйича ишлаб чиқилган чора-тадбирлар узоқ муддатли даволаниш натижаларини яхшилади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Ўт йўлларининг эрта асоратлари - холецистектомиядан кейин сафро оқиши бўлган беморларни жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилаш бўйича илмий тадқиқот натижаларига кўра: “Ўт йўлларининг интраоператив шикастланишлари эчун жарроҳлик тактикасини танлаш дастури” ишлаб чиқилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Магистрал ўт йўлларининг шикастланишини тактик ва техник жиҳатлари, шикастланиш табиати, даражаси ва вақтига қараб ишлаб чиқилган. Бу диагностика сифатини яхшилаш ва оператив даволаш турини оптималлаштириш имконини берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Операция вақтида аниқланган ўт йўлларининг шикастланишини тузатиш даволашнинг эрта (10%) ва узоқ муддатли (25%) даврларида операциядан кейинги даврда аниқланган (38,1% ва 41,2% мос равишда, ўлим 14,3%) билан солиштирганда сезиларли даражада камроқ асоратлар сони билан бирга келади. Хулоса. Магистрал ўт йўлларининг шикастланишини тактик ва техник жиҳатлари, шикастланиш табиати, даражаси ва вақтига қараб камайиши билан ўз самарадорлигини исботлаган, бу эса 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 570000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 680000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланилиши «Ўт йўлларининг интраоператив шикастланишида жарроҳлик тактикаси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этишлиши Самарканд давлат тиббиёт университетининг 06. 06. 2023 йилдаги № 33 хати юборилган.