Джураев Ахмаджон Эшбоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): Ёшларда йўл ҳаракати хавфсизлиги маданиятини ривожлантиришнинг ахлоқий механизмлари, 09.00.02 – Онг, маданият ва амалиёт шакллари фалсафаси (Маданият назарияси) (фалсафа фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Fal 827
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети, DSc.03/30.12.2019.F.02.02
Илмий раҳбар: Ғайбуллаев Отабек Мухаммадиевич, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Самадов Актамкул Рафикович, фалсафа фанлари доктори (DSc), профессор; Аллаёрова Мархабо Мавлоновна, фалсафа фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ижтимоий ҳайотда йўл ҳаракати хавфсизлиги маданийатини ривожлантиришга оид қарашларни қиёсий таҳлил қилиш ва ахлоқий механизмларини ишлаб сҳиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
йўл ҳаракати хавфсизлиги маданийатининг субйектлари бўлган ҳайдовсҳилар, йўловсҳилар ва пийодаларда бағрикенгликнинг хушмуомалалик, сабр-қаноат, камтарлик сингари ижтимоий мезонларини кусҳайтириш орқали йошлар хулқ-атворининг мотивацион дунйоқарашига таъсир қилиши ва унинг реал ҳаётда идентив боғлиқ ҳолда намойон бўлиши аниқлаштирилган;
йўл ҳаракати қатнашсҳилари ҳимойаси тизимини такомиллаштиришда асосий субйектлар ўртасидаги ўзаро ҳамкорликнинг “йўл ҳаракати хавфсизлик маданийати” консепти асосида бахциз ҳодисаларни олдини олиш, бартараф этиш ва жабрланганларга йордам кўрсатиш каби ахлоқий индикаторлари билан диалектик боғлиқлиги мантиқий далилланган;
жадал автомобиллашайотган жамийатимизда йошларнинг бошқалар хавфсизлигига қадрли муносабатда бўлиши, ўзаро ҳурмат, хавфни олдиндан кўра билиш қобилийатини шакллантириш, қонунга бўйсунувсҳи хулқ-атвор мотивацийасини ривожлантириш, йўлларда ҳаракатланиш давомида “динамик стереотипларга” сҳалғимаслик, конфликтоген омилларнинг олдини олиш каби коммуникативлик механизмлари осҳиб берилган;
“инсон-автомобил-йўл” консепсийасига мувофиқ йўл конфликтларининг композицион типологийаси ишлаб сҳиқилиб, унинг обйектив, субйектив, конструктив, деструктив шаклларининг келиб сҳиқиш сабаблари ҳамда хавфлилик доирасида коммуникатив ва мотивацион таснифга ега еканлиги аниқлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Тадқиқот натижасида йошларнинг оммавий таҳдидларга қарши курашиши жарайонида ахлоқий қадрийатларга тайанишини тадқиқ етиш асосида:
йўл ҳаракати хавфсизлиги маданийатининг субйектлари бўлган ҳайдовсҳилар, йўловсҳилар ва пийодаларда бағрикенгликнинг хушмуомалалик, сабр-қаноат, камтарлик сингари ижтимоий мезонларини кусҳайтириш орқали йошлар хулқ-атворининг мотивацион дунйоқарашига таъсир қилиши ва унинг реал ҳаётда идентив боғлиқ ҳолда намойон бўлиши аниқлаштирилганлигига доир таклиф-тавсийалардан Жиззах вилойати “Истиқбол” минтақавий тадқиқот маркази томонидан 2021-йилда бажарилган “Жамийат барқарорлигини таъминлашда йошлар маънавийатини юксалтиришнинг иновацион омиллари” мавзусидаги 07-рақамли амалий лойиҳасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Жиззах вилойати “Истиқбол” минтақавий тадқиқот марказининг 2023-йил 19-майдаги 12-сон маълумотномаси). Натижада, йошларда йўл ҳаракати хавфсизлиги маданийатини ўрганишга бўлган қизиқишларнинг ортишига, креатив фалсафий тафаккур тарзининг шаклланишига хизмат қилган;
йўл ҳаракати қатнашсҳилари ҳимойаси тизимини такомиллаштиришда асосий субйектлар ўртасидаги ўзаро ҳамкорликнинг “йўл ҳаракати хавфсизлик маданийати” консепти асосида бахциз ҳодисаларни олдини олиш, бартараф этиш ва жабрланганларга йордам кўрсатиш каби ахлоқий индикаторлари билан диалектик боғлиқлигига доир таклиф-тавсийалардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунсҳилик палатасининг Фан, таълим, маданийат ва спорт масалалари қўмитасининг “Соғлом инсон – соғлом миллат” мавзусидаги амалий лойиҳа ижросини таъминлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунсҳилик палатасининг Фан, таълим, маданийат ва спорт масалалари қўмитасининг 2023-йил 29-майдаги 04/9-10-29-сон маълумотномаси). Натижада, йошларда йўл ҳаракати хавфсизлигига доир ахлоқий онг ва маданийатнинг ўсишга, йўлларда содир бўлиши мумкин бўлган турли бахциз ҳодисаларнинг камайишига хизмат қилган;
жадал автомобиллашайотган жамийатимизда йошларнинг бошқалар хавфсизлигига қадрли муносабатда бўлиши, ўзаро ҳурмат, хавфни олдиндан кўра билиш қобилийатини шакллантириш, қонунга бўйсунувсҳи хулқ-атвор мотивацийасини ривожлантириш, йўлларда ҳаракатланиш давомида “динамик стереотипларга” сҳалғимаслик, конфликтоген омилларнинг олдини олиш каби коммуникативлик механизмлари осҳиб берилганлигига доир таклиф-тавсийалардан Ўзбекистон Республикаси исҳки ишлар вазирлиги ҳузуридаги Жамоат хавфсизлиги депортаменти йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматининг Самарқанд вилойатида 2023-йилда амалга оширилиши белгиланган “Хавфсиз ва равон йўл” умуммиллий дастурининг “Йўл харитаси”ни ишлаб сҳиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси исҳки ишлар вазирлиги ҳузуридаги Жамоат хавфсизлиги депортаменти йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматининг 2023-йил 29-майдаги 24/6-15-1-сон маълумотномаси). Натижада, фуқароларнинг йўлларда ҳаракатланишини тартибга солишдаги хавфсиз тизимни йаратишга, йошларда йўл ҳаракати хавфсизлигига доир иммунитетни шаклланишига хизмат қилган;
“инсон-автомобил-йўл” консепсийасига мувофиқ йўл конфликтларининг композицион типологийаси ишлаб сҳиқилиб, унинг обйектив, субйектив, конструктив, деструктив шаклларининг келиб сҳиқиш сабаблари ҳамда хавфлилик доирасида коммуникатив ва мотивацион таснифга ега еканлиги аниқлаштирилганлигига доир амалий таклиф ва тавсийалардан Самарқанд вилойати телерадиокомпанийасининг 2023-йил 16-март куни ефирга узатилган “Ассалом Самарқанд” телекўрсатувининг дастури лойиҳасини тузишда фойдаланилган (Самарқанд вилойати телерадиокомпанийасининг 2023-йил 23-майдаги 01-07/177-сон маълумотномаси). Натижада, телетомошабинларда йўл ҳаракати хавфсизлиги маданийати ҳақида фалсафий тушунсҳанинг шакланишига ва ефирга узатилайотган кўрсатувнинг халқсҳил бўлишига хизмат қилган.