Элмуратов Рашит Хожамуратовичнинг
 фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: Тарихий ривоятлар типологияси (қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклори материаллари асосида), 10.00.08 – Фолклоршунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Fil2656.
Илмий раҳбарнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Керуенов Турганбай Аразмедович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти, DSc.02/25.08.2021.Fil.137.01.
Расмий оппонентлар: Қаюмов Олим Садириддинович, филология фанлари доктори, профессор; Утениязов Полат Жуманёзович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклорида тарихий ривоятларнинг ўзига хослиги, тадқиқ қилиниши, реал образлар, тарихий шахслар рамзий талқини, мотивлар, сужет ва композиция, бадиийлик масалаларини қиёсий асосда очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклоршунослигида тарихий ривоятлар ўзига хос воқеабандлик хусусиятига кўра эпик жанрлардан бири эканлиги, реал воқеалар асосига қурилиши ҳамда бош қаҳрамонларнинг тарихий шахслар билан боғлиқлиги аниқланган;
қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклори тарихий ривоятлари структурасида тарихий-реал воқеалар билан алоқадор сужет ва мотивларнинг қўлланилишида тарихий шахслар сиймолари билан боғлиқ образларнинг фолклор асарларидаги эпик жанрга мансуб шаклий-композицион жиҳатлари баҳоланиб, уларнинг ўзига хос афсона ва ривоятларининг фолклор жанрларига оид бошқа характердаги фолклор асарлари, хусусан, афсона ва эртак, мифологик афсоналардан фарқли жиҳати ва бугунги кунга қадар локал хусусиятларини сақлаб келиши каби жанрий ва тарихий ривоятларнинг ўзига хос ижро усули, тузулиши каби шаклий хусусиятлари ойдинлаштирилган;
қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклори тарихий ривоятларида реал образлар, тарихий шахслар рамзининг бадиий талқини ва сужет тизими орқали уларнинг мазкур фолклор эпик асарда бадиий образ-рамзий тимсолга айланганлиги очиб берилган;
қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклори материаллари асосида тарихий ривоятларнинг ўзига хос образлилик ва бадиийликка эга бўлишида рамзий-символ, метафора, ўхшатиш, эпитет, жонлантириш, тазод сингари поетик ва лингвопоетик баён қилиш воситаларининг муҳим поетик ўринга эгалиги, уларда гўзалликни вужудга келтирадиган, ўқувчини таъсирлантирадиган омиллардан - адабий шакл ҳодисаси ҳамда структурал-семантик каби бадиий-эстетик вазифалари ва поетик асослари белгиланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклори материаллари асосида тарихий ривоятлар типологияси бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклоршунослигида тарихий ривоятлар ўзига хос воқеабандлик хусусиятига кўра эпик жанрлардан бири эканлиги, реал воқеалар асосига қурилиши ҳамда бош қаҳрамонларнинг тарихий шахслар билан боғлиқлиги ҳақидаги илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида амалга оширилган “Қорақалпоқ оғзаки насри (жанрлар тузилиши, генезиси, образлар тизими, сужет ва мотивлари, поетикаси)” (2021-2023) мавзусидаги фундаментал тадқиқот лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2023-йил 4-августдаги 306/1-сон маълумотномаси). Натижада қорақалпоқ фолклорида тарихий ривоятларнинг ўзига хос жанрий хусусиятлари белгиланган, сужети, композицияси, образлар тизими жаҳон ва туркий халқлар фолклори билан қиёсланиб, типологик ўхшашликлари аниқланган, тарихий ривоятлар матнларини таҳлил қилишнинг методологик томонлари янгиланишига эришилган;
қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклори тарихий ривоятлари структурасида тарихий-реал воқеалар билан алоқадор сужет ва мотивларнинг қўлланилишида тарихий шахслар сиймолари билан боғлиқ образларнинг фолклор асарларидаги эпик жанрга мансуб шаклий-композицион жиҳатлари баҳоланиб, уларнинг ўзига хос афсона ва ривоятларининг фолклор жанрларига оид бошқа характердаги фолклор асарлари, хусусан, афсона ва эртак, мифологик афсоналардан фарқли жиҳати ва бугунги кунга қадар локал хусусиятларини сақлаб келиши каби жанрий ва тарихий ривоятларнинг ўзига хос ижро усули, тузулиши каби шаклий хусусиятлари, реал образлар, тарихий шахслар рамзининг бадиий талқини ва сужет тизими орқали уларнинг мазкур фолклор эпик асарда бадиий образ-рамзий тимсолга айланганлигига оид илмий-назарий қарашлардан И.В.Савицкий номидаги бадиий санъат музейида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикасı Маданият вазирлигининг 2023-йил 18-июндаги 2-04/874-сон маълумотномаси). Натижада тарихий шахслар, буюк сиймолар, бахши-жировлар ҳақида халқ орасида сақланиб қолган маълумотларнинг ривоят асосида пайдо бўлганлиги ва уларнинг жаҳон ва туркий фолклоршуносликда ривоят шаклида яратилганлиги, тарихий ривоятларнинг ўзига хос хусусиятлари типологик асосга эга эканлигини далилланган;
қорақалпоқ, туркман ва инглиз фолклори материаллари асосида тарихий ривоятларнинг ўзига хос образлилик ва бадиийликка эга бўлишида рамзий-символ, метафора, ўхшатиш, эпитет, жонлантириш, тазод сингари поетик ва лингвопоетик баён қилиш воситаларининг муҳим поетик ўринга эгалиги, уларда гўзалликни вужудга келтирадиган, ўқувчини таъсирлантирадиган омиллардан - адабий шакл ҳодисаси ҳамда структурал-семантик каби бадиий-эстетик вазифалари ва поетик асосларига оид илмий хулосалардан Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг “Тилга эътибор – элга эътибор” дастурларида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2023-йил 5-июлдаги 05-22/334-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур телекўрсатувнинг илмий-оммабоплиги таъминланган ҳамда миллий меросларимизнинг халқлар дўстлигини мустаҳкамлашда, маданият ва фан соҳаларида давлатлараро муносабатларни, ҳамкорликни боғловчи восита вазифасини бажарганлиги ёшлар онгига чуқур сингдирилган.