Мардонова Ситора Мардоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
“Юриш ҳаракати феълларининг семантик тараққиёти”, 10.00.04 – Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.3.PhD/Fil1967.
Илмий раҳбар: Мирсанов Ғайбулло Қулмуродович, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD.03/30.2019.Fil.83.01.
Расмий оппонентлар: Ризаев Баходир Хайдарович, филология фанлари доктори, профессор; Тлемуратов Генжамурад, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз тилидаги юриш ҳаракати феъллари диахрониясининг семантик структур моҳиятини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз тили тараққиётида юриш ҳаракати феълларининг лексик-семантик гуруҳларининг таснифи (макон, йўналиш, ҳаракат усули, горизонтал, вертикал) ҳаракатлар асосида таркибланган бирликларнинг турли даврлардаги семантикасининг фарқланиши аниқланган;
инглиз тили юриш ҳаракати феълларининг тараққиётида деграмматикализация, лексикализация, аналитизация каби омиллар асосида шаклланган бирликларнинг фонетик ўзгариши, семантик деривасия хусусиятлари билан боғлиқлиги исботланган;
инглиз тили феъл системасидаги аспектуал ҳодисанинг грамматик категория белгилари шаклланишида аналитизм, лексик-семантик, синтактик деривация таъсири каби лисоний механизмларнинг фаоллиги фонетик, лексик ўзгаришлар маҳсули экани далилланган;
инглиз тили юриш ҳаракати феъллари тараққиётида замон, макон, йўналиш семали феъллар фонетик, лексик ўзгариш натижасида аспект категориясини ҳосил қилувчи олд қўшимчалар тушганлиги ҳамда послелоглар фаоллашуви қўшимча маъноларни юзага келиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Юриш ҳаракати феълларининг семантик тараққиёт мавзусида олиб борилган илмий тадқиқотлар натижалари асосида:
қадимги инглиз тилида феълларнинг семантик тараққиёти хусусида инглиз тили тараққиётида юриш ҳаракати феълларининг лексик-семантик таснифи (макон, йўналиш, замон, усул) ясама ва қўшма сўзларнинг консептуал белгиларини очиб бериш юзасидан олинган хулосалар Самарқанд давлат чет тиллар институти томонидан 2014-2015-йилларда амалга оширилган И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялар асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқотлар лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 5-майдаги 1168/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада диссертасия бўлимларида қайд этилган феъл системаси тараққиётидаги лингвистик омилларнинг назарий асослари мазкур лойиҳа материалларига киритилган;
қадимги инглиз тили даврида ҳаракат феълларининг қиёсий-типологик таҳлили хусусида инглиз тили юриш ҳаракати феъллари тараққиётидаги деграмматикализация, лексикализация, аналитизация каби омилларининг консептуал маъноси ушбу бирликларнинг ясама хусусиятлари билан боғлиқлиги таъсири исботланганлиги юзасидан хулосалардан Европа Иттифоқи томонидан Эрасмус + дастурининг 2016-2018-йилларга мўлжалланган 561624-ЭПП-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС+CБҲЕ ИМЕП: Ўзбекистонда Олий таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” номли лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023 йил 11 майдаги 1213/29.02.01-сон маълумотномаси). Натижада лексик, грамматик ясама воситалар контекстда воқеланиш хусусиятлари аниқланган;
инглиз тили феъл системасидаги аспектуаллик ҳамда грамматик категория белгилари шаклланишида аналитизм, лексик-семантик, синтактик деривация таъсири каби лисоний механизмларнинг фаоллиги фонетик ва лексик ўзгаришлар маҳсули экани далилланган хулосалар Европа Иттифоқининг ТЕМПУС дастури 2014-2016-йилларга мўлжалланган Темпус Прожеcт 544161- ТЕМПУС-1-2013-1-УК-ТЕМПУС-ЖПCР Астон Университй ДеТЕЛ “Девелопинг тҳе Теачинг оф Эуропеан ЛангуаГЭС: Модернизинг Лангуаге Теачинг тҳроугҳ тҳе девелопмент оф блендед Мастерс Программес” лойиҳасида диссертациясидан олинган илмий натижалари билан боғлиқ инглиз тили феъл системасидаги аспектуалликнинг грамматик категориал белгилари ўрнини лексик деривация таъсири таҳлили материаллардан фойдаланилди (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023 йил 11 майдаги 1213/29.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, диссертасия бўлимларида қайд этилган феъл системаси тараққиётидаги лингвистик омилларнинг назарий асослари қадимги инглиз тили даврида феъл системасида учраган ўзгаришлар лойиҳа материалларига қўшилган;
инглиз тили тарихи бўйича эришилган натижаларидан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясида 2023-йил 10-май куни эфирга узатилган “Таълим ва тараққиёт” кўрсатувининг ссенарийсини тайёрлашда феъл тараққиётида замон, макон, йўналиш семали феъллар фонетик, лексик хусусиятлари таҳлилидан фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2023-йил 16-майдаги 01.07/175-сон маълумотномаси). Натижада инглиз тилидаги юриш ҳаракати феълларининг диахроник тараққиёти омилларидан кўрсатув материалларида фойдаланилган.