Эрдем Аҳметнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек ва турк тилларидаги мақоллар семантикасида ижтимоий муносабатларнинг ифодаланиши”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик, таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.PhD/Fil1619.
Илмий раҳбар: Омонов Қудратулла Шарипович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01 (бир марталик илмий кенгаш).
Расмий тақризчилар: Абдушукуров Бахтиёр Бўронович, филология фанлари доктори, профессор; Арипов Махамаджон Пулатбаевич, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва турк тилларидаги оила, қариндош-уруғчилик, қўшничилик, жамиятдаги турли қатламларга алоқадор мақоллар асосида ҳар икки халқнинг тафаккурида ижтимоий муносабатларнинг лисоний ифодаланишини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“оила” мавзуси билан боғлиқ 132 та ўзбек ва 143 та туркча мақоллар орқали икки халқ олам лисоний манзарасида ифодаланадиган оилавий қадриятлар билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар очиб берилган;
қўшничилик ва ижтимоий мулоқот мавзусидаги ўзбек ва турк мақолларида “меҳмондўстлик” ва жамиятнинг турли қатламлари алоқаларига доир масалалар қиёсланиб, икки халқ тафаккурида ижтимоий муносабатларнинг ўзига хос тарзда акс этиши далилланган;
ўзбек ва турк тилларидаги 621 та мақол таҳлилга тортилиб улардан қариндош-уруғчилик билан боғлиқ 63 та ўзбек ва 59 та турк, қўшничилик билан боғлиқ 43 та ўзбек ва 30 та турк, меҳмондўстлик билан боғлиқ 16 та ўзбек ва 15 та турк, “бой” ва “фақир” семали 30 та ўзбек ва 34 та турк, “ёш” ва “кекса” семали 28 та ўзбек ва 28 та туркча мақолларда ижтимоий муносабатларнинг акс этиши очиб берилган;
ўзбек ва турк мақоллари жамланган муштарак манбалар ва икки халқ мақолларининг баҳоланишига бағишланган материаллар асосида туркшуносликда мақоллар ҳақидаги мавжуд илмий тавсифга аниқлик киритилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек ва турк тилларидаги мақоллар семантикасида ижтимоий муносабатларнинг ифодаланиши тадқиқи натижасида олинган илмий натижалар асосида:
 “оила” мавзуси билан боғлиқ 132 та ўзбек ва 143 та туркча мақоллар орқали икки халқ олам лисоний манзарасида ифодаланадиган оилавий қадриятлар билан боғлиқ ижтимоий муносабатлар очиб берилганлиги, ўзбек ва турк мақолларида акс этган оила, қариндош-уруғчилик муносабатлари таҳлилига оид илмий-назарий хулосалардан 03.12.202138178340-рақамли Туркия Республикаси Миллий таълим вазирлиги томонидан ишлаб чиқилган “Биз бизи танıёруз” (“Биз бизни таниймиз”) лойиҳасида фойдаланилган (Туркия Республикасининг Ўзбекиситондаги элчихонаси Таълим бўлимининг 2022-йил 19-августдаги 46-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек ва турк маданияти учун умумий бўлган жиҳатлар ва илдизи бир бўлган икки қардош халқнинг ижтимоий мавзудаги мақоллари лойиҳанинг илмий жиҳатдан асосли бўлишига хизмат қилган;
қўшничилик муносабатлари ва меҳмондўстлик фазилати акс этган мақоллар таҳлили билан боғлиқ илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида  2019-2022-йилларда бажарилган “А-ОТ-2019-10” рақамли  Ўзбек тилида нейминг: меъёрий-ҳуқуқий асосларини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022-йил 23-декабрдаги  04/1-3544 – сон  маълумотномаси). Натижада тақдим қилинган маълумотлар лойиҳа билан боғлиқ луғавий бирликларнинг ўз қатлам сўзлари хусусиятларини ёритишга асос бўлган;
оилавий муносабатларни тавсифловчи мақоллар билан боғлиқ миллий тимсолларни қардош тиллар билан қиёслаш ҳамда қариндош-уруғчилик алоқаларини ифодаловчи мақолларнинг таҳлилига ҳамда ўзбек ва турк тилларидаги 621 та мақол таҳлилга тортилиб улардан қариндош-уруғчилик билан боғлиқ 63 та ўзбек ва 59 та турк, қўшничилик билан боғлиқ 43 та ўзбек ва 30 та турк, меҳмондўстлик билан боғлиқ 16 та ўзбек ва 15 та турк, “бой” ва “фақир” семали 30 та ўзбек ва 34 та турк, “ёш” ва “кекса” семали 28 та ўзбек ва 28 та туркча мақолларда ижтимоий муносабатларнинг акс этиши очиб берилганлигига доир илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида  2017-2020-йилларда бажарилган ПЗ-20170927147 рақамли “Қадимги даврлардан ХИИИ асргача бўлган туркий ёзма манбалар тадқиқи” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022-йил 3-октябрдаги 04/1-2725-сон маълумотномаси). Натижада туркий ёзма ёдгорликлар матнидаги мақоллар мазмунини ёритиб беришда муҳим материал бўлиб хизмат қилган.