Остонова Санам Нематовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Маросимлар тасвирланган инглиз ва ўзбек этномаданий контекстларини таржимада бериш усуллари», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Fil649.
Илмий раҳбар: Ражабов Дилшод Зарипович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Гадоева Мавлуйда Ибрагимовна, филология фанлари доктори, доцент; Қаюмов Олим Садриддинивич, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади маросимлар тасвирланган инглиз ва ўзбек этномаданий контекст турларини ва уларни таржимада бериш усулларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек маросимларига оид матнлар асосан оғзаки бадиий шаклда яратилгани, поетик нутқ ҳосиласи экани, уларнинг ҳар бири ўзига хос лексикага эгалиги ва ушбу матнлар миллат менталитетига хос бўлган мантиқий, лисоний, маданий-ахлоқий тафаккурнинг вербаллашув ҳодисаси сифатида намоён бўлиши асосланган;
ҳар иккала тилда маросимлар билан боғлиқ матнларда ўша халқ миллий-маданий турмуш тарзи, психологияси, дунёқараши, орзу-истаклари, ахлоқий-таълимий қарашлари этнофолклористик, этнолингвистик, лингвососиологик, лингвокултурологик каби лингвистик ҳамда экстралингвистик омиллар асосида вужудга келиши исботланган;
қиёсланаётган тиллардаги этномаданий контекстларнинг мавзуий гуруҳлари ўртасидаги муштараклик урф-одат, расм-русумлар, эътиқодий қарашлар, тарихий, маиший, табиат ва тақвим билан боғлиқ мавсумий, тўй, мотамга асосланган маросим матнлар мисолида воқеланиши ва улар ўртасидаги тафовутнинг тарихий шартланиш сабаблари далилланган;
ўзбек маросим матнларининг инглизча таржимасида этномаданий контекстлар компенсация, экспликация, генерализация, лексик-семантик алмаштириш каби лексик; тўлиқ мувофиқлик, қисман мувофиқлик ва номувофиқлик каби морфологик; пермутация, субституция, аддиция, тушириб қолдириш каби синтактик трансформация усулларининг функционаллик самарадорлиги  аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Маросимлар тасвирланган инглиз ва ўзбек этномаданий контекстларини таржимада бериш усулларини аниқлаш асосида эришилган натижалардан:
инглиз ва ўзбек маросимларига оид матнлар асосан оғзаки бадиий шаклда яратилгани, поетик нутқ ҳосиласи экани, уларнинг ҳар бири ўзига хос лексикага эгалиги ва ушбу матнлар миллат менталитетига хос бўлган мантиқий, лисоний, маданий-ахлоқий тафаккурнинг вербаллашув ҳодисаси эканлигига  оид назарий хулосалардан Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида 2012-2016 йилларда бажарилган Ф1-ФА-0-43429, ФА-Ф1, Г002 “Қорақалпоқ фолъклори ва адабиёти жанрларининг назарий масалаларини тадқиқ этиш” ҳамда 2017-2020 йилларда бажарилган ФА-Ф1-005 “Қорақалпоқ фолъклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021-йил 14-мартдаги  17.01/20-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тилларида фолъклор матнлари, хусусан, бадиий-этнографик моҳиятга эга маросим матнларида маросим лексикасининг қўлланиши, таржима қилиш муаммо ва ечимлари, уларга хос шаклий ва услубий белгиларни таржимада сақлаш йўллари кўрсатиб берилган;
ҳар иккала тилда маросимлар билан боғлиқ матнларда ўша халқ миллий-маданий турмуш тарзи, психологияси, дунёқараши, орзу-истаклари, ахлоқий-таълимий қарашлари этнофолклористик, этнолингвистик, лингвососиологик, лингвокултурологик каби лингвистик ҳамда экстралингвистик омиллар асосида вужудга келишига  оид назарий ва амалий материаллардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2016-2018 йилларда амалга оширилган Европа Иттифоқининг Эрасмус+ дастури 561624-ЭРР-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС + CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таʼлим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” мавзусидаги инновацион тадқиқот лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 10-майдаги 1197/30.02.01- сон маʼлумотномаси). Натижада лойиҳА лойиҳа мақсадларидан бири ҳисобланган маросимлар тасвирланган инглиз ва ўзбек этномаданий контекстларининг аслиятдан таржима қилиниши билан боғлиқ масалаларга ойдинлик киритишга хизмат қилган;
қиёсланаётган тиллардаги этномаданий контекстларнинг мавзуий гуруҳлари ўртасидаги муштараклик урф-одат, расм-русумлар, эътиқодий қарашлар, тарихий, маиший, табиат ва тақвим билан боғлиқ мавсумий, тўй, мотамга асосланган маросим матнлар мисолида намоён бўлиши ва улар ўртасидаги тафовутнинг тарихий шартланиш сабаблари билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Бухоро вилоят телерадиокомпаниясида “Ассалом, Бухоро”, “Замондош” каби туркум кўрсатувлар ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг 2021-йил 8-ноябрдаги 1/294-сон маълумотномаси). Натижада оммавий ахборот воситаларида маросимларнинг миллий қадрият сифатидаги моҳиятини, бир халқ иккинчи бир халқнинг маросимларига ҳурмат руҳида қараши лозимлигини кенг тарғиб ва ташвиқ қилишда манба вазифаси учун замин йаратилган.