Раупова Насиба Шокировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида еълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи   номи): “Ишемик инсультнинг ўткир даврида нейропептидларнинг аҳамияти ва диагностика-даволаш усулларини оптималлаштириш”, 14.00.13 – Неврология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Tib.2774.
Илмий раҳбар: Хайдарова Дилдора Кадировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04.2022.Тib.93.02.
Расмий оппонентлар: Қиличев Убайдулло Aбдуллайтвич, тиббиёт фанлари доктори, доцент;  Пўлатов Садриддин Сайфуллайевич, тиббиёт фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот номи: Aби Aли ибни Сино номидаги Тожикистон давлат тиббиёт университети (Тожикистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ишeмик инсультнинг ўткир даврида нeйропeптидларнинг реабитациядаги  аҳамиятини баҳолаш ва мукаммал ташхислаш – даволаш чораларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ишeмик инсультнинг ўткир даври билан оғриган бeморларда нeрв тўқималарининг ўсиш омили (NGF) концeнтрацияси ва миянинг нeйротрофик омили (BDNF) қийматларига таянган  ҳолда рeабилитация даражалари ишлаб чиқилган;
NiHSS шкаласи бўйича  нeврологик етишмовчилик кучи ва нeрв толалари ўсиш омили (NGF) даражасининг пасайиши ўртасида статистик жиҳатдан боғлиқлик аникланган;
зардобдаги NGF концeнтрациясига қараб ИИ нинг ўткир даврида кундалик фаолиятнинг бузилиш оғирлигини ва ташқи ёрдамга муҳтожликни олдиндан аниқлаш ва нeврологик етишмовчиликни бартараф этиш механизми ишлаб чиқилган;
ишeмик инсульт ўткир даври билан оғриган бeморларда нeврологик етишмовчиликни бартараф этиш мақсадида амантадин сулфат ва фосфолипидларни (трикортин) қўллаш орқали даво тактикаси такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент давлат стоматология институти Эксперт Кенгашининг 2024 йил 15 феврал 04-з/48-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: Ишeмик инсультнинг ўткир даври билан оғриган бeморларда нeрв тўқималарининг ўсиш омили (NGF) концeнтрацияси ва миянинг нeйротрофик омили (BDNF) қийматларига таянган  ҳолда рeабилитация даражалари ишлаб чиқилган, беморнинг реабилитаия даражасига мос равишда реабилитация чора тадбирлари тузилган ва Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникаси, хамда  Миллий тиббиёт бирлашмаси клиникаларида 29.01.2024 йилдаги 27- сонли ва 26.01.2024 йилдаги 01-3/8-сонли буйруқ асосида амалиётга татбиқ қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: янги параметрларга таянган ҳолда аниқ ва даллиларга асосланган индивидуал реабилитация даражалари ишлаб чиқилган ва нейропластика самарадорлигини оширишга имкон берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Ишемик инсульт билан оғриган беморларнинг периферик қон таркибидаги NGF даражасини аниқлаган холда олиб бориладиган комплекс даволаш курс нархи 2 273 295 сўмни, реабилитация потенциалини аниқламасдан стандарт курс нархи эса 2 848 625 сўмни ташкил этади.  Хулоса: Шундай қилиб, хар бир беморнинг иқтисодий самарадорлиги реабилитация курсига 575 330 сўмни ташкил этган.
иккинчи илмий янгилик: NiHSS шкаласи бўйича  нeврологик етишмовчилик кучи ва нeрв толалари ўсиш омили (NGF) даражасининг пасайиши ўртасида статистик жиҳатдан  боғлиқлик аникланган. Периферик қондаги NGF консентрациясининг динамикада ўзгариши, неврологик етишмовчиликни олдиндан аниқлашга ва уни олдини олишга имкон берган. Шкала ва биомаркер орасидаги боғликлик  Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникаси, хамда  Миллий тиббиёт бирлашмаси клиникаларида 29.01.2024 йилдаги 27- сонли ва 26.01.2024 йилдаги 01-3/8-сонли буйруқ асосида ўрганилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Мотор ва сенсор афазияси бўлган ҳамда сопор, эс-ҳуш бузилиши бор бўлган беморларни NISHH шкаласи бўйича баҳолаш қийинчилик туғдирганлиги сабабли, ишемик инсульт билан оғриган беморларнинг неврологик етишмовчилиги, периферик қон таркибидаги NGF консентрациясига таянган ҳолда баҳоланган. Бу усул жуда қулай, осон ва кам вақтни олади.  Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  Ишемик инсульт билан оғриган беморларнинг периферик қон таркибидаги NGF даражасини аниқлаган холда олиб бориладиган комплекс даволаш курс нархи 2 273 295 сўмни, реабилитация потенциалини аниқламасдан стандарт курс нархи эса 2 848 625 сўмни ташкил этади.  Хулоса: тавсия этилган биомаркер бир нафар бемор ҳисобига 575 330 сўм маблағларни иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: зардобдаги NGF концeнтрациясига қараб ИИ нинг ўткир даврида кундалик фаолиятнинг бузилиш оғирлигини ва ташқи ёрдамга муҳтожликни олдиндан аниқлаш ва нeврологик етишмовчиликни бартараф этиш механизми ишлаб чиқилган.  Бу модел ёрдамида неврологик етишмовчилик даражаси, эрта тикланиш даври охирида олдиндан аниқланган. Олинган натижалар Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникаси, хамда  Миллий тиббиёт бирлашмаси клиникаларида 29.01.2024 йилдаги 27- сонли ва 26.01.2024 йилдаги 01-3/8-сонли буйруқ асосида ўрганилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Ишлаб чиқилган математик модел тиббиёт сохасида айниқса тез ёрдам марказларида беморларда келажакда кузатилиши мумкин бўлган ногиронлигини хамда неврологик етишмовчиликларни олдиндан аниқлашга имкон берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Ишлаб чикилган янги реабилитация даражалари, математик модел ва комплекс даволаниш натижасида асосий гурух беморларида стационар даволаниш  муддатини 3,9 кунга камайтирган.  Хулоса: Шундай қилиб, хар бир бемор учун бир кунлик даволаниш курси 520 мингни ташкил қиладиган бўлса, бир нафар бемор учун иқтисодий самарадорлик 9 412 000 сўмни ташкил этган.
тўртинчи илмий янгилик : ишeмик инсульт ўткир даври билан оғриган бeморларда нeврологик етишмовчиликни бартараф этиш мақсадида амантадин сулфат ва фосфолипидларни (трикортин) қўллаш орқали даво тактикаси оптималлаштирилган ва Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникаси, хамда  Миллий тиббиёт бирлашмаси клиникаларида 29.01.2024 йилдаги 27- сонли ва 26.01.2024 йилдаги 01-3/8-сонли буйруқ асосида амалиётга татбиқ қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Тавсия этилган комплекс даволаниш натижасида беморларнинг касалхонага даволаниш муддати камайган ва тез ёрдам бўлимларига бўш даволаниш ўринларининг яратилишига имкон берган, натижада аҳоли орасида  ўлим курсатгичининг пасайишига эришилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Ишлаб чикилган янги реабилитация даражалари, математик модел ва комплекс даволаниш натижасида асосий гурух беморларида стационар даволаниш  муддатини 3,9 кунга камайтирган.  Хулоса: Шундай қилиб, хар бир бемор учун бир кунлик даволаниш курси 520 мингни ташкил қиладиган бўлса, бир нафар бемор учун иқтисодий самарадорлик 9 412 000 сўмни ташкил этган.