Сапаров Саламат Пердебаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Компаратив адектив иборалар шаклланишининг консептуал асоси ва уларнинг лексик-семантик хусусиятлари (инглиз ва қорақалпоқ тиллари мисолида)», 10.00.06 – «Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик» (филология фанлари).  
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Fil3567.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Сафаров Шаҳриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.04.2022.Fil.20.07.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Абдиназимов Шамшетдин Нажимович, филология фанлари доктори, профессор; Юлдашев Акмал Гуломжонович, филология фанлари доктори (ДСc), доцент.
Етакчи ташкилот номи: Жиззах давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади адектив фразеологик бирликлар гуруҳини қиёсий жиҳатдан мажмуавий таҳлил қилиш, инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги фразеологик бирликларнинг ушбу ўзига хос таркибий қисмининг тавсифини аниқлашдан иборат.
III.  Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
турли лингвомаданий жамоага хос образларнинг ўзига хослигини ёрқин ифодалайдиган адектив фразеологик бирликларнинг турли тиллар кесимида чогʻиштириш орқали тиллараро структур-типологик таснифи яратилиб, уларнинг инглиз тилида сифат+каби+герундиал ифода, сифат+каби+эгалик олмоши/олмош+от; қорақалпоқ тилида сифат/сифатдош+каби+(сифат)+олд кўмакчи+от каби шаклларда намоён бўлишининг сабаблари аниқланган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги компаратив адектив ибораларнинг концептуал асоси, фразеологик бирликлар кўламидаги синонимик, антонимик, парадигматик муносабатлари аниқланиб, уларнинг ҳам антонимик жуфтлигини (сóзге шешен – сóзге олақ, айɪнда-жɪлɪнда – қудайдɪń қутлɪ кúни, бад наме – а гоод наме; Ин ҳеарт – оут оф ҳеарт), ҳам антонимик-синонимик блокларни (ақша жумсап билмегенниń дáwлети таяр – моней ис а гоод сервант бут а бад мастерс) ҳосил қилиши каби лексик-семантик хусусиятлари аниқланган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларида КАФБларнинг муайян бир социумдаги лисоний шахс тасаввурига оид лингвомаданий бирликларнинг семантик ва прагматик мазмунидаги консепт жиҳатдан ўхшашлик ва образли фарқланишлари дискурсда воқеланиши билан боғлиқлиги далилланган;
компаратив адектив фразеологик бирликлар ҳосил бўлишида метафорик кўчимнинг ўрни, мазкур жараёнда юзага келадиган полисемиянинг роли ҳамда компаратив адектив фразеологик бирликларнинг консептуал асосини яратувчи эталон, образ каби лисоний белгилари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва қорақалпоқ тилларида компаратив фразеологизмларнинг когнитив-семантик хусусиятлари таҳлили асосида:
турли лингвомаданий жамоага хос образларнинг ўзига хослигини ёрқин ифодалайдиган адектив фразеологик бирликларнинг турли тиллар кесимида чогʻиштириш орқали тиллараро структур-типологик таснифи яратилиб, уларнинг инглиз тилида сифат+каби+герундиал ифода, сифат+каби+эгалик олмоши/олмош+от; қорақалпоқ тилида сифат/сифатдош+каби+(сифат)+олд кўмакчи+от каби шаклларда намоён бўлишининг сабаблари ҳақидаги натижалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида бажарилган ФА-Фл-Г007 “Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот обйекти сифатида” мавзусидаги лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Қорақалпоғистон гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2023-йил 5-июндаги 244/1-сон маълумотномаси). Натижада, таълим жараёнига жорий этилган янги кўринишдаги ўқув қўлланмаларни тузишда ишда ишлаб чиқилган фразеологик бирликларнинг таснифи жорий қилинган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги компаратив адектив ибораларнинг концептуал асоси, фразеологик бирликлар кўламидаги синонимик, антонимик, парадигматик муносабатлари аниқланиб, уларнинг ҳам антонимик жуфтлигини (сóзге шешен – сóзге олақ, айɪнда-жɪлɪнда – қудайдɪń қутлɪ кúни, бад наме – а гоод наме; Ин ҳеарт – оут оф ҳеарт), ҳам антонимик-синонимик блокларни (ақша жумсап билмегенниń дáwлети таяр – моней ис а гоод сервант бут а а бад мастерс) ҳосил қилиши каби лексик-семантик хусусиятларини ўрганиш жараёнида эришилган хулосалардан Европа иттифоқининг Эрасмус+дастури 585845-ЭПП-1-2017-1-ЭС-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП CЛАСС: “Cомпутатионал лингуистиcс ат Cентрал Асиан университиес” халқаро лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 18-июлдаги 2042/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, компютер тилшунослиги бўйича ўқув қўлланмалар мазмуни олинган натижалар ҳисобидан бойитилган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларида КАФБларнинг муайян бир социумдаги лисоний шахс тасаввурига оид лингвомаданий бирликларнинг семантик ва прагматик мазмунидаги консепт жиҳатдан ўхшашлик ва образли фарқланишлари дискурсда воқеланиши билан боғлиқлиги тўғрисидаги хулосаларидан “Қорақолпоғистон Республикаси тарихи ва маданияти” музейи фаолиятида фойдаланилган (Қорақалпоқ Республикаси тарихи ва маданияти музейининг 2023-йил 22-июндаги 224-сон маълумотномаси). Натижада, музейнинг янги биносига қўйилган экспонатлар тавсифи инглиз тилида қайтадан яратилган, шунингдек, ўтказиладиган экскурсияларнинг матнлари таҳлил қилиниб, уларнинг инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги вариантлари янги маълумотлар ҳисобидан бойитилган.
компаратив адектив фразеологик бирликлар ҳосил бўлишида метафорик кўчимнинг ўрни, мазкур жараёнда юзага келадиган полисемиянинг роли ҳамда компаратив адектив фразеологик бирликларнинг консептуал асосини яратувчи эталон, образ каби лисоний белгилари билан боғлиқ хулосалар Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг худудий Қорақалпоғистон телерадиоканалининг “Мусиқий дам олиш дастурлари” бош муҳарририяти томонидан тайёрланадиган “Билимлендириwде реформа”, “Қайıрлı таń” эшиттиришларида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Телерадиокомпаниясининг 2023-йил 27-октябрдаги 05-22/480-сон маълумотномаси). Натижада, КАФБларнинг концептуал асоси ҳақидаги маълумотлар мазкур телекўрсатув ва радиоешиттиришларнинг ссенарийларин тайёрлашда иқтисодиёт, сиёсат, сосиология, психология ва бошқа соҳаларга оид маркетинг стратегияларни қўллашдаги баъзи лингвистик муаммолар билан боғлиқ вазифаларнинг бажарилишига хизмат қилган.