Sayt test rejimida ishlamoqda

Мадрахимов Шодлик Назаровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон


I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сут-гўшт йўналишидаги қорамол зотлар маҳсулдорлигини оширишнинг селексион-технологик асослари”, 06.02.03 – Хусусий зоотехния. Чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқариш технологияси (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2020.4.DSc/Qx179.
Илмий раҳбар: Рўзибоев Нураддин Рахимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/30.12.2019.Qx.13.02. (Бир марталик ИК)
Расмий оппонентлар: Холмирзаев Дустмухаммад, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Косимов Матазим Аскарович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Аширов Бахтиёр Мурадуллаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги ветеринария ва
чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади сут-гўшт йўналишидаги қорамол зотлар маҳсулдорлигини оширишнинг селексион-технологик асосларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистон шароитида қорамолчиликда гўшт ишлаб чиқариш ҳажмини оширишда жаҳон генофондига хос гўшт йўналишидаги наслли буқа зотларининг ирсий имкониятларидан фойдаланиб, сут-гўшт йўналишидаги сигирларни саноат асосида чатиштириш усули ишлаб чиқилган;
илк бор Ўзбекистон шароитида симментал ва абердин-ангус, шароле зотлари генотипига мансуб Ф1 дурагай буқачаларнинг 12 ойлигида мутлоқ ўсиши соф симментал зотли буқачаларга нисбатан 27,6 кг га (8,1%) ва 16,3 кг га (4,8%) юқори бўлганлиги исботланган;
монбелярд ва абердин-ангус, лимузин зотлари генотипига мансуб Ф1 дурагай буқачаларнинг 12 ойлигида мутлоқ ўсиши, соф монбелярд зотли буқачаларга нисбатан 20,4 кг га (5,8%) ва 12,7 кг га (3,6%) юқори бўлганлиги исботланган;
швис ва абердин-ангус, лимузин зотлари генотипига мансуб Ф1 дурагай буқачаларнинг 12 ойлик ёшида мутлоқ ўсиши соф швис зотли буқачаларга нисбатан 19,2 кг га (5,6%) ва 7,7 кг га (2,2%) юқори бўлганлиги исботланган;
илк бор Ўзбекистон шароитида буқачаларнинг тирик вазни, экстерери, гўшт маҳсулдорлиги ва озуқани тирик вазн билан қоплаш хусусиятлари гўшт йўналишидаги абердин-ангус, лимузин ва шароле зотли буқаларга боғлиқликда аниқланган;
саноат асосида чатиштиришдан олинган Ф1 дурагай буқачаларнинг маҳсулдорлигини оширишнинг селексион асослари ишлаб чиқилган. Гўшт йўналишидаги абердин-ангус, лимузин ва шароле зотли буқалар уруғи билан сут-гўшт йўналишидаги зотли сигирларни саноат асосида чатиштиришдан олинган биринчи бўғин (Ф1) дурагай авлодларда “гетерозис” самараси аниқланган;
қўш маҳсулдорлик йўналишидаги қорамол зотларни саноат асосида чатиштириш орқали, иқтисодий самарадорлигини оширишда ва селекциялаш жараёнларини тезлаштиришда гўшт маҳсулдорлик йўналишидаги буқа зотларидан фойдаланиш мумкинлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Сут-гўшт йўналишдаги қорамол зотлар маҳсулдорлигини оширишнинг селексион-технологик асосларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқотлар асосида:
Олиб борилган илмий-тадқиқот натижасида монбелярд зотли сигирларни гўшт йўналишидаги абердин-ангус зоти билан саноат асосида чатиштириш усули Сирдарё вилояти, Мирзаобод тумани, “Сардоба темир йўл агросаноат мажмуаси” МЧЖнинг қорамолчилик фермасида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2023-йил 30-ноябрдаги 02/23-2281-сонли маълумотномаси). Натижада олинган биринчи бўғин (Ф1) дурагай буқачаларнинг 16 ойлигида тирик вазни 520,2 кг ни ташкил этиб, соф монбелярд зотли тенгқурларига нисбатан 36,8 кг ёки 7,6% юқори қўшимча тирик вазн олишга эришилган. Бунда бир бош буқачадан 23409 минг сўм даромад олиниб, унга 17276 минг сўм харажат қилинган ёки олинган соф фойда 6133 минг сўмни, иқтисодий самарадорлик 35,5% ни ташкил қилган;
швис зотли сигирларни гўшт йўналишидаги абердин-ангус зотли буқалар уруғи билан саноат асосида чатиштириш усули Тошкент вилояти, Оҳангарон туманидаги “Гулобод-мева” МЧЖ қорамолчилик фермасида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2023-йил 30-ноябрдаги 02/23-2281-сонли маълумотномаси). Натижада олинган Ф1 дурагай буқачаларнинг 16 ойлигида тирик вазни 513,1 кг ни ташкил этиб, соф швис зотли тенгқурларига нисбатан 41,9 кг ёки 8,9% қўшимча тирик вазн олинган, натижада ҳар бир бош Ф1 дурагай буқачадан 23090 минг сўм даромад қилинган, унга сарфланган жами харажат 16950 минг сўмни ёки олинган соф фойда 6140 минг сўмни ва иқтисодий самарадорлик 36,2% ни ташкил этган;
Хоразм вилояти, Шовот туманидаги “Темирйўлобод” МЧЖда симментал зотли сигирларни гўшт йўналишидаги абердин-ангус зотли буқалар уруғи билан саноат асосида чатиштириш жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2023-йил 30-ноябрдаги 02/23-2281-сонли маълумотномаси). Натижада, хўжалик саноат асосида чатиштиришдан олинган Ф1 дурагай буқачаларнинг тирик вазни 16 ойлигида 518,3 кг га етказилган ёки ўз тенгқурлари соф симментал зотли буқачаларга нисбатан 42,4 кг ёки 8,9% га юқори қўшимча тирик вазн олинган. Ҳар бир бош Ф1 дурагай буқачадан олинган соф фойда 6042 минг сўмни ёки иқтисодий самарадорлик 35,0% ни ташкил этган;
Фарғона вилояти, Тошлоқ тумани, “Тошлоқчорвасервис” фермер хўжалигига жорий қилинган симментал зотли сигирларни гўшт йўналишидаги лимузин зотли буқалар уруғи билан саноат асосида чатиштиришдан олинган тадқиқотлар ишлаб чиқаришга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2023-йил 30-ноябрдаги 02/23-2281-сонли маълумотномаси). Натижада Ф1 дурагай буқачаларнинг 16 ойлигидаги тирик вазни 512,1 кг ни ташкил этиб, 36,2 кг ёки 7,6% га қўшимча тирик вазн олинган. Бир бош Ф1 дурагай буқачадан 23044 минг сўм даромад олиниб, унга жами 17437 минг сўм харажат сарфланган ёки ҳар бир бошдан 5607 минг сўм соф фойда олинган, иқтисодий самарадорлик 33,2% ни ташкил қилган;
Андижон вилояти, Олтинкўл тумани, “Бахт имкон ривож чорваси” фермер хўжалигида швис зотли сигирларни гўшт йўналишидаги абердин-ангус зотли буқалар уруғи билан саноат асосида чатиштириш ънатижасида олинган Ф1 дурагай буқачаларнинг 16 ойлигидаги тирик вазни 513,1 кг ни ташкил қилиб, соф швис зотли буқачаларга нисбатан 41,9 кг га ёки 8,9% га юқори қўшимча тирик вазн олинган. (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2023-йил 30-ноябрдаги 02/23-2281-сонли маълумотномаси). Олинган соф фойда 6140 минг сўмни ташкил қилиб, иқтисодий самарадорлик 36,2% ни ташкил этган.
    

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish