Shermatova Saodat Elyorovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Oligomenoreya kuzatilgan o‘smir qizlarda tuxumdon etishmovchilik rivojlanishining xavf omillarini baholash va reproduktiv kasalliklarini oldini olish» 14.00.01 – Akusherlik va ginekologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.2.PhD/Tib1856.
Ilmiy raxbar: Irgasheva Sevara Utkurovna, tibbiyot fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/30.11.2023.Tib.114.01.
Rasmiy opponentlar: Karimova Feruza Djavdatovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Yakubova Oltinoy Abduganievna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: tuxumdon etishmovchiligining rivojlanishini prediktorlarini aniqlash asosida, oligomenoreya bilan kasallangan o‘spirin qizlarni kiritish taktikasini optimallashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor o‘smir qizlarda idiopatik oligomenoreya (IOM) mustaqil omili sifatida kiritilgan va oligomenoreya tuzilishi aniqlangan;
idiopatik oligomenoreya o‘smirlarda tuxumdonlar etishmovchiligining rivojlanishi uchun xavf omili sifatida qaralishi kerakligi isbotlangan;
ilk bor idiopatik oligomenoreyaning diagnostik belgisi sifatida immunoregulyasion indeksi hisobi ishlab chiqilgan;
idiopatik oligomenoreya holatida tuxumdon etishmovchiligi rivojlanishining ikkilamchi oldini olish usuli sifatida ultramikrodozlangan KOKlarni qabul qilish zaruriyati isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Ekspert Kengashining xulosasiga (19.02.2024 №14 d-i/7) ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor o‘smir qizlarda idiopatik oligomenoreya (IOM) mustaqil omili sifatida kiritilgan va oligomenoreya tuzilishi aniqlangan bilan Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining buyrug‘i bilan aniqlandi (№ 9 i-i/4 ot 31.10.2023g.), u Toshkent viloyati Qibray RMO va shahar o‘smirlar markazining klinik amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagicha: • IOM bilan kasallangan o‘smirinlarni erta aniqlash reproduktiv davrda erta tuxumdon etishmovchilik bilan kasallanishning mumkin bo‘lgan holatlarini kamaytiradi; • har bir holatga individual yondashuv tuxumdon etishmovchiligi bo‘lgan o‘spirinlarni keyingi davolash natijalarini yaxshilaydi; amaliyotchi shifokorlar tomonidan diagnostik qidiruvni osonlashtirishga xizmat qiladi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagicha: • IOM bilan kasallangan o‘spirinlarni erta aniqlash reproduktiv yoshdagi tuxumdon erta etishmovchiligini davolash xarajatlarini kamaytirishga imkon beradi; • laboratoriya tekshiruvlari sonini har bir bemor uchun 678 500 so‘mdan 264 300 so‘mgacha qisqartirish imkoniyati tufayli diagnostika mablag‘lari o‘rtacha tejab qolindi. Xulosa: taklif qilingan tuzilmadan IOM kiritilgan holda foydalanish har bir bemor uchun byudjet mablag‘larini 414 200 so‘mga tejash imkonini berdi.
ikkinchi ilmiy yangilik: idiopatik oligomenoreya o‘smirlarda tuxumdonlar etishmovchiligining rivojlanishi uchun xavf omili sifatida qaralishi kerakligi isbotlangan, shuningdek Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining buyrug‘i bilan isbotlandi(№ 9 i-i/4 ot 31.10.2023g.) Toshkent viloyati Qibray tuman tibbiyot markazi va shahar o‘smirlar markazi klinik amaliyotiga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • o‘smirlardagi reproduktiv kasalliklar sonini kamaytiradi; • tuxumdon erta etishmovchiligini erta tashxislashni optimallashtirishga imkon beradi; keyingi asoratlar va tuxumdon erta etishmovchilik sonini kamaytirishga yordam beradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • diagnostik tadqiqotlar sonini qisqartirish orqali tashxis qo‘yish narxini har bir bemorga 678 500 so‘mdan 264 300 so‘mgacha kamaytiradi. Xulosa: natijada har bir bemorga 414 200 so‘mdan byudjet mablag‘larini tejash imkoniyati yaratildi.
uchinchi ilmiy yangilik: ilk bor idiopatik oligomenoreyaning diagnostik belgisi sifatida immunoregulyasion indeksi hisobi ishlab chiqilgani bilan, Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining buyrug‘i bilan (№ 9 i-i/4 ot 31.10.2023g.), u shahar klinik amaliyotiga joriy etildi. Toshkent viloyati Qibrai RMO va Toshkent shaxar o‘smirlar markazi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • idiopatik oligomenoreyani aniqlash, oligomenoreya turlari bo‘yicha hayz ko‘rish buzilishining sabablarini diagnostik qidirishni toraytirishga imkon beradi • kasalliklarni tashxislash sifatini yaxshilaydi; qo‘shimcha diagnostika turlarining narxini pasaytiradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • IOMni aniqlash kasallikning sababini aniqlash uchun zarur bo‘lgan qo‘shimcha tadqiqotlar uchun xarajatlarni o‘rtacha 504 600 ming so‘mga kamaytirdi (RIAGIATM narxlari ro‘yxatiga ko‘ra, oligomenoreyaga olib keladigan asosiy gormonal kasalliklar bo‘yicha tadqiqotlarning o‘rtacha narxi 729 900 so‘m, UTT- 83 200 so‘m). Xulosa: IOMni aniqlash tufayli kasallikning sababini aniqlashga qaratilgan bir qator tadqiqotlar narxi o‘rtacha 504 600 sumga kamaydi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: idiopatik oligomenoreya holatida tuxumdon etishmovchiligi rivojlanishining ikkilamchi oldini olish usuli sifatida ultramikrodozlangan KOKlarni qabul qilish zaruriyati isbotlangan va Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining (№ 9 i-i/4 ot 31.10.2023g.) buyrug‘i bilan joriy etilgan. Qibray TTO va Toshkent viloyati shahar o‘smirlar markazining klinik amaliyoti. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • ushbu taktika o‘spirinlarda tuxumdon etishmovchiligi rivojlanishining o‘z vaqtida oldini olishga imkon beradi; • etiologiyasi noma’lum oligomenoreya bilan og‘rigan o‘smirlarning hayot sifatini va davolashni yaxshilaydi; • kelajakda reproduktiv kasalliklarning oldini olishga imkon beradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • oligomenoreya kabi hayz ko‘rish kasalliklari bilan og‘rigan o‘smirlarni davolash uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri tibbiy xarajatlar kamayganligi sababli xarajatlarni tejash; • dori-darmonlar har bir bemorga 230 000 so‘mga kam talab qilingan (dori-darmonlarga o‘rtacha 300 000 so‘m sarflanadi). Xulosa: XMT bilan kasallangan qizlarni o‘z vaqtida tekshirish va davolash natijasida byudjetdan tashqari mablag‘larni har bir o‘smirga 230 000 so‘mdan tejash, natijada ishlatiladigan dorilar sonini kamaytirish mumkin bo‘ldi.