Шерматова Саодат Элёровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Олигоменорея кузатилган ўсмир қизларда тухумдон етишмовчилик ривожланишининг хавф омилларини баҳолаш ва репродуктив касалликларини олдини олиш» 14.00.01 – Акушерлик ва гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Tib1856.
Илмий рахбар: Иргашева Севара Уткуровна, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.11.2023.Tib.114.01.
Расмий оппонентлар: Каримова Феруза Джавдатовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Якубова Олтиной Абдуганиевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тухумдон етишмовчилигининг ривожланишини предикторларини аниқлаш асосида, олигоменорея билан касалланган ўспирин қизларни киритиш тактикасини оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор ўсмир қизларда идиопатик олигоменорея (ИОМ) мустақил омили сифатида киритилган ва олигоменорея тузилиши аниқланган;
идиопатик олигоменорея ўсмирларда тухумдонлар етишмовчилигининг ривожланиши учун хавф омили сифатида қаралиши кераклиги исботланган;
илк бор идиопатик олигоменореянинг диагностик белгиси сифатида иммунорегуляцион индекси ҳисоби ишлаб чиқилган;
идиопатик олигоменорея ҳолатида тухумдон етишмовчилиги ривожланишининг иккиламчи олдини олиш усули сифатида ултрамикродозланган КОКларни қабул қилиш зарурияти исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази Эксперт Кенгашининг хулосасига (19.02.2024 №14 д-и/7) кўра:
биринчи илмий янгилик: илк бор ўсмир қизларда идиопатик олигоменорея (ИОМ) мустақил омили сифатида киритилган ва олигоменорея тузилиши аниқланган билан Республика ихтисослаштирилган акушерлик ва гинекология илмий-амалий тиббиёт марказининг буйруғи билан аниқланди (№ 9 и-и/4 от 31.10.2023г.), у Тошкент вилояти Қибрай РМО ва шаҳар ўсмирлар марказининг клиник амалиётига жорий етилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагича: • ИОМ билан касалланган ўсмиринларни эрта аниқлаш репродуктив даврда эрта тухумдон етишмовчилик билан касалланишнинг мумкин бўлган ҳолатларини камайтиради; • ҳар бир ҳолатга индивидуал ёндашув тухумдон етишмовчилиги бўлган ўспиринларни кейинги даволаш натижаларини яхшилайди; амалиётчи шифокорлар томонидан диагностик қидирувни осонлаштиришга хизмат қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагича: • ИОМ билан касалланган ўспиринларни эрта аниқлаш репродуктив ёшдаги тухумдон эрта етишмовчилигини даволаш харажатларини камайтиришга имкон беради; • лаборатория текширувлари сонини ҳар бир бемор учун 678 500 сўмдан 264 300 сўмгача қисқартириш имконияти туфайли диагностика маблағлари ўртача тежаб қолинди. Хулоса: таклиф қилинган тузилмадан ИОМ киритилган ҳолда фойдаланиш ҳар бир бемор учун бюджет маблағларини 414 200 сўмга тежаш имконини берди.
иккинчи илмий янгилик: идиопатик олигоменорея ўсмирларда тухумдонлар етишмовчилигининг ривожланиши учун хавф омили сифатида қаралиши кераклиги исботланган, шунингдек Республика ихтисослаштирилган акушерлик ва гинекология илмий-амалий тиббиёт марказининг буйруғи билан исботланди(№ 9 и-и/4 от 31.10.2023г.) Тошкент вилояти Қибрай туман тиббиёт маркази ва шаҳар ўсмирлар маркази клиник амалиётига жорий етилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: • ўсмирлардаги репродуктив касалликлар сонини камайтиради; • тухумдон эрта етишмовчилигини эрта ташхислашни оптималлаштиришга имкон беради; кейинги асоратлар ва тухумдон эрта етишмовчилик сонини камайтиришга ёрдам беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: • диагностик тадқиқотлар сонини қисқартириш орқали ташхис қўйиш нархини ҳар бир беморга 678 500 сўмдан 264 300 сўмгача камайтиради. Хулоса: натижада ҳар бир беморга 414 200 сўмдан бюджет маблағларини тежаш имконияти яратилди.
учинчи илмий янгилик: илк бор идиопатик олигоменореянинг диагностик белгиси сифатида иммунорегуляцион индекси ҳисоби ишлаб чиқилгани билан, Республика ихтисослаштирилган акушерлик ва гинекология илмий-амалий тиббиёт марказининг буйруғи билан (№ 9 и-и/4 от 31.10.2023г.), у шаҳар клиник амалиётига жорий етилди. Тошкент вилояти Қибраи РМО ва Тошкент шахар ўсмирлар маркази. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: • идиопатик олигоменореяни аниқлаш, олигоменорея турлари бўйича ҳайз кўриш бузилишининг сабабларини диагностик қидиришни торайтиришга имкон беради • касалликларни ташхислаш сифатини яхшилайди; қўшимча диагностика турларининг нархини пасайтиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: • ИОМни аниқлаш касалликнинг сабабини аниқлаш учун зарур бўлган қўшимча тадқиқотлар учун харажатларни ўртача 504 600 минг сўмга камайтирди (РИАГИАТМ нархлари рўйхатига кўра, олигоменореяга олиб келадиган асосий гормонал касалликлар бўйича тадқиқотларнинг ўртача нархи 729 900 сўм, УТТ- 83 200 сўм). Хулоса: ИОМни аниқлаш туфайли касалликнинг сабабини аниқлашга қаратилган бир қатор тадқиқотлар нархи ўртача 504 600 сумга камайди.
тўртинчи илмий янгилик: идиопатик олигоменорея ҳолатида тухумдон етишмовчилиги ривожланишининг иккиламчи олдини олиш усули сифатида ултрамикродозланган КОКларни қабул қилиш зарурияти исботланган ва Республика ихтисослаштирилган акушерлик ва гинекология илмий-амалий тиббиёт марказининг (№ 9 и-и/4 от 31.10.2023г.) буйруғи билан жорий етилган. Қибрай ТТО ва Тошкент вилояти шаҳар ўсмирлар марказининг клиник амалиёти. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: • ушбу тактика ўспиринларда тухумдон етишмовчилиги ривожланишининг ўз вақтида олдини олишга имкон беради; • этиологияси номаълум олигоменорея билан оғриган ўсмирларнинг ҳаёт сифатини ва даволашни яхшилайди; • келажакда репродуктив касалликларнинг олдини олишга имкон беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: • олигоменорея каби ҳайз кўриш касалликлари билан оғриган ўсмирларни даволаш учун тўғридан-тўғри тиббий харажатлар камайганлиги сабабли харажатларни тежаш; • дори-дармонлар ҳар бир беморга 230 000 сўмга кам талаб қилинган (дори-дармонларга ўртача 300 000 сўм сарфланади). Хулоса: ХМТ билан касалланган қизларни ўз вақтида текшириш ва даволаш натижасида бюджетдан ташқари маблағларни ҳар бир ўсмирга 230 000 сўмдан тежаш, натижада ишлатиладиган дорилар сонини камайтириш мумкин бўлди.