Abdinazarova Iltifotxon Sodiqjon qizining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Bachadon tanasi saraton oldi va saraton kasalliklarini tashhislashda “Pipelle”-urogenital zondining qo‘llanilish samaradorligi» 14.00.14 – Onkologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tib2790.
Ilmiy rahbar: Ataxanova Nigora Ergashevna, tibbiyot fanlari doktori, professor
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent tibbiyot akademiyasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/30.12.2019Tib.77.01.
Rasmiy opponentlar: Zaxirova Nargiza Ne’matovna, tibbiyot fanlari doktori; Karimova Feruza Javdatovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat stomatologiya instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: bachadon tanasi o‘sma oldi kasalliklarini va saratonini erta bosqichlarda tashxislashda Pipelle urogenital zond yordamida olingan namunalarining samaradorligi, xavfsizligi, diagnostik aniqligini baholash tartibini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
15 smdan katta bo‘lgan bachadon, ul`tratovush tekshiruvda kyuretka va Pipelle – urogenital zondi bilan biomaterial olish bachadon teshilishining oldini olishda xavfsiz tadqiqot usuli ekanligi isbotlangan;
bachadon tanasi saraton oldi kasalliklari hamda saratonini erta, asoratlarsiz baholash maqsadida kombinirlashgan usulning qo‘llanilishi gistologik aniqlilik va sezgirlikni oshirishi asosida tashxislash mezonlari ishlab chiqilgan;
Pipelle–urogenital zondini yordamida namuna olish tartibi hamda tavsiya qilanayotgan mezonlar tizimli tartibida  og‘riqsiz, noinvaziv, qon ketishining oldini olish,  bachadon  bo‘shlig‘ini to‘liq qamrashi natijasida shikastlanishni oldini olish va bemorlar hayot sifatini yaxshilash  imkoni isbotlangan;
bachadon tanasi saratonida o‘sma xujayralari keng kamrovli qon bilan ta’minlanganlini inobatga olib, bachadondan Pipelle–urogenital zondi yordamida qon tomir qavatini shikastlamay biomaterial olishning optimal usul ekanligi CD34 membrana oqsili orqali immunogistokimyoviy tekshiruv tahlillari bilan isbotlangan
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Toshkent tibbiyot akademiyasi Muvofiqlashtiruvchi-ekspert kengashining 2024 yil 30 apreldagi 1-son xulosasiga ko‘ra (ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish to‘g‘risida Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining 2023 yil 15 dekabrdagi 01-4/255 -sonli xati Sog‘liqni saqlash vazirligiga taqdim etilgan):
birinchi ilmiy yangilik. 15 smdan katta bo‘lgan bachadon, ul`tratovush tekshiruvda kyuretka va Pipelle – urogenital zondi bilan biomaterial olish bachadon teshilishining oldini olishda xavfsiz tadqiqot usuli ekanligi isbotlangan;     Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: bachadon o‘lchamlari 15 sm va undan katta bo‘lgan bemorlarda ul`tratovush tekshirish nazorati ostida kyuretka va Pipelle–urogenital zondi bilan biomaterial olish bachadon teshilishining oldini olishda xavfsiz usullar ekanligi isbotlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Qashqadaryo filiali onkogenekologiya bo‘limida 2023 yilning 1 iyundagi 107-T sonli buyruq bilan, Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Jizzax viloyati filiali onkogenekologiya bo‘limida 2023 yilning 14 iyundagi 36-sonli buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi natijalar davolash va profilaktika choralari samaradorligini oshirishga bevosita ta’sir qiladi, bu esa bemorlarda bachadondan qon ketishi va teshilishi kabi asoratlarni kamaytirib bemorda yuzaga keluvchi noxush holatlar foizini kamaytiradi, shuningdek, tashxislash davrida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan asoratlarni davolash uchun sarf etadigan mablag‘ tejalishiga sabab bo‘ladi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: bachadon tanasi saraton oldi va saraton oldi kasalliklariga shubha bo‘lgan bemorlardan kyuretka yordamida biopsiya olishda ko‘p marotaba ishlatilinadigan ginekologik ko‘zgu va kengaytirgichlardan foydalaniladi. Bu instrumentlar ko‘p marotaba ishlatilinuvchi instrument bo‘lganligi sababli, xar ishlatilinishdan avval sterilizatsiya qilinishi talab etiladi. Bir nafar bemor uchun ishlatiladigan instrumentlar sterilizatsiyasi 97432 so‘mni Pipelle urogenital zondi yordamida biopsiya olish bir martali bo‘lganligi sababli sterillash talab etmaydi, shu bilan birga dori-darmonlarni hisobga olinsa, bemor hisobiga byudjet mablag‘larini o‘rtacha 45% ga iqtisod qilish imkonini bergan. Xulosa: bachadon o‘lchamlari 15-18 sm va undan katta bo‘lgan bemorlarda, UTT nazorati ostida kyuretka va Pipelle–urogenital zondi bilan biomaterial olish bachadon teshilishining oldini olish  maqsadida 97432 so‘mni Pipelle urogenital zondi yordamida biopsiya olish bir martali bo‘lganligi sababli sterillash talab etmaydi, shu bilan birga dori-darmonlarni hisobga olinsa, bemor hisobiga byudjet mablag‘larini o‘rtacha 45%ga iqtisod qilish imkonini bergan.
ikkinchi ilmiy yangilik. bachadon tanasi saraton oldi kasalliklari hamda saratonini erta, asoratlarsiz baholash maqsadida kombinirlashgan usulning qo‘llanilishi gistologik aniqlilik va sezgirlikni oshirishi asosida tashxislash mezonlari ishlab chiqilgan; Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: bachadon tanasi saraton oldi kasalliklari hamda saratonini erta, asoratlarsiz baholash maqsadida kombinirlashgan usulning qo‘llanilishi gistologik aniqlilik va sezgirlikni oshirishi asosida tashxislash mezonlari ishlab chiqilganligi Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Qashqadaryo filiali onkogenekologiya bo‘limida 2023 yilning 1 iyundagi 107-T sonli buyruq bilan, Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Jizzax viloyati filiali onkogenekologiya bo‘limida 2023 yilning 14 iyundagi 36-sonli buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: tashxislash taktikasini to‘g‘ri tanlash va algoritm ishlab chiqish orqali bemorlarda kasallikni erta tashxislash natijasida xastalikni o‘z vaqtida to‘liq davolash va uning samaradorligini oshirish, bachadon tanasi saraton oldi va saraton kasalliklarini tashxislashda biopsiyani qay usulda olish bemor uchun zararsiz va qulay ekanini shifokorlar uchun ishlab chiqilgan kodifikator yordamda aniqlashtirilishi, tashxislash algoritmdan foydalanish, shifokorlar vaqtining tejalishi va bemorga to‘g‘ri va to‘liq tashxis qo‘yish orqali samarali davolash imkon bergan va bemorlarning hayot sifatini oshirish imkonini bergan. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: bachadon tanasi saraton oldi kasalliklari hamda saratonini erta, asoratlarsiz baholash maqsadida kombinirlashgan usulning qo‘llanilishi gistologik aniqlilik va sezgirlikni oshirishi asosida tashxislash mezonlari ishlab chiqish bemorlarni  davolash xarajatlar va ularning samaradorligi ko‘rsatkichi bo‘yicha hisoblansa, tashxislashning optimal usulini tanlash qo‘shimcha tashxislash usullari, shuningdek, shifoxonada yotoq kunlari sonini kamaytirish natijasida  bir nafar bemor uchun 220000 ming so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan.
Xulosa: bachadon tanasi saraton oldi kasalliklari hamda saratonini erta, asoratlarsiz baholash maqsadida kombinirlashgan usulning qo‘llanilishi gistologik aniqlilik va sezgirlikni oshirishi asosida tashxislash mezonlari ishlab chiqilgan natijasida bir nafar bemor hisobiga 220000 ming so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik. Pipelle–urogenital zondini yordamida namuna olish  tartibi  hamda  tavsiya qilanayotgan mezonlar tizimli tartibida  og‘riqsiz, noinvaziv, qon ketishining oldini olish,  bachadon  bo‘shlig‘ini to‘liq qamrashi natijasida shikastlanishni oldini olish va bemorlar hayot sifatini yaxshilash  imkoni isbotlangan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Pipelle–urogenital zondini yordamida namuna olish  tartibi  hamda  tavsiya qilanayotgan mezonlar tizimli tartibida  og‘riqsiz, noinvaziv, qon ketishining oldini olish,  bachadon  bo‘shlig‘ini to‘liq qamrashi natijasida shikastlanishni oldini olish va bemorlar hayot sifatini yaxshilash tartibi isbotlanganligi Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Qashqadaryo filiali onkogenekologiya bo‘limida 2023 yilning 1 iyundagi 107-T sonli buyruq bilan, Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Jizzax viloyati filiali onkogenekologiya bo‘limida 2023 yilning 14 iyundagi 36-sonli buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi takomillashtirilgan tashxislash usullari UTT nazorati ostida kyuretka, UTT nazorati ostida Pipelle- urogenital zondi bemorlar uchun sezilarli noqulayliklarga sabab bo‘luvchi usullarni tayinlash zaruratini kamaytiradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quydagilardan iborat Pipelle–urogenital zondini yordamida namuna olish  tartibi  hamda  tavsiya qilanayotgan mezonlar tizimli tartibida  og‘riqsiz, noinvaziv, qon ketishining oldini olish, bachadon  bo‘shlig‘ini to‘liq qamrashi natijasida shikastlanishni oldini olish va bemorlar hayot sifatini yaxshilash  imkoni isbotlangani «taxminiy xarajatlar va ularning samaradorligi» ko‘rsatkichi bo‘yicha hisoblansa, optimal tashxislash yoki turli asoratlarni oldi olinishi hisobiga bemorlarning mablag‘larini 400-535 ming so‘mgacha tejash imkonini bergan. Xulosa: Pipelle–urogenital zondini yordamida namuna olish  tartibi  hamda  tavsiya qilanayotgan mezonlar tizimli tartibida  og‘riqsiz, noinvaziv, qon ketishining oldini olish,  bachadon  bo‘shlig‘ini to‘liq qamrashi natijasida shikastlanishni oldini olish va bemorlar hayot sifatini yaxshilash  maqsadida 400-535 ming so‘mgacha iqtisod qilish imkonini  bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik. bachadon tanasi saratonida o‘sma xujayralari keng kamrovli qon bilan ta’minlanganlini inobatga olib, bachadondan Pipelle–urogenital zondi yordamida qon tomir qavatini shikastlamay biomaterial olishning optimal usul ekanligi CD34 membrana oqsili orqali immunogistokimyoviy tekshiruv tahlillari bilan isbotlangan; Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: bachadon tanasi saratonida o‘sma xujayralari keng kamrovli qon bilan ta’minlanganlini inobatga olib, bachadondan Pipelle–urogenital zondi yordamida qon tomir qavatini shikastlamay biomaterial olishning optimal usul ekanligi CD34 membrana oqsili orqali immunogistokimyoviy tekshiruv tahlillari bilan isbotlangani Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Qashqadaryo filiali onkogenekologiya bo‘limida 2023 yilning 1 iyundagi 107-T sonli buyruq bilan, Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Jizzax viloyati filiali onkogenekologiya bo‘limida 2023 yilning 14 iyundagi 36-sonli buyruq bilan amaliyotga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi Bachadon endometriysidan olingan namunalar CD34 membrana oqsili orqali immunogistokimyoviy tekshirilganda kyuretka yordamida olingan biomateriallar endometriy qavatini qirib olish vaqtida qon tomirlar shikastlanishi va natijada turli asoratlar jinsiy yo‘llarda profuz qon ketishi, infisirlanish va hatto bachadon teshilishi kabi asoratlarga sabab bo‘lib, Pipelle urogenital zondi yordamida olingan biomateriallarda esa CD34 membrana oqsili orqali immunogistokimyoviy tekshirilganda qon tomirlar qavati shikastlanishi oldini olish natijasida Pipelle qurilmasi esa yumshoq, elastik va to‘mtoq uchli xavfsiz bo‘lganligi sabab bunday holatlarda Pipelle urogenital zondi yordamida biomaterial olish tavsiya qilinadi, shuningdek, biopsiya olingach vujudga kelishi mumkin bo‘lgan asoratlar oldi olinib bemorlarning hayot sifati darajasini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: bachadon tanasi saratonida o‘sma xujayralari keng kamrovli qon bilan ta’minlanganlini inobatga olib, bachadondan Pipelle–urogenital zondi yordamida qon tomir qavatini shikastlamay biomaterial olishning optimal usul ekanligi CD34 membrana oqsili orqali immunogistokimyoviy tekshiruv tahlillari  amalga oshirish natijasida bemordan kyuretka yordamida biomaterial olingandan so‘ng asoratlarni (qon ketishi, og‘riq sindromi, infeksiya) oldini olish uchun dori vositalariga (gemostatik, analgetik, antibakterial davo va x.k.) o‘rtacha 170 500 so‘m xarajat etiladi. Pipelle –urogenital zondini qo‘llanilishi kutilayotgan iqtisodiy samaradorlikni «taxminiy xarajatlar va ularning samaradorligi» ko‘rsatkichi bo‘yicha hisoblasak, optimal tashxislash usulini tanlash asoratlar bartaraf etilishi, shuningdek, shifoxonadi yotoq kunlari sonini kamaytirishi, bu esa bemorning moddiy mablag‘larini tejash imkonini bergan. Xulosa: bachadon tanasi saratonida o‘sma xujayralari keng kamrovli qon bilan ta’minlanganlini inobatga olib, bachadondan Pipelle–urogenital zondi yordamida qon tomir qavatini shikastlamay biomaterial olishning optimal usul ekanligi CD34 membrana oqsili orqali immunogistokimyoviy tekshiruv tahlillari amalga oshirish uchun 170500 so‘m  byudjet mablag‘larnining tejash imkonini bergan.
Abdinazarova Iltifot Sodiqjon qizining «Bachadon tanasi saraton oldi va saraton kasalliklarini tashxislashda «Pipelle» urogenital zondining qo‘llanilish samaradorligi» mavzusidagi dissertatsiya tadqiqotida olingan yuqoridagi 4 ta ilmiy yangilik boshqa sog‘liqni saqlash muassalariga joriy etish bo‘yicha Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining 2023 yildagi 17 iyundagi 09-04815-son xati Sog‘liqni saqlash vazirligiga taqdim etilgan.