Shin Zoya Vital`evnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Shizofreniyali bemorlarda ijtimoiy va kognitiv funksiyalarning xususiyatlari va kompleks davoni optimallashtirish», 14.00.18 – Psixiatriya va narkologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.2.PhD/Tib955.
Ilmiy rahbar: Ashurov Zarifjon Sharifovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent tibbiyot akademiyasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi, DSc.04/30.12.2019.Tib.31.01.
Rasmiy opponentlar: Alimov Ulugbek Xudoyarovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Abdullajonova Shaxlo Juraxanovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot nomi: Toshkent pediatriya tibbiet instituti.
Dissertatsiyaning yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi Shizofreniya bilan kasallangan bemorlarda ijtimoiy va kognitiv funksiyalarining klinik xususiyatlari bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ijtimoiy bilishning buzilishi neyrokognitiv etishmovchilikni paranoid shizofreniya bilan kasallangan bemorlardagi negativ va pozitiv simptomlarga ta’siri aniqlangan;
paranoid shizofreniya bilan kasallangan bemorlarda negativ va pozitiv buzilishlar bilan ijtimoiy bilishning operatsional, hulq-atvor va motivatsion  tarkibi orasida korrelyasion bog‘liqlik aniqlangan;
paranoid shizofreniya bilan kasallangan bemorlarda o‘z ichiga ijtimoiy buzilishlar uyg‘unligini va fikrlash doirasini buzilishini olgan ijtimoiy-kognitiv buzilishlar-psixopatologik sindromi aniqlangan;
paranoid shizofreniyaning klinik ko‘rinishida yuqori chakka egati shikastlanishi sababli kasallikning dastlabki bosqichlarida eshitish-nutq xotirasining pasayishi va vosita epchilligining buzilishi aniqlangan;
paranoid shizofreniyadagi ijtimoiy –konitiv buzilishlar ijtimoiy funksiyani surunkali pasayib borishiga va bemorlarni davolanishdan bosh tortishiga  motivatsion omil bo‘lishi aniqlangan;
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
Toshkent tibbiet akademiyasi ekspert kengashining 2023 yil 13 yanvardagi 12\053-son xulosasiga ko‘ra (ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligi Toshkent tibbiet akademiyasi 2022 yil 12 fevraldagi 8 n-z 163-sonli 16.02.2022 xati yuborilgan):
birinchi ilmiy yangilik: tadqiqot natijalarining ishonchliligi ishda qo‘llaniladigan nazariy yondashuvning to‘g‘riligi, psixologik va kliniko psixologik usullar, bemorlarni katamnestik kuzatish, o‘tkazilgan tekshiruvlarning to‘g‘riligi, statistik tadqiqot usullari bilan ishlov berish, zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalangan holda barcha raqamli ma’lumotlarni olish bilan asoslanadi, shuningdek, nazariyaning etarliligi va amaliy tadqiqotlarni amaliyotda amalga oshirilishirilganidir. Bundan tashqari, ushbu tadqiqotda olingan natijalarni xorijiy va mahalliy tadqiqotlar bilan taqqoslash, xulosalar, vakolatli tuzilmalar tomonidan olingan natijalarni tasdig‘i mavjud. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Toshkent shaxar psixonevrologiya dispanseri №1 bo‘yicha (09.06.2021y.; № 74-1), Toshkent shaxar psixonevrologiya dispanseri №2 bo‘yicha (08.07.2021y.; №53) buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati shundan iboratki, olib borilgan ishlar natijasida olingan ma’lumotlar surunkali progressiv ruhiy kasalliklarning eng og‘ir shakli bo‘lgan-shizofreniya kasalligini - nisbatan ijobiy va ayniqsa salbiy kechishi kuzatilganda bemorlarga psixoterapevtik ta’sir mexanizmlari haqidagi g‘oyalarni chuqurroq tushunish va kengaytirishga yordam beradi. Psixoterapiyaning ushbu modeli amaliy tibbiyotda psixiatrik shifoxonadagi bemorlarning eng ko‘p va og‘ir kontingentida terapevtik va reabilitatsiya ta’sirining samaradorligini sezilarli darajada oshirishga imkon beradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorlig iquyidagilardan iborat: Tadqiqotning amaliy ahamiyati shundan iboratki, psixoterapiya samaradorligini baholash bemorlarning ushbu toifasi uchun haqiqiy terapevtik vazifalar va optimal psixoterapevtik usullarni aniqlaydi va shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarda ijtimoiy va kognitiv buzilishlarni o‘rganishga bag‘ishlangan ishdir, shuningdek, ularning terapiyasi, hayot sifatini yaxshilaydi, shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarda nogironlik darajasini pasaytiradi, chunki bugungi kunda bu ijtimoiy soha va ruhiy salomatlik sohasidagi muhim muammolardan biri; samaradorlikni oshirish va terapiyaga rioya qilish, bu o‘z navbatida davolanish natijalarini va bemorlarning ushbu guruhining hayot sifatini sezilarli darajada yaxshilaydi hamda kasallik darajasi va yondosh keltirib chiqaruvchi kasalliklarni aniqlash orqali davolash ketma-ketligi ham o‘zgarib, buning natijasida bemorda ortiqcha amaliyotlarsiz, psixoterapevtik davo samarasi yordamida tufayli 1000 000 - 1500000 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan. Xulosa. Shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarda ijtimoiy va kognitiv buzilishlarni hisobga olish. Bu psixoterapevtik tuzatish samaradorligini oshiradi, bu uni bemorlarning tegishli guruhini davolash va reabilitatsiya amaliyotiga kengroq kiritish imkonini beradiuchun davlat byudjetidan 500000 dan 750000 ming so‘mni tejash imkonini bergan.
ikkinchi ilmiy yangilik: shizofreniyadagi ijtimoiy va kognitiv buzilishlarning xususiyatlarini yagona patopsixologik simptomlar majmuasi sifatida o‘rganish. Ilmiy yangilikning ahamiyati: Psixoterapevtik tuzatish dasturining samaradorligi isbotlandi, natijada simptomatik holat va ijtimoiy faoliyat yaxshilandi, kasallik haqida xabardorlikning oshishi va hayot sifatini sub’ektiv baholash va kognitiv darajadagi pasayishlar aniqlandi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Tadqiqot natijalarining ishonchliligi ishda qo‘llaniladigan nazariy yondashuvning to‘g‘riligi, psixologik usullar, klinik va psixologik usullar, bemorlarni katamnestik kuzatish, o‘tkazilgan tekshiruvlarning to‘g‘riligi, statistik tadqiqot usullari bilan ishlov berish, zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalangan holda barcha raqamli ma’lumotlarni olish bilan asoslanadi, shuningdek, nazariyaning etarliligi va amaliy amalga oshirilishi va amaliy tadqiqotlar. Bundan tashqari, ushbu tadqiqotda olingan natijalarni xorijiy va mahalliy tadqiqotlar bilan taqqoslash, xulosalar, vakolatli tuzilmalar tomonidan olingan natijalarni tasdig‘i mavjud. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorlig iquyidagilardan iborat: Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati shundan iboratki, olib borilgan ishlar natijasida olingan ma’lumotlar surunkali progressiv ruhiy kasalliklarning eng og‘ir shakli bo‘lgan - shizofreniyaning nisbatan ijobiy va ayniqsa salbiy kechganida bemorlarda psixoterapevtik ta’sir mexanizmlari haqidagi g‘oyalarni chuqurroq tushunish va kengaytirishga yordam beradi. Psixoterapiyaning ushbu modeli amaliy tibbiyotda psixiatrik shifoxonadagi bemorlarning eng ko‘p va og‘ir kontingentida terapevtik va reabilitatsiya ta’sirining samaradorligini sezilarli darajada oshirishga imkon beradi. Bu esa o‘z navbatida nogironlik soni ortishini oldini oladi va har bir nogiron uchun davlat tomonidan to‘lanishi kerak bo‘lgan nafaqa, ya’ni 1,5 - 2 mlndan ortiq xarajatlarni iqtisod qilishga erishiladi. Xulosa: Shizofreniya bilan og‘rigan bemorlar uchun terapevtik tadbirlarni o‘tkazishda, ularning ruhiy holatini to‘liq baholash uchun bemorlarning ijtimoiy-kognitiv buzilishlarini hisobga olish kerak uchun davlat byudjetidan 500000 dan 1500000 ming so‘m tejash imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik: bemorlarning ijtimoiy moslashuvi bo‘yicha shizofreniyadagi salbiy alomatlar bilan ijtimoiy va kognitiv buzilishlarning aloqasini aniqlash; ilmiy yangilikning ahamiyati: Tadqiqotning amaliy ahamiyati shundan iboratki, psixoterapiya samaradorligini baholash bemorlarning ushbu toifasi uchun haqiqiy terapevtik vazifalar va optimal psixoterapevtik usullarni aniqlaydi va shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarda ijtimoiy va kognitiv buzilishlarni o‘rganishga bag‘ishlangan ishdir, shuningdek, ularning terapiyasi, hayot sifatini yaxshilaydi, shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarda nogironlik darajasini pasaytiradi, chunki bugungi kunda bu ijtimoiy soha va ruhiy salomatlik sohasidagi muhim muammolardan biri; samaradorlikni oshirish va terapiyaga rioya qilish, bu o‘z navbatida davolanish natijalarini va bemorlarning ushbu guruhining hayot sifatini sezilarli darajada yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Psixoterapiyaning ushbu modeli amaliy tibbiyotda psixiatrik shifoxonadagi bemorlarning eng ko‘p va og‘ir kontingentida terapevtik va reabilitatsiya ta’sirining samaradorligini sezilarli darajada oshirishga imkon beradi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Psixoterapevtik davolash dasturining samaradorligi isbotlandi, natijada simptomatik holat va ijtimoiy faoliyat yaxshilandi, kasallik haqida xabardorlikning oshishi va hayot sifatini sub’ektiv baholash va kognitiv darajadagi pasayishlar aniqlandi, bir tashxislash uchun o‘rtacha 500000 so‘mni tashkil etgan.  Xulosa: Shizofreniya uchun psixoterapiya davlat byudjetidan 500000 dan 1500000 ming so‘m tejash imkonini bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarda ijtimoiy va kognitiv funksiyalarni psixoterapevtik tuzatish uchun differensial yondashuvning samaradorligini aniqlash; Ilmiy yangilikning ahamiyati: shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarning faol ijtimoiy shovqindan voz kechishi bilan bog‘liq ijtimoiy va kognitiv buzilishlarning ta’siri baholandi; Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: psixologik tuzatish dasturi ishlab chiqildi, bu psixoterapevtik usullarning bemorlarda terapiya uchun motivatsiyani yaratadigan hissiy, motivatsion-xulq-atvor, kognitiv komponentga qaratilganligini ko‘rsatdi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: shizofreniya bilan og‘rigan bemorlar uchun terapevtik tadbirlarni o‘tkazishda ularning ruhiy holatini to‘liq baholash uchun bemorlarning ijtimoiy va kognitiv buzilishlarini hisobga olish zarurligi haqida ma’lumotlar olingan. Xulosa: Shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarda ijtimoiy va kognitiv buzilishlarni hisobga olish. Bu psixoterapevtik tuzatish samaradorligini oshiradi, bu uni bemorlarning tegishli guruhini davolash va reabilitatsiya amaliyotiga kengroq kiritish imkonini beradi uchun davlat byudjetidan bir kurs uchun 1,5 - 2 mlndan ortiq xarajatlarni iqtisod qilish imkonini bergan.