Sayt test rejimida ishlamoqda

Маматханов Азизхон Ахрамхоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Наманган вилояти шароитида шолини такрорий экин сифатида, экиш усуллари ва муддатларини ҳосилдорликка таъсири”, 06.01.08 – Ўсимликшунослик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/Qx971.
Илмий раҳбар: Эргашев Мухаммаджон Араббоевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Дон ва дуккакли экинлар илмий−тадқиқот институти, PhD.05/31.03.2023.Qx.159.01.
Расмий оппонентлар: Худайқулов Жонибек Бозарович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Уразметов Кахрамон Каримбаевич, Қишлоқ хўжалиги фанлари фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Наманган вилоятининг оч тусли бўз тупроқлари шароитида шолининг “Искандар” ва “Садаф” навларини такрорий экин сифатида экиш усуллари ҳамда муддатларини дон ҳосилдорлигига, технологик сифат кўрсаткичларига ҳамда суғоришга сарфланаётган сув меъёрларининг камайишига таъсирини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Наманган вилоятининг оч тусли бўз тупроқлар шароитларида шолининг “Искандар” ва “Садаф” навларини такрорий экин сифатида бошоқли дон экинларидан бўшаган майдонларга уруғларни эгатга сепиш усулида экиб етиштириш мавсумий сув сарфи уруғларни оддий усулда экиб етиштириш усулига нисбатан 34,3-35,5 фоизгача, кўчат усулида экиб етиштириш усулига нисбатан 17,8-23,2 фоизгача иқтисод қилиб қолиниши аниқланган;
Шоли навлари уруғларини 10-июн муддатида эгатга сепма усулида экиб етиштириш орқали оддий усулда экиб етиштиришга нисбатан мавсумда 7915 м3/га, кўчат усулида экиб етиштиришга нисбатан 3125 м3/га, уруғларни 15-июн муддатида эгатга сепма усулида экиб етиштириш орқали оддий усулда экиб етиштиришга нисбатан 6952 м3/га, кўчат усулида экиб етиштиришга нисбатан 3372 м3/га, уруғларни 20-июн муддатида эгатга сепма усулида экиб етиштириш орқали оддий усулда экиб етиштиришга нисбатан 6910 м3/га, кўчат усулида экиб етиштиришга нисбатан 3780 м3/га сув тежаб қолинганлиги исботланган;
Шоличиликда сув ресурсини тежовчи технология сифатида бошоқли дон экинларидан бўшаган майдонларга уруғларни эгатга сепма усулида экиб етиштириш технологиясининг самарадорлиги илмий ва амалий жихатдан асосланган;
Шоли уруғларини эгатга экиш усулида етиштириш оддий усулда экиб етиштиришга нисбатан иқтисодий рентабеллик даражаси “Искандар” навида 29,9-43,5 фоизга, “Садаф” навида 41,0-47,6 фоизгача, кўчат усулида экиб етиштирилганга нисбатан эса “Искандар” навида 39,2-49,7 фоизга, “Садаф” навида 40,7-48,9 фоизгача юқори бўлишини аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Наманган вилояти шароитида шоли навларидан юқори ва сифатли дон ҳосили етиштиришда уруғларни мақбул экиш муддатлари ва усулларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқот илмий натижалари асосида:
Шолининг “Искандар” ҳамда “Садаф” навлари Уйчи тумани “Орол нихоли” фермер хўжалигининг 12 гектар, “Сайидазим Зоирбек” фермер хўжалигининг 4 гектар, “Уйчи элита” уруғчилик хўжалигининг 10 гектар, “Лазокатбу Гулистон” фермер хўжалигининг 30 гектар, “Ғайрат дурдонаси” фермер хўжалигининг 21 гектар, 2022-йилда “Матлуба фарзандлари Шокирбек ва Собирбек” фермер хўжалигининг 12 гектар, ва “Ровот файз барака” фермер хўжалигининг 15 гектар, Тўрақўрғон тумани “Шаханд Аъзаммий” фермер хўжалигининг 25 гектар, “Сирдарё Сокин Сохили” фермер хўжалигининг 12 гектар, “Қобилжон Каримжонов” фермер хўжалигинин 5 гектар, “Бордимкўл шухрати” фермер хўжалигининг 1,5 гектар, “Ғопиржон Ботиржон” фермер хўжалигининг 3 гектар, “Олтин Водий ифтихори” фермер хўжалигининг 2,7 гектар, жами 153,2 гектар майдонга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 22-сентябрдаги 04/21-21-05/4834-сон маълумотномаси). Натижада уруғларни 10-июн муддатида эгатларга сепма усулида экиб етиштирилганида юқори самарадорликка эришилган;
Шолининг “Искандар” ҳамда “Садаф” навлари уруғларини 10-июн муддатида эгатларга сочма усулида экиб етиштириш технологияси Уйчи ва Тўрақўрғон туманида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 22-сентябрдаги 04/21-21-05/4834-сон маълумотномаси). Натижада ушбу технологияни қўллаш орқали ҳар гектаридан “искандар” навидан 63-66 центнердан, “Садаф” навидан 64-67 центнердан дон ҳосили олиниб, анъанавий усулда экиб етиштирилган майдонларга нисбатан мавсумда 5-6 минг м3/га гача сув тежаб қолиш билан бирга гектаридан 7-8 центнердан қўшимча дон ҳосили олишга эришилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish