Sayt test rejimida ishlamoqda

Қурбоналиев Қобилжон Қосимжон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): « Кремний сиртидаги марганес олий силицидининг электрофизик ва фототермик хусусиятлари » 01.04.10 – «Яримўтказгичлар физикаси» ихтисослиги бўйича фалсафа доктори (PhD) (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйҳатга олинган рақам: B2023.4.PhD/FM986
Илмий раҳбар: Хусанов Ахмаджон Жўраевич, физика-математика фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қўқон давлат педагогика институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Наманган муҳандислик-технология институти, PhD.03/30.11.2022.FM/Т.66.04.
Расмий оппонентлар: Дадамирзаев Мухаммаджон Гуломқодирович, физика-математика фанлари доктори, профессор; Арзикулов Эшкуват Улашевич, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қорақалпоқ давлат университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Марганес олий силицид – кремний структурасини олиш технологиясини яратиш ҳамда улар асосидаги термобатареяларнинг электрофизик ва фототермик хусусиятларини ёруғлик ва ҳароратга боғлиқлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор, монокристалл кремний сиртида ўстирилган марганес олий силициди таркибидаги марганес киришма атомларининг диффузия вақти (t=0,5-2 soat) ва ҳароратини (T=950÷1200℃) ўзгартириш орқали консентрациясининг бошқариш имконияти натижалар орқали аниқланган;
монокристалл кремний сиртида марганес олий силициди қатламидаги марганес атомларининг миқдорини, силицид қатламининг қалинлигини ҳамда кристалл тузилиш ҳолатини бошқариш асосида илк бора 〖 Mn〗_4 〖Si〗_7-Si<Mn>-〖 Mn〗_4 〖Si〗_7   тузилишидаги структураларни марганес атомларини вакуумда диффузия қилиш орқали олишнинг такрорланувчи технологияси тадқиқотлар ёрдамида яратилган;
илк бор, кремний сиртида олинган марганес олий силицидининг термо ЭЮК ни қиймати ИҚ нурларни λ=0,2÷20мкм (hν=6,2÷0,62 eV) тўлқин узунлиги оралиғида юқори ва турғун (ўзгармас) бўлиши, ҳароратни электр кучланишга айлантириш коеффициенти λ=10,6 мкм тўлқин узунлигида энг катта S=500÷2000 мкВ/Вт  қиймат оралиғида ва термо ЭЮК коеффициентининг ўртача қиймати a=360 мкВ/К га тенг бўлиши ишлаб чиқилган;
илк бор марганес олий силицидининг электрофизик параметрлари кенг ҳарорат T=77÷900K оралиғида ўрганилганда термоелектр юритувчи кучланиш коеффициентининг ўртача қиймати a≈360 мкВ/К га тенг эканлиги ҳисоблаб берилган;
 монокристалл кремний сиртида ҳосил қилинган марганес олий силициди асосида ҳароратни электр токига айлантириш самарадорлиги юқори бўлган термобатареяларни, ҳамда сезгирлиги юқори бўлган инфрақизил нур фотопрёмникларни яратиш имкониятлари тадқиқот давомида кўрсатиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Кремний сиртидаги марганес олий силицидининг электрофизик ва фототермик хусусиятларини ўрганишда олинган натижалар асосида:
Монокристалл кремний сиртида ҳосил қилинган маргенес олий силицидининг электрофизик параметрлари T=77÷900K ҳарорат оралиғида, термоелектрик коеффициентнинг ўртача қиймати a≈360 мкВ/Кга тенг бўлиши, бундай термобатареяларни кремний асосида яратишда ишлаб чиқилган технологик босқичлар «ФОТОН» АЖда яримўтказгич асбобларни (диодлар, транзисторларни) олишдаги технологиясида фойдаланилди ва уларнинг электрофизик параметрларини турғун бўлишига олиб келди. (Ўзбекистон Республикаси “Узтехсаноат” Ассоциясининг 2022 йил 29 июлдаги 04-3/1722-сон ва «ФОТОН» АЖ нинг 2022 йил 25 июлдаги 211-сон маълумотлари), яратилинган технологиядан фойдаланиш асосида «ФОТОН» АЖда ишлаб чиқарилаётган яримўтказгич асбобларнинг олиш технологиясини тавсифлаш имконини берган;
Монокристалл кремний сиртида олинган марганес олий силицидида ҳосил бўлган термоелектр юритувчи кучланиш тушаётган қуёш нурининг λ=0,2÷20 мкм тўлқин узунлиги оралиғида бўлиши асосида, “Алл Солар” МЧЖ да ишлаб чиқарилаётган қуёш элементларининг орқа томонига марганес олий силицид – кремний тузилишидаги термобатареялар ўрганилиб, қуёш элементларининг қизишида ажралган иссиқлик ҳисобига термобатарея сифатида ишлатиш мумкинлиги кўрсатиб берилди (Узтехсаноат Асоссиациясининг 2022 йил 10 октябрдаги № 04-3/2154-сон ҳамда “Алл Солар” МЧЖнинг 2022 йил 7 октябрдаги №С22-сон маълумотлари). Диссертация ишида аниқланган илмий натижаларни амалиётда фойдаланиш асосида “Алл Солар” МЧЖда кремний асосида ишлаб чиқарилаётган қуёш панелларининг электр кучланиш ҳосил қилиш самарадорлиги 11 фоиз ижобий ўзгаришга эришилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish