Sayt test rejimida ishlamoqda

Жураев Тухтамурод Ислом ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қуёш иссиқлик қурилмалари учун кўп деворли углерод нанотрубкалари асосидаги наносуюқликли иссиқлик ташувчилар”, 05.05.06– «Қайта тикланадиган энергия турлари асосидаги энергия қурилмалари».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Т3700. 
Илмий раҳбар: Ахатов Жасуржон Саидович, техника фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Физика-техника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: ЎзР ФА Физика-техника институти, DSc.02/27.02.2020.FM/T.110.01.
Расмий оппонентлар: Рахимов Рустам Хакимович, техника фанлари доктори, катта илмий ходим; Саломов Уктам Раҳимович, техника фанлари доктори, доцент. 
Етакчи ташкилот: Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: кўп деворли углерод нанотрубкалари (МWCНТ) нанозаррачалари асосидаги наносуюқликли иссиқлик ташувчиларнинг иссиқлик физикавий ва оптик хусусиятларини аниқлаш, улардан фойдаланиб ишловчи полимер материаллар асосидаги қуёш коллекторларини ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳажмий консентрацияли 0.01%, 0.02%, 0.05% бўлган кўп деворли углерод нанотрубкалар (МWCНТ) асосидаги наносуюқликли иссиқлик ташувчилар олинган бўлиб, нанозаррачаларнинг ўлчамлари 200 нм дан 240 нм гача бўлиши ёруғликнинг динамик сочилиши (ДЛС) усулида аниқланган;
наносуюқларнинг динамик қовушқоқлигини аниқлаш бўйича юқори аниқликка эга янги коррелация олинган: тадқиқ қилинаётган наносуюқликнинг динамик қовушқоқлигининг ҳароратга боғлиқлиги 38°C дан 78°C гача ҳарорат диапазонида қаралганда, детерминация коеффициенти 0,99 ни ва ўртача квадратик хатолик (РМСЕ) - 1,18×10-9 Па×с ни ташкил этиши аниқланган;
наносуюқликларда ютилиш коеффициентининг қатлам қалинлигига боғлиқлиги спектрофотометрия усули ёрдамида тадқиқ этилиб, қатлам қалинлиги 20 мм ни ташкил этганда ютилиш коеффициенти 90% гача етиши аниқланган;
наносуюқликли иссиқлик ташувчиларга эга полимер қуёш коллекторининг иссиқлик кўрсатгичларини тавсифловчи математик модел ишлаб чиқилган, бу эса шундай сувли коллекторларга қараганда чиқиш ҳароратларида 20°C гача фарқ кузатилишини, ва наносуюқликли иссиқлик ташувчиларга эга қуёш коллекторининг солиштирма иссиқлик қувватини иссиқлик узатиш коеффисиентининг ошишига боғлиқ равишда сув билан ишлайдиган коллекторга қараганда 40% юқорилиги кўрсатган;
ҳажмий консентрацияси 0,01% дан 0,05% гача бўлган МWCНТ нанозарралари асосидаги наносуюқликли иссиқлик ташувчиларга эга полимер материаллар (полиcарбонат, поливинилхлорид ва полиамид, мос равишда зичликлари-1900;1350-1430;1084-1235 кг/м3, солиштирма иссиқлик сиғимлари-1,17;0,09; 1700-2500 кЖ/(кг∙К)) асосидаги шаффоф қопламага, қуёш нурларини мужассамлаштирувчи сиртга, ҳамда ва иссиқликни узатувчи қувурга эга қуёш коллекторининг янги конструксияси ишлаб чиқилди ва тажриба намунаси яратилди;
қаралаётган қуёш коллекторининг иссиқлик-техник кўрсатгичларини табиий шароитларда аниқлаш учун узлюксиз ўлчашлар, маълумотларни йиғиш, узатиш ва қайта ишлаш имконини берувчи автоматлаштирилган тизимга эга стенд ишлаб чиқилган ва яратилган бўлиб, мазкур стенд ёрдамида ўтказилган синовлар натижалари асосида қуёш коллекторининг иссиқлик самарадорлигини наносуюқликлардан фойдаланиш ҳисобига 20% га ошиши аниқланган;
наносуюқликли иссиқлик ташувчиларга эга полимер қуёш коллекторларининг техник-иқтисодий кўрсаткичлари аниқланган бўлиб, мазкур коллектордан олинадиган энергиянинг нормаллашган ўртача нархи (ЛCОЕ) 0,0094 УСД/кW·соат ни ташкил этиши бу эса анъанавий ясси қуёш коллекторлари учун (ЛCОЕ) қийматидан 27% га пастлигини кўрсатади, шу билан бирга мазкур коллекторларнинг ўзини оқлаш муддати 4,4 йилдан 6,2 йилгача бўлиши аниқланган. 
 IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қуёш иссиқлик ўзгарткичларида фойдаланиш учун наносуюқликларнинг иссиқликфизикавий хусусиятларини о'рганиш натижасида олинган натижаларга асосан:
САП 02362 “Кўп функсияли гелиоқурилма” асосидаги ишлаб чиқилган қурилма “НЕХТ ГЕНЕРАТИОН ПРОДУCТ” МЧЖ заводида жорий этилган («Узелтехсаноат» АЖ нинг 27.06.2023 йилги №04-3/823 рақамли ма'лумотномаси). Кўп деворли углерод нанотрубкалари (МWCНТ) асосидаги наносуюқликли иссиқлик ташувчиларнинг термосифон тизимида ишлатилиши натижасида, биринчи даражали ёқилғи-энергетика ресурсларини 25% дан кўпроғини тежаш имконияти кўрсатилган;
Олинган наносуюқликларнинг барқарорлигини аниқлаш бо'йича натижалар, улардаги чўкиш жараёнининг материал турлари ва нанозаррачаларнинг консентрациясига боғлиқлиги хорижий тадқиқотларда қо'лланилган [Апплиед Тҳермал Энгинееринг, 228, 120546, 2023, CитеСcоре 11.8, ИФ 6.4; Энергй Cонверсион анд Манагемент, 266, 115790, 2022, CитеСcоре 19.1, ИФ 10.4; Жоурнал оф Cлеанер Продуcтион, 399, 136532, 2023, CитеСcоре 18.5, ИФ 11.1], натижада, наносуюқликларнинг барқарорлигига бағишланган тадқиқотларни олиб бориш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish