Абдиева Юлдуз Атакуловнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тоғ – кон саноати ишчиларида юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензиянинг ўзига хос кечиши» 14.00.05 – Ички касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Tib1498
Илмий раҳбар: Агзамова Гулнара Суннатовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib 30.02.
Расмий оппонентлар: Рахимова Дилором Алимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Захидова Машхура Зияматовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти. 
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади силикозли беморларда юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензия ривожланишида клиник ҳамда функционал ўзгаришларини баҳолашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
силикоз ва юрак ишемик касаллиги билан оғриган ва ноқулай меҳнат шароитлари, касбга боғлиқ касалликлар, касбий хавф омилларига бевосита боғлиқ бўлган беморларда юракнинг систолик ва диастолик функцияси бузилиши ривожланишини эрта аниқлаш ва башоратлашда эхокардиографик кўрсаткичларининг аҳамияти асосланган;
нейтрофил эластазанинг силикоз босқичларида ортганлиги, уни касалликнинг эрта босқичларида аниқланиши ўпка фиброзини башоратлашда маркёри сифатида асосланган;
силикоз билан касалланган беморларда юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензия касбий хавф омиллари таъсирида юзага келиб, марказий ва периферик гемодинамика ўзгаришлари ҳамда қондаги эндотелин-1 миқдорининг ортиши билан узвий боғлиқлиги аниқланган;
силикознинг юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензия билан биргаликда келганида интерлейкин-8 даражасининг ошиши лимфоцитларнинг фаоллиги ва ҳужайра иммунитети реакцияси билан ифодаланиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент тиббиёт академиясининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2024 йил 26 февралдаги № 02/077 - сон хулосасига кўра:
Тоғ – кон саноати ишчиларида юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензия ноқулай меҳнат шароитлари, касбга боғлиқ касалликлар ва касбий хавф омиллари билан бевосита боғлиқ бўлиб, силикозда фиброз даражасининг ортиши билан марказий гемодинамикада юракнинг систолик ва диастолик функсияси бузилиши аниқланган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Илмий тадқиқот ишида келтирилган маълумотлар Санитария, гигиена ва касб касалликлари илмий-тадқиқот институти клиникасида 08.05.2023-йил, 25/1- сон буйруқ билан, ва Олмалиқ  кон металлургия комбинати акционерлик жамияти (ОКМК  АЖ) тиббий санитария қисми кўп тармоқли марказий поликлиникасида 03.08.2023 йил, 6А- сон буйруқ асосида амалиётига татбиқ этилган. 
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Касби зарарли омил таъсирида бўлган ишчилар ўртасида кенг миқёсда профилактик эхокардиографик тадқиқотлар ўтказиш юрак-қон томир касалликларнинг оғир оқибатларини камайтиришга имкон беради. Касалликни барвақт аниқланиши беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди, шифохонада даволаниш кунларини қисқартиради ва касбий ногиронликни олдини олади, меҳнатга лаёқатсизлик муддати 40,2 % га камаяди.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Юқори самарадорликка эга эхокардиография усулини қўллаш орқали кон ишчиларида юрак хуружининг олдини олиш мумкинлиги аниқланган. Эхокардиография усулини қўллаш орқали иқтисодий самарадорлик:  67183550 сўмни ташкил қилди (N=100).
Хулоса: эхокардиография усулини қўллаш орқали кон ишчиларида юрак ишемик касаллигини эрта ташхислашда иқтисодий самарадорликка эришиш мумкин, бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 671835 сўмга иқтисод қилиш имконини беради.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши мавзусидаги “Тоғ – кон саноати ишчиларида юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензиянинг ўзига хос кечиши” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023-йил 2-ноябрдаги №09-10016-сонли ва №09-10012-сонли хатлари юборилган.
Илмий тадқиқот ишида ўпка фибрози маркёри - нейтрофил эластаза силикознинг босқичларида кўпайиши аниқланган. Нейтрофил эластазани касалликнинг эрта босқичларда аниқлаш орқали ўпка фиброзининг олдини олиш асосланган;
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензиянинг ўпка фибрози билан биргаликда кечишида қон зардобидаги цитокинларнинг клиник ва диагностик аҳамиятини ўрганиш ҳамда тахлил қилишдаги янгича ёндашувларни ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари Санитария, гигиена ва касб касалликлари илмий тадқиқот институти клиникаси бўйича 08.05.2023 йилдаги 25/1-сонли буйруқ ҳамда "ОКМК" АЖ касаба уюшмаси Кенгаши тиббий санитария қисми бўйича 03.08.2023 йилдаги 6А-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилди. 
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Тадқиқотда нейтрофил эластазани аниқлашдан мақсад силикозда фиброз жараёнининг ривожланишини исботлашдир. Фиброз жараёни ривожланган сари эхокардиографик кўрсаткичларининг хусусан чап қоринча отиш фракцияси камайиши кузатилган. Ўпка фиброзининг олдини олишда нейтрофил эластазани эрта аниқлаш беморларда касбий касалликлар ва уларнинг асоратларини камайтиришга олиб келади. 
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  Фиброз жараёни ривожланган сари эхокардиографик кўрсаткичларининг хусусан чап қоринча отиш фракцияси камайиши кузатилган. Бу жараён ўпка ва юрак – қон томир касалликларининг касб касалликларида ўзаро боғлиқлигини англатади. Ўпка фиброзининг олдини олишда нейтрофил эластазани эрта аниқлаш беморларда касб касалликлари ва уларнинг асоратларини камайтиришга олиб келади. Нейтрофил эластазани аниқлаш орқали иқтисодий самарадорлик: 33547000 сўмни ташкил қилди. (N=50). 
Хулоса: Олинган натижаларга кўра нейтрофил эластазани аниқлаш орқали иқтисодий самарадорликка эришилади. Фиброз асоратини эрта ташхислаш ва олдини олиш беморларнинг касалхонага қайта ётишлари сонини ва кунини ҳамда даволаш учун кетадиган харажатларни камайтиради. 
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланилиши мавзусидаги “Тоғ – кон саноати ишчиларида юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензиянинг ўзига хос кечиши” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023-йил 2-ноябрдаги №09-10016-сонли ва №09-10012-сонли хатлари юборилган.
Силикоз билан касалланган беморларда юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензия касбий хавф омиллари тасирида юзага келиб, марказий ва периферик гемодинамикада ўзгаришлар қонда эндотелин-1 миқдорининг ортиши билан боғлиқлиги аниқланган. 
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Илмий тадқиқот ишида келтирилган маълумотлар Санитария, гигиена ва касб касалликлари илмий-тадқиқот институти клиникасида 08.05.2023-йил,  25/1- сон буйруқ билан,  ва “ОКМК” АЖ тиббий санитария қисми кўп тармоқли марказий поликлиникасида 03.08.2023 йил, 6А- сон буйруқ асосида амалиётига татбиқ этилган. 
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Эндотелин-1 нинг қондаги миқдорининг ошиши кардиологик хавф омилларидан инфаркт ва тўсатдан ўлим ҳолатларини башоратлайди. Тадқиқотда силикознинг юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензия билан биргаликда келганида эндотелин-1 миқдорининг ошиши силикознинг иккинчи, учинчи босқичларида кузатилган. Силикоз эрта босқичларида эндотелин-1 концентрациясини қонда аниқлаш юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензиянинг олдини олишда муҳим рол ўйнайди.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Диагностика усулининг иқтисодий самарадорлиги беморларнинг вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик даврининг қисқаришини ҳисоблаш йўли билан аниқланган. Эндотелин-1 концентрациясини аниқлаш орқали иқтисодий самарадорлик: 26842100 сўмни ташкил қилди (N=40).
Хулоса: Эндотелин-1 эндотелиал дисфункция маркери ҳисобланади. Унинг қондаги миқдорининг ошиши эндотелий зарарланишидан далолат беради ва юрак ишемик касаллиги ҳамда артериал гипертензия касаллиги ривожланишида юқори хавф омили бўлиб ҳисобланади. Тадқиқотда силикознинг иккинчи ва учинчи босқичларида эндотелин-1 цитокини миқдорининг ошиши кузатилган. Олинган натижаларга кўра силикоз касаллигида юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензияни эрта ташхислаш олдини олишда эндотелин-1 ни аниқлаш орқали иқтисодий самарадорликка эришилади.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши мавзусидаги “Тоғ – кон саноати ишчиларида юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензиянинг ўзига хос кечиши” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023-йил 2-ноябрдаги №09-10016-сонли ва №09-10012-сонли хатлари юборилган.
Силикознинг юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензия билан биргаликда келганида интерлейкин-8 даражасининг ошиши аниқланган. Унинг қонда аниқланиши лимфотситларнинг фаоллигини белгилайди ва ҳужайра иммунитети реакцияси ҳақида маълумот беради. 
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Илмий тадқиқот ишида келтирилган маълумотлар Санитария, гигиена ва касб касалликлари илмий-тадқиқот институти клиникасида 08.05.2023-йил,  25/1- сон буйруқ билан ва “ОКМК” АЖ тиббий санитария қисми кўп тармоқли марказий поликлиникасида 03.08.2023 йил, 6А- сон буйруқ асосида амалиётига татбиқ этилган. 
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагиларда иборат: Юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензияни силикозга чалинган кон саноати ишчиларида турли кечиш шаклларида фаол яллиғланиш жараёнларида қон зардобидаги цитокинлар билан марказий гемодинамикани ўзаро боғлиқлигини эрта аниқлаш, касалликни профилактик чораларини мувофиқлашитиришга имкон беради. Натижада беморнинг шифохонада бўлиш даври бир неча кунга қисқарган, маблағ иқтисод қилинишига эришилган.  
 Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Диагностика усулининг иқтисодий самарадорлиги беморларнинг вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик даврининг қисқаришини ҳисоблаш йўли билан аниқланган. Интерлейкин-8 концентрациясини аниқлаш орқали иқтисодий самарадорлик: 26834600 сўмни ташкил қилган (N=40).  
Хулоса: Интерлейкин-8 яллиғланиш олди цитокини ҳисобланади у туғма иммунитет тизимида катта рол ўйнайди. Унинг қонда аниқланиши лимфоцитларнинг фаоллигини белгилайди ва ҳужайра иммунитети реакцияси ҳақида маълумот беради. Олинган натижаларга кўра интерлейкин-8 ни аниқлаш орқали иқтисодий самарадорликка эришилади. Силикоз касаллигида юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензияни эрта ташхислаш ва олдини олиш мақсадида қонда интерлейкин-8 миқдори аниқланган ва шу орқали  беморларнинг касалхонага қайта ётишлари сони ҳамда  куни камайган, иқтисодий самарадорликка эришилган.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши мавзусидаги “Тоғ – кон саноати ишчиларида юрак ишемик касаллиги ва артериал гипертензиянинг ўзига хос кечиши” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023-йил 2-ноябрдаги №09-10016-сонли ва №09-10012-сонли хатлари юборилган.