Sultanov Davron Taxirovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.    Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “O‘zbekiston respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini baholash”, 14.00.43 – Profilaktik tibbiyot.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.3.PhD/Tib3977.
Ilmiy rahbar: Muxamedova Muyassar Gafurjanovna tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari Harbiy tibbiyot akademiyasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari harbiy tibbiyot akademiyasi, DSc.04/04.07.2023.Tib.171.01
Rasmiy opponentlar: Mo‘minov Shovkat Kadirovich tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Yusupaliev Baxodir Kaxramonovich tibbiyot fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat stomatologiya instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: O‘zbekiston Respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini o‘rganish va sog‘liqni saqlash savodxonligi darajasini oshirish bo‘yicha tashkiliy chora-tadbirlar kompleksini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor O‘zbekiston Respublikasi aholisi o‘rtasida noinfeksion somatik kasalliklar: arterial gipertenziya, yurak ishemik kasalligi, surunkali nafas olish, onkologik va qandli diabet kasalliklari va psixologik buzilishlar uchrash chastotasi aniqlangan;
ilk bor Respublika miqyosida vakillik guruhlari bo‘yicha o‘tkazilgan so‘rov natijalariga ko‘ra aholining yuqumli bo‘lmagan kasalliklarning oldini olish va davolash masalalari bo‘yicha savodxonligi aniqlangan;
ilk bor tibbiy savodxonlikning demografik, ijtimoiy-iqtisodiy va xulq-atvor xavf omillarini hisobga olish natijasida aholining tibbiy savodxonligi cheklanganligi aniqlangan;
ilk bor tadqiqot natijalarini tahlil qilish asosida aholining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirishga qaratilgan tashkiliy-uslubiy yondashuvlar ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari harbiy tibbiyot akademiyasi ekspert kengashining 2024 yildagi 18 martdagi 01-a/011-son xulosasiga ko‘ra (ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari harbiy tibbiyot akademiyasining 2024 yildagi 18 martdagi 01-a/011-sonli xati Sog‘liqni saqlash vazirligiga taqdim etilgan):
birinchi ilmiy yangilik: O‘zbekiston Respublikasi aholisi o‘rtasida noinfeksion somatik kasalliklar: arterial gipertenziya, yurak ishemik kasalligi, surunkali nafas olish, onkologik va qandli diabet kasalliklari va psixologik buzilishlar uchrash chastotasi aniqlangani Qoraqalpog‘iston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi bo‘yicha 12.09.2023 yildagi 78-son, Samarqand viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 30.03.2023 yildagi 87-son, Qashqadaryo viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 25.01.2023 yildagi 118-son, Andijon viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 28.01.2023 yildagi 125-son, Toshkent shahar Sergeli tuman ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika bo‘yicha 12.03.2024 yildagi 16-son hamda Yunusobod tuman ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika bo‘yicha 03.06.2024 yildagi 18/1-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan.
Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: davolash profilaktika hamda tibbiy-sanitariya yordami muassasalari va ommaviy axborot vositalari orqali aholi o‘rtasida sog‘lom turmush tarzi, to‘g‘ri ovqatlanish hamda jismoniy faollikni oshirishga erishildi.
Shuningdek, noinfeksion kasalliklar bo‘yicha xavf guruhiga kiruvchi bemorlar ustidan doimiy kuzatuv o‘rnatish imkonini bergan.
Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: O‘zbekiston Respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirish orqali, bir nafar aholi uchun laborator-instrumental tekshiruv usullariga o‘rtacha 250 000 so‘m, davolanish uchun sarflanadigan bir kunlik o‘rtacha 150 000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan.
Xulosa: O‘zbekiston Respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirish orqali aholining umr ko‘rish davomiyliligiga ta’sir qiluvchi kasalliklarning asoratlarni davolash uchun bir nafar aholi hisobiga byudjet mablag‘larini 400 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.
ikkinchi ilmiy yangilik: Respublika miqyosida vakillik guruhlari bo‘yicha o‘tkazilgan so‘rov natijalariga ko‘ra aholining yuqumli bo‘lmagan kasalliklarning oldini olish va davolash masalalari bo‘yicha savodxonligi aniqlangani Qoraqalpog‘iston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi bo‘yicha 12.09.2023 yildagi 78-son, Samarqand viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 30.03.2023 yildagi 87-son, Qashqadaryo viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 25.01.2023 yildagi 118-son, Andijon viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 28.01.2023 yildagi 125-son, Toshkent shahar Sergeli tuman ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika bo‘yicha 12.03.2024 yildagi 16-son hamda Yunusobod tuman ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika bo‘yicha 03.06.2024 yildagi 18/1-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan.
Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: ko‘p bosqichli profilaktika strategiyasidan foydalangan holda, NIKni davolash masalalarida aholining savodxonlik darajasini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar kasallikni erta tashxislash orqali uning natijasida yuzaga keladigan asoratlarning oldini olishga sharoit yaratilganligi va aholining xayot sifatini yaxshilash asos bo‘lgan.
Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: O‘zbekiston Respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirish orqali, bir nafar aholi uchun laborator-instrumental tekshiruv usullariga o‘rtacha 250 000 so‘m, davolanish uchun sarflanadigan bir kunlik o‘rtacha 150 000so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan.
Xulosa: O‘zbekiston Respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirish orqali aholining umr ko‘rish davomiyliligiga ta’sir qiluvchi kasalliklarning asoratlarni davolash uchun bir nafar aholi hisobiga byudjet mablag‘larini 400000 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik: tibbiy savodxonlikning demografik, ijtimoiy-iqtisodiy va xulq-atvor xavf omillarini hisobga olish natijasida aholining tibbiy savodxonligi cheklanganligi aniqlangani Qoraqalpog‘iston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi bo‘yicha 12.09.2023 yildagi 78-son, Samarqand viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 30.03.2023 yildagi 87-son, Qashqadaryo viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 25.01.2023 yildagi 118-son, Andijon viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 28.01.2023 yildagi 125-son, Toshkent shahar Sergeli tuman ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika bo‘yicha 12.03.2024 yildagi 16-son hamda Yunusobod tuman ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika bo‘yicha 03.06.2024 yildagi 18/1-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan.
Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: ko‘p bosqichli profilaktika strategiyasidan foydalangan holda, NIKni davolash masalalarida aholining savodxonlik darajasini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar kasallikni erta tashxislash orqali uning natijasida yuzaga keladigan asoratlarning oldini olishga sharoit yaratilganligi va aholining xayot sifatini yaxshilash asos bo‘lgan.
Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: O‘zbekiston Respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish
va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirish orqali, bir nafar aholi uchun laborator-instrumental tekshiruv usullariga o‘rtacha 250 000 so‘m, davolanish uchun sarflanadigan bir kunlik o‘rtacha 150 000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan.
Xulosa: O‘zbekiston Respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirish orqali aholining umr ko‘rish davomiyliligiga ta’sir qiluvchi kasalliklarning asoratlarni davolash uchun bir nafar aholi hisobiga byudjet mablag‘larini 400 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: tadqiqot natijalarini tahlil qilish asosida aholining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirishga qaratilgan ishlab chiqilgan tashkiliy-uslubiy yondashuvlar Qoraqalpog‘iston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi bo‘yicha 12.09.2023 yildagi 78-son, Samarqand viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 30.03.2023 yildagi 87-son, Qashqadaryo viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 25.01.2023 yildagi 118-son, Andijon viloyat sog‘liqni saqlash boshqarmasi bo‘yicha 28.01.2023 yildagi 125-son, Toshkent shahar Sergeli tuman ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika bo‘yicha 12.03.2024 yildagi 16-son hamda Yunusobod tuman ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika bo‘yicha 03.06.2024 yildagi 18/1-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan.
Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Evropa tajribasi asosida O‘zbekistonda noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash masalalari bo‘yicha aholining savodxonlik darajasini aniqlash uchun anketa ishlab chiqilgan va respublika sharoitlariga moslashtirilganligi va samarali qo‘llanilganligi asos bo‘lgan.
Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: O‘zbekiston Respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirish orqali, bitta aholi uchun laborator-instrumental tekshiruv usullariga o‘rtacha 250 000 so‘m, davolanish uchun sarflanadigan bir kunlik o‘rtacha 150 000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan.
Xulosa: O‘zbekiston Respublikasi aholisining noinfeksion kasalliklarning oldini olish va davolash bo‘yicha savodxonligini oshirish orqali aholining umr ko‘rish davomiyliligiga ta’sir qiluvchi kasalliklarning asoratlarni davolash uchun bir nafar aholi hisobiga byudjet mablag‘larini 400 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini beradi.