Матлатипов Санъатбек Ғайратовичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ўзбек тилининг сентимиент таҳлили», 05.01.11– Рақамли технологиялар ва сунъий интеллект (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/FM827.
Илмий раҳбар: Мерсаид Арипов, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улугʻбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги DSc.03/30.12.2019.FM.01.02 рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар:  Зйгмунт Włадйсłаw Ветулани (Полша), физика-математика фанлари доктори, профессор; Мадрахимов Шавкат Файзуллаевич, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд Давлат Университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тилида рақамли матн кўринишида ёзилган таклиф ҳамда фикрларни сентимент таҳлил қилиш масаласини ечиш учун берилганларнинг интеллектуал таҳлили усулларини ишлаб чиқиш ва тил моделини қуришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўзбек тилида ёзилган рақамли матнлардаги сўзларни морфологик таҳлили учун қурилган адекват тил моделидан фойдаланиб, нормаллашган ТФ-ИДФ частота вектори қурилган;
сентимент таҳлили масаласи учун таянч векторлар усули (СВМ) асосида таснифлаш ҳамда аномал хатоликларни камайтириш мақсадида дуал оптималлаштириш моделига асосланган оптимал гипертекислик қуриш усули ишлаб чиқилган;
таянч векторлар моделининг тўғри таснифлаш ҳаққонийлик коеффициентини ҳисоблаш усули таклиф қилинган ва унинг самарадорлиги моделнинг локал  баҳолаш усули ёрдамида асосланган;
ўзбек тилидаги матнларни сентимент таҳлил қилишда таянч векторлар усули орқали қарор қабул қилиш самарадорлиги қиёсий таҳлиллар асосида асосланган;
аспектга асосланган сентимент таҳлил корпусини тавсифлаш технологияси ишлаб чиқилган ва муносабатларнинг миқдорий баҳоси асосида уларнинг ишончлилик коеффициенти ҳисобланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Яратилган тадқиқот усуллари ва алгоритмлари асосида тадиқиқот натижалари қуйидаги йўналишларда амалиётга жорий этилган:
ўзбек тилини сентимент таҳлил қилиш моделидан хорижий илмий журналларда (Финдингс оф тҳе Ассоcиатион фор Cомпутатионал Лингуистиcс: ЭМНЛП 2022, пп. 5336-5349; Дата ин Бриеф пп.48-109, 2023; ИЕЕЕ Урал-Сибериан Cонференcе он Cомпутатионал Течнологиес ин Cогнитиве Сcиенcе, Геномиcс анд Биомедиcине, CСГБ 2023, пп. 85-89; CЕУР Wоркшоп Проcеедингс 3315, пп. 107-115, 2022) матнларни сентимент таҳлил қилишда фойдаланилган. Илмий натижаларнинг қўлланилиши ўргатилган ресурслари кам бўлган тиллар учун адекват моделларни қуриш ва таҳлил қилиш масалаларини ечиш имконини берган;
табиий тилларни қайта ишлаш жараёнида сўз шаклларини морфологик таҳлили учун тил модели қуриш бўйича эришилган натижалар хорижий илмий журналларда (Интернатионал Жоурнал оф Энгинееринг Трендс анд Течнологй 71(12), пп. 40-49, 2023; ИЕЕЕ Урал-Сибериан Cонференcе он Cомпутатионал Течнологиес ин Cогнитиве Сcиенcе, Геномиcс анд Биомедиcине, CСГБ 2023,  пп. 85-89; Cоммуниcатионс ин Cомпутер анд Информатион Сcиенcе 1864 CCИС, пп. 430-442; ИЕЕЕ Интернатионал Мулти-Cонференcе он Энгинееринг, Cомпутер анд Информатион Сcиенcес, СИБИРCОН 2022 пп. 1790-1793; CЕУР Wоркшоп Проcеедингс 3315, пп. 107-115; Апплиед Сcиенcес (Сwитзерланд) 11(19), 9117, 2021) берилган токенларни қайта ишлаш ва илдизлаш масласида фойдаланилган. Илмий натижаларнинг қўлланилиши сунъий интеллект моделлари учун нормаллашган векторни қуриш имконини берган.
ўзбек тили учун ишлаб чиқилган сентимент таҳлили модели ва унинг корпуси “Фаст Натурал Лангуаге Парсинг фор Ларге-Сcале НЛП(ФАСТПАРСЕ)” илмий-тадқиқот лойиҳасида ўргатилган ресурслари кам бўлган тиллар учун сентимент таҳлил қилишда фойдаланилган (Коруна университетининг 2022 йил 6 октябрдагиУДC/1-сонли  маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши ўргатилган ресурслари кам бўлган тилларни сентимент таҳлил қилиш имконини берган.