Даминов Феруз Асадуллаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кекса ва қари ёшдаги куйиш касаллиги билан оғриган беморларни комплекс даволашни такомиллаштириш», 14.00.27 – Хирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.DSc/Tib812.
Илмий раҳбар: Карабаев Худойберди Карабаевич, тиббиёт фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Cамарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023 Tib 102.03.
Расмий оппонентлар: Шербеков Улугбек Ахрорович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Фаязов Абдулазиз Джалилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Jong Woo Kim - M.D. профессор (Жанубий Корея).
Етакчи ташкилот: Академик В. Вахидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: фаол жарроҳлик тактикасини ишлаб чиқиш ва комплекс даволаш усулларини такомиллаштириш орқали куйиш касаллиги бўлган кекса ва қари ёшдаги беморларни даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
жароҳатнинг оғирлигига, қурбонларнинг ёшига ва йўлдош касалликларнинг мавжудлигига қараб инфузион-трансфузион терапия тактикаси ишлаб чиқилган бўлиб, бу кўп ҳолларда юрак-қон томир, ўпка тизими, МНС, жигар ва буйрак декомпенсацияси ривожланишига йўл қўймаслик, шунингдек, тромбоэмболик асоратлар ривожланишининг олдини олиши асосланган;
кекса ва қари одамларда куйиш касаллигини умумий ҳамда маҳаллий даволаш усуллари такомиллаштириган. Йўлдош касалликлари бўлган кексаларда куйиш касаллигининг ўткир даврида ИТТ, инотроп ва хронотроп терапия ҳажми ҳамда таркиби ишлаб чиқилиб, соматик касалликлар ва патологик ҳолатларнинг жарроҳлик аралашувлари ҳамда даволаш натижаларига таъсирини баҳолаш амалга оширилиши аниқланган;
тадқиқотда катта ёш гуруҳидаги (60 ёш ва ундан катта) беморларда чуқур куйишларни даволаш учун фаол жарроҳлик усулларини қўллаш имкониятлари ва асослари кўрсатилган, эрта жарроҳлик некрэктомия ва аутодермопластика (жароҳатдан кейинги 5-10-кунларда) самарадорлиги куйиш яраларини пластик ёпиш учун консерватив тайёрлаш усули (куйишдан кейинги 20-25-кунларда авайловчи некрэктомия) афзаллиги асосланган;
кекса ва қари беморларда чуқур куйишларни жарроҳлик йўли билан даволашнинг турли усуллари самарадорлигини қиёсий ўрганиш ўтказилиб, биринчи марта куйган кекса ва қари ёшдаги беморларда куйиш касаллигининг асоратлари частотаси, структураси, ўлим кўрсаткичлари, тери қопламаларини тикланиш муддатлари, аутотрансплантатларнинг лизиси частотаси, касалхонада ётиш муддати чуқур куйиш майдони ҳамда жарроҳлик тактикасини танлашга боғлиқлик жиҳатлари  аниқланган;
кекса ва қари беморларда куйиш касаллигининг кенг қамровли патогенетик терапияси ишлаб чиқилган бўлиб, бу асоратлар ва ўлим сонини камайтиришга, бу ёшда чуқур куйиш тана юзасининг 20% гача бўлганда тузалиш чегарасини кенгайтириши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгашининг 2024-йил 12-март 8-сон хулосасига кўра:
Илмий янгиликнинг моҳияти: жароҳатнинг оғирлигига, қурбонларнинг ёшига ва йўлдош касалликларнинг мавжудлигига қараб инфузион-трансфузион терапия тактикаси ишлаб чиқилган бўлиб, бу кўп ҳолларда юрак-қон томир, ўпка тизими, МНС, жигар ва буйрак декомпенсацияси ривожланишига йўл қўймаслик, шунингдек, тромбоэмболик асоратлар ривожланишининг олдини олиш имконини берган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: жароҳатнинг оғирлигига, қурбонларнинг ёшига ва йўлдош касалликларнинг мавжудлигига қараб инфузион-трансфузион терапия тактикаси ишлаб чиқилган, юрак-қон томир, ўпка тизими, МНС, жигар ва буйрак декомпенсацияси ривожланишига йўл қўйилмаган, шунингдек, тромбоэмболик асоратлар ривожланишининг олди олинган. Бунинг натижасида кекса ва қари ёшдаги беморларда куйиш касаллиги бўлганда даволаш натижалари яхшиланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: РШТЁИМ Самарқанд филиалида, Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмасининг комбустиология бўлими амалий фаолиятига (Самарқанд давлат тиббиёт университети Эксперт Кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 47-сонли хулосаси) татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши кўрсатиладиган тиббий ёрдам сифатини операциядан кейинг  вақтидаги, амалиётдан кейинги асоратлар частотасини ва даволанишнинг реабилитация даврини камайтириш имконини берган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: куйиш касаллиги билан оғриган кекса ва қари ёшдаги беморлар ишга ва жамиятдаги фаол ҳаётга қайтиш, тиббий ёрдамдан қониқиши, умр кўриш давомийлигининг ошиши, ўлим ва ногиронликнинг камайиши имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: кекса ва қари ёшдаги одамлар орасида куйиш касаллигида ишлаб чиқилган инфузион-трансфузион терапия тактикаси натижасида беморларда юрак-қон томир, ўпка тизими, МНС, жигар ва буйрак декомпенсацияси ривожланишига йўл қўйилмаган стандарт бўйича тавсия этилган дори воситаларини қўллаш сони кескин камайган, шунингдек беморларнинг стационар шароитида даволаниш даври қисқарган. Хулоса: кекса ва қари ёшдаги одамлар орасида куйиш касаллигида ишлаб чиқилган инфузион-трансфузион терапия тактикаси натижасида дори воситаларнинг ноъжўя таъсири кузатилмаганлиги ҳисобига, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 54 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 18 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирган холда фойдаланиш: «Кекса ва қари ёшдаги куйиш касаллиги билан оғриган беморларни комплекс даволашни такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети ректорининг 2024 йил 13-январдаги     303-сонли хати.
илмий янгиликнинг моҳияти: кекса ва қари одамларда куйиш касаллигини умумий ҳамда маҳаллий даволаш усуллари такомиллаштириган. Йўлдош касалликлари бўлган кексаларда куйиш касаллигининг ўткир даврида ИТТ, инотроп ва хронотроп терапия ҳажми ҳамда таркиби ишлаб чиқилиб, соматик касалликлар ва патологик ҳолатларнинг жарроҳлик аралашувлари ҳамда даволаш натижаларига таъсирини баҳолаш амалга оширилган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: ушбу янгиликнинг илмий аҳамияти шундаки, қарияларда куйиш касаллигини умумий ва маҳаллий даволаш усуллари кучайтирилганлиги ҳисобига даволаш натижалари яхшиланган. Йўлдош касалликлари бўлган кексаларда куйиш касаллигининг ўткир даврида ИТТ, инотроп ва хронотроп қўллаб-қувватлаш ҳажми ва таркиби ишлаб чиқилганлиги ҳисобига дори воситаларнинг ножўя таъсири кузатилмаган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: РШТЁИМ Самарқанд филиалида, Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмасининг комбустиология бўлими амалий фаолиятига (Самарқанд давлат тиббиёт университети Эксперт Кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 47-сонли хулосаси) татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши кўрсатиладиган тиббий ёрдам сифатини операциядан кейинг  вақтидаги, амалиётдан кейинги асоратлар частотасини ва даволанишнинг реабилитация даврини камайтириш имконини берган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: ушбу янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги шундаки куйиш касаллиги бўлган кекса ва қари ёшдаги беморлар орасида ҳар доим бажариб турадиган ишига эрта қайтганлиги билан баҳоланади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Куйиш касаллиги бўлган кекса ва қари ёшдаги беморларнинг шифохонада қолиш муддатини 17,5 кундан 12,08 кунгача кунга қисқартиртириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 210 минг сўмга камайтирган (РПМ нинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 76.000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача150 000 сўм дори воситалари сарфланади); Хулоса: Куйиш касаллиги бўлган кекса ва қари ёшдаги беморларда операциядан кейинги эрта асоратлар камайганлигини ҳисобга олиб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 58 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 23 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирган холда фойдаланиш: «Кекса ва қари ёшдаги куйиш касаллиги билан оғриган беморларни комплекс даволашни такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети ректорининг 2024 йил 13-январдаги     303-сонли хати.
илмий янгиликнинг моҳияти: тадқиқотда катта ёш гуруҳидаги (60 ёш ва ундан катта) беморларда чуқур куйишларни даволаш учун фаол жарроҳлик усулларини қўллаш имкониятлари ва асослари кўрсатилган, эрта жарроҳлик некрэктомия ва аутодермопластика (жароҳатдан кейинги 5-10-кунларда) самарадорлиги куйиш яраларини пластик ёпиш учун консерватив тайёрлаш усули (куйишдан кейинги 20-25-кунларда авайловчи некрэктомия) билан солиштирилиб кўрсатилган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Оғирлашган премобид фонга эга кекса ва қари ёшдаги беморларда аутодермопластика учун яраларни консерватив тайёрлаш билан солиштирганда бир вақтнинг ўзида (ёки кечиктирилган) аутодермопластика билан эрта жарроҳлик некрэктомияси тери қопламаларининг тикланиш вақтини 2-3 кунга камайтиради, стационар даволаниш муддатини 14 кунга қисқартириш, куйиш асоратлари частотасини 42,0 фоизга ва леталликни 11,09 фоизга камайтириш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: РШТЁИМ Самарқанд филиалида, Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмасининг комбустиология бўлими амалий фаолиятига (Самарқанд давлат тиббиёт университети Эксперт Кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 47-сонли хулосаси) татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши кўрсатиладиган тиббий ёрдам сифатини операциядан кейинг  вақтидаги, амалиётдан кейинги асоратлар частотасини ва даволанишнинг реабилитация даврини камайтириш имконини берган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги Операция жараёнида эрта жарроҳлик некрэктомиясини бажариш оқибатида операция давомийлиги қисқарган, шунингдек операциядан кейинги даврда беморларда оғриқ кам кузатилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) беморларнинг стационарда бўлиш вақти камайган; 2) беморларда операциядан кейинги оғриқ кам кузатилганлиги ҳисобига оғриқ қолдирувчи дориларга эҳтиёж кам кузатилган. Хулоса: Катта ёш гуруҳидаги (60 ёш ва ундан катта) беморларда чуқур куйишларни даволаш учун фаол жарроҳлик усулларини қўллаш имкониятлари, эрта жарроҳлик некрэктомия ва аутодермопластика 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 72 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 27 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирган холда фойдаланиш: «Кекса ва қари ёшдаги куйиш касаллиги билан оғриган беморларни комплекс даволашни такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети ректорининг 2024 йил 13-январдаги     303-сонли хати.
илмий янгиликнинг моҳияти: кекса ва қари беморларда чуқур куйишларни жарроҳлик йўли билан даволашнинг турли усуллари самарадорлигини қиёсий ўрганиш ўтказилиб, биринчи марта куйган кекса ва қари ёшдаги беморларда куйиш касаллигининг асоратлари частотаси, структураси, ўлим кўрсаткичлари, тери қопламаларини тикланиш муддатлари, аутотрансплантатларнинг лизиси частотаси, касалхонада ётиш муддати чуқур куйиш майдони ҳамда жарроҳлик тактикасини танлашга боғлиқлик жиҳатлари  ўрганилган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Оғирлашган преморбид фонга эга бўлган кекса ва қари ёшдаги чуқур куйган барча беморларда организмнинг юрак-қон томир ва нафас олиш тизимлари патологик жараёнда иштирок этади, бу эса куйиш касаллиги кечишининг оғирлик даражасини аниқлайди. Мавжуд сурункали касалликлар вазиятни чуқурлаштиради, бу эса беморнинг аҳволини сезиларли даражада оғирлаштиради, асоратларга олиб келади ва даволаниш натижаларини ёмонлаштиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: РШТЁИМ Самарқанд филиалида, Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмасининг комбустиология бўлими амалий фаолиятига (Самарқанд давлат тиббиёт университети Эксперт Кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 47-сонли хулосаси) татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши кўрсатиладиган тиббий ёрдам сифатини операциядан кейинг  вақтидаги, амалиётдан кейинги асоратлар частотасини ва даволанишнинг реабилитация даврини камайтириш имконини берган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги Катта ёш гуруҳидаги беморларда қон айланиш ва нафас олиш тизимларини қатъий мониторинги билан куйиш шокини ишлаб чиқилган инфузион-трансфузион ва кардиал терапияси тактикаси 69,31 % ҳолларда беморларни шокдан чиқаришга имкон берди. Марказий гемодинамика кўрсаткиларига кўра кам продуктив гидродинамик режимнинг самаралироқ нормодинамик режимга ўтиши ўтказилаётган терапиянинг ижобий таъсирини кўрсатди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) беморнинг шифохонадаги даври учун: беморнинг шифохонада қолиш муддатини 10 кундан 8 кунгача кунга қисқартиртириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори тахминан 210 минг сўмга камайтирган (РПМ нинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 76.000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 150 000 сўм дори воситалари сарфланади); реабилитация харажатларини камайтирган (1 кунга ўртача реабилитация учун ишлатиладиган 35.000 сўм дори воситалари сарфланади); 2) беморнинг шифохонадан ташқаридаги даври учун (бошқа тиббий муассасаларда даволаниши, масалан рентген-радиология бўлимида) бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган. Хулоса: Оғирлашган преморбид фонга эга бўлган кекса ва қари ёшдаги чуқур куйган 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 72 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 27 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирган холда фойдаланиш: «Кекса ва қари ёшдаги куйиш касаллиги билан оғриган беморларни комплекс даволашни такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети ректорининг 2024 йил 13-январдаги     303-сонли хати.
илмий янгиликнинг моҳияти: кекса ва қари беморларда куйиш касаллигининг кенг қамровли патогенетик терапияси ишлаб чиқилган бўлиб, бу асоратлар ва ўлим сонини камайтиришга, бу ёшда чуқур куйиш тана юзасининг 20% гача бўлганда тузалиш чегарасини кенгайтиришга имкон берган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Эрта жарроҳлик некрэктомиясида (ўртача 8,9±1,0 куни) куйиш касаллигининг ривожланиши патогенетик жиҳатдан тўхтатилади, унинг ривожланиш манбалари йўқотилади, операциядан кейинги асоратлар частотаси 42,0 фоизга камаяди. Консерватив тайёрлаш гуруҳи кўрсаткичи – 31,52 % билан солиштирганда жарроҳлик некрэктомияси ўтказилган беморлар гуруҳда трансплантатларини лизиси кам кузатилди – 25,82 %. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: РШТЁИМ Самарқанд филиалида, Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмасининг комбустиология бўлими амалий фаолиятига (Самарқанд давлат тиббиёт университети Эксперт Кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 47-сонли хулосаси) татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши кўрсатиладиган тиббий ёрдам сифатини операциядан кейинг  вақтидаги, амалиётдан кейинги асоратлар частотасини ва даволанишнинг реабилитация даврини камайтириш имконини берган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги эрта жарроҳлик некрэктомияси ва аутодермопластика ўтказган беморлар реабилитацияси тезлашган, ҳар кунлик турмуш тарзига эрта қайтишган, ишлаш қобилияти эрта тикланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат эрта жарроҳлик некрэктомияси ва аутодермопластика бажарилиши хисобига сарф харажатларни 24.5% каматириш имконини берган. Хулоса: Операция хонаси юқори технологияли жиҳозлар билан жиҳозланиши ва эрта жарроҳлик некрэктомияси ва аутодермопластика амалиётга татбиқ этилиши ҳисобига 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 68 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 24 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирган холда фойдаланиш: «Кекса ва қари ёшдаги куйиш касаллиги билан оғриган беморларни комплекс даволашни такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети ректорининг 2024 йил 13-январдаги 303-сонли хати.