Отахонова Маҳлиёхон Камолиддин қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Масофа ва ҳажм ифодаловчи тил бирликлари консептологияси ва уларнинг олам лисоний манзарасидаги ўрни (инглиз ва ўзбек тиллари мисолида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Fil3882.
Илмий раҳбар: Шаҳабитдинова Шоҳида Хошимовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат чет тиллари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Раупова Лайло Рахимовна, филология фанлари доктори, профессор; Одилова Гулноза Комилжоновна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Фаргона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларида масофа ва ҳажм ифодаловчи тил бирликлари консептологияси ва уларнинг олам лисоний манзарасидаги ўрнини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўлчов, ҳажм, чуқурлик, баландлик, оғирлик сифатида тушуниладиган “ҳажм” консептининг дименсионал, дескриптор табиати; “масофа” консептининг релятив, вазиятга мос келишлик ёки аксинчалик табиати инглиз ва ўзбек тиллари мисолида очиб берилган;
инглиз ва ўзбек тилларида консептуал категориялари ифода қамровининг кенглиги, синкретиклиги ва семантик позициянинг конкрет эмаслиги билан грамматик категориялардан фарқ қилиши далилланган;
инглиз ва ўзбек тилларида “масофа” ва “ҳажм”  консепти лексик-семантик майдони бошқа асосий ва базавий консептлар билан циркуляцияси барқарорлиги, уларда доминант ва периферия роллари контекст моҳияти ва синонимик сабабларга кўра алмашиниб туриши – циркуляцияси аниқланган;
консепт мазмуний тузилишининг тасвирий, уюшган, тафаккурий (консептуал), баҳолаш,               мазмуний қиймат,  этимологик, тарихий компонентлари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек ва инглиз тилларида “масофа” ва “ҳажм” консептларининг лингвокогнитив ва лингвомаданий хусусиятларини чоғиштирма тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
масофа ва ҳажм ифодаловчи тил бирликлари консептологияси ва уларнинг олам лисоний манзарасидаги аксига доир илмий хулосалардан Андижон давлат университетида 2022-2023-йилларда бажарилаётган “№ ИЛ-402104213. Ўзбек тилида электрон лингвистик энциклопедик луғат ишлаб чиқиш” давлат инновацион-тадқиқот дастурлари доирасидаги лойиҳада фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2023-йил 19-майдаги 39-01-1227-сон маълумотномаси). Натижада олам лисоний манзараси тавсифида қўлланилувчи айрим бирликларининг ўзига хосликлари очиб берилган;
мавҳум консептларни ифодаловчи тил бирликларининг мулоқотдаги ўзига хосликни таъминлашдаги ўрни, уларнинг таърифи, матннинг грамматик, лексик ва семантик, шунингдек, лингвостилистик имкониятларининг мулоқот актида лисоний маданиятни таъминлашдаги вазифалари,гендер хусусиятлари, тартибга солинган дискурс, спонтан дискурснинг нутқий таъсирга оид фарқларини ифодалаш учун махсус ва вазифадош шакллар, эксплицит ва имплицит жиҳатлар билан боғлиқ илмий хулосалардан Андижон давлат университетида 2017-2020 йилларда олиб борилган  ОТ-Ф1-18 “Оммавий лисоний маданиятни шакллантириш методлар ва методологиясини ишлаб чиқиш” мавзусидаги давлат фундаментал-тадқиқот дастурлари доирасидаги  лойиҳаларда фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2023-йил 19-майдаги 39-01-1227-сон маълумотномаси). Натижада лисоний маданиятни таъминлашга оид методология нутқ актларига доир янги назарий қарашлар  билан  бойитилган;
инглиз  ва ўзбек тилларида “масофа” ва “ҳажм” консептларининг когнитив-деривацион хусусиятларини аниқлаш асосида сўз бирикмаси ва фразеологик бирликлар ёрдамида образли ифодаланиши, инглиз  ва ўзбек тилларида “масофа” ва “ҳажм”  консептларини ёндош консептлар билан циркуляция жараёнининг оғзаки нутқда акс этишининг илмий асосларига, инглиз  ва ўзбек тилларида “масофа” ва “ҳажм” консептлари лексик-семантик майдон бирликларини нутқий ифодаланиш хусусиятлари, консептларни воқеалантирувчи бирликлар синонимлари градация ва деградация шакллари, консептга доир лексемалар ҳамда аффиксоидларнинг ифодаланиши каби жиҳатларини илмий асослашга доир натижаларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДУК “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти  томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Адабий жараён”, “Жаҳон адабиёти”  номли эшиттиришларида (2023-йил  феврал ва май ойлари)   фойдаланилди. (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 28-майдаги 04-36-804 сон маълумотномаси). Натижада радиотингловчилармулоқот билан билан боғлиқ прагматик муаммолар, нутқий хулқ-атворининг белгиланган стереотипларига муносабатининг ўрганилиши, нутқда фразеологик, паремиологик воситалардан фойдаланилиши имкониятларини очиб бериш каби маълумотларга эга бўлдилар.  Шунингдек, эшиттиришларнинг назарий асослари мустаҳкамланган.