Юсупова Гулчехра Алишеровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Корейс ва ўзбек нутқий этикетларининг социолингвистик тадқиқи”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Fil2647.
Илмий раҳбар: Усманова Шоира Рустамовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Зиямуҳамедов Жасур Ташпулатович, филология фанлари доктори, профессор; Еон Сангҳеум, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади корейс ва ўзбек тилларидаги нутқий этикет бирликларини социолингвистик жиҳатдан тадқиқ этиш орқали саломлашиш ва хайрлашиш вазиятларига таъсир этувчи ижтимоий омилларни очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
корейс ва ўзбек тилларидаги нутқий этикет бирликларининг қурилиш моделига тавсиф берилиб, мулоқот жараёнидаги сермаҳсул қолиплар аниқланган, улардаги универсалия, характерология, уникалиялар ҳамда дифференциялар очиб берилган;
вербал ва новербал мулоқотдаги саломлашиш ва хайрлашиш вазиятига ижтимоий омилларнинг таъсири масаласи баҳоланиб, бунда кўзланган коммуникатив мақсадга эришишда мулоқот замони, жойи, муҳити, суҳбатдошнинг ёши, мавқейи ҳамда гендер каби омилларнинг муҳимлиги исботланган;
корейс ва ўзбек мулоқот жараёнида нутқий этикет бирликларининг қўлланиш даражаси урф-одат, маданият ва миллий-меъёрий мезонлар асосида очиб берилииб, ҳар бир ижтимоий гуруҳнинг ўзига хос меъёрий НЕБдан фойдаланиши аниқланган;
нутқий этикет бирликларининг қўлланиш частотаси ва вариативлигини белгилаш учун корейс ва ўзбек респондентлари билан сўровномалар ўтказилиб, НЕБнинг қўлланиш частотаси ва вариативлиги мулоқот вазияти ҳамда тил эгаларининг муайян ижтимоий гуруҳларга боғлиқлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Корейс ва ўзбек нутқий этикетларининг социолингвистик тадқиқи юзасидан олинган илмий натижалар ва хулосалар асосида:
корейс ва ўзбек тилларида саломлашув ва хайрлашув нутқий актининг социолингвистик хусусиятлари, мулозамат, хушмуомалаликни ифодаловчи нутқий этикет шакллари, коммуникатив фаолиятнинг вербал ва новербал воситаларининг миллий-маданий хусусиятларига доир тадқиқот натижаларидан А 1-180 “Таржима ва маданиятлараро мулоқот масалаларига оид ўқув қўлланмалари яратиш” мавзусидаги илмий тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Тошкент давлат шарқшунослик университетининг 2022-йил 8-сентябрдаги 01-04-01/1737-сон маълумотномаси). Олинган натижалар “Шарқ мамлакатлари социолингвистикаси” ўқув қўлланмасини тайёрлашда хизмат қилган;
корейс тилида хушмуомалаликни ифодаловчи бирликларни ўрганишга бағишланган назарий хулосалардан “Кинг Сежонг Институти”да ўқув жараёнида фойдаланилган (“Кинг Сежонг Институте. Ташкент 1” 2022-йил 14-июлдаги 11-сон маълумотномаси). Натижада маъруза илмий маълумотлар билан бойиган ва ўқув адабиётларини тайёрлашда хизмат қилган;
ўзбек мулоқотидаги саломлашиш ва кечирим сўраш нутқий этикетларининг нутқ вазиятига, суҳбатдошнинг ёши, жинси ва мавқейига кўра қўлланиш хусусиятларига доир тадқиқот натижаларидан Хитой Халқ Республикаси Пекин Марказий миллатлар университети Академик тадқиқотлар бўлими лойиҳалари бўйича “Масофавий таълимни ташкиллаштириш ва ислоҳ қилиш” мавзусидаги илмий тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Хитой Халқ Республикаси Пекин Марказий миллатлар университетининг 2022-йил 5-сентябрдаги 10301-202000205-сон маълумотномаси). Олинган натижалар Хитой Халқ Республикаси Пекин Марказий миллатлар университети (Минзу университй оф Чина)да ўзбек тили ва маданиятини ўқитиш ҳамда хитойликлар учун “Ўзбек тили” дарслиги тайёрлашда хизмат қилган;
корейс ва ўзбек дискурсида нутқий этикет бирликларининг ўхшаш ва фарқли томонларини ёритишга бағишланган таҳлилий фикрлар ва назарий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДМ таркибидаги “Фореигн лангуаГЭС” телеканалининг “Гоод морнинг, Узбекистан!” дастурини тайёрлашда самарали фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” ДУКнинг 2022-йил 6-октябрдаги 02-05-874-сон маълумотномаси). Корейс ва ўзбек нутқий этикетининг социолингвистик тадқиқига доир таҳлилий фикрлар ва назарий хулосалар кўрсатувнинг илмий далилларга бой ва оммабоп бўлишини таъминлаган.