Атамурадов Шерзод Рахматуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек-турк мулоқот маданиятида прагматик тўсиқнинг ифодаланиши”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Fil1324.
Илмий раҳбар: Қурбонова Мунаввара Абдужаббаровна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Сафаров Шаҳриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор; Шабанов Жумали Казимович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва турк тилларида прагматик тўсиқни юзага келтирувчи омилларни аниқлаш, ўзбек-турк маданияти билан боғлиқ прагматик тўсиқ кўринишларининг мулоқотдаги ўрнини белгилаш, тилларни қиёсий аспектда баҳолаш асосида уларнинг умумий ва фарқли жиҳатларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек ва турк тилларининг ўзаро яқинлиги мулоқот субектлари учун қулайлик туғдириш билан бирга, прагматик тўсиқнинг асоси сифатида дискурсив фаолият самарасизлигига сабаб бўлиши далилланган;
ўзбек-турк мулоқотида коммуникатив тўсиқни юзага келтирувчи фонетик-график, лексик-семантик, морфологик, синтактик-стилистик характерга эга лисоний омиллар, коммуникантларнинг дифференциал, психофизиологик ҳолати ҳамда ташқи муҳит билан боғлиқ нолисоний омиллар аниқланиб, прагматик тўсиқнинг адресат персептив фаолиятига салбий таъсир кўрсатиши исботланган;
ўзига хос миллий-маданий бирликлар, имо-ишоралар тизимининг контекстуал вазиятда мулоқотнинг барбод бўлиши ҳамда маданий шок ҳолатига сабаб бўлиши асосланган;
яқин тиллардан таржимада аслият матни орқали ифодаланган пропозиция таржимоннинг аслият тилини мукаммал билмаслиги, сохта эквивалентларга чалғиши, таржимон томонидан ҳосил қилинган окказионализмлар орқали нотўғри талқин қилиниши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек-турк мулоқот маданиятида прагматик тўсиқнинг ифодаланиши доирасида тайёрланган тадқиқот натижалари асосида:
“Коммуникатив тўсиқ лингвопрагматик муаммо сифатида” мавзусидаги мақола матнидан “Кўзи ожиз шахслар учун компютер техникасидан фойдаланиш, матнларни ўқиш ва ёзиш имконини берувчи ўзбек тилига асосланган гапирувчи дастурий таъминот ва овоз синтезаторини ишлаб чиқиш” давлат амалий гранти лойиҳасида лингвистик таъминот ва аудиомаълумотлар базасини шакллантиришда фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 15-июндаги 01/10-1194-сон маълумотномаси). Натижада, ўзбек тилидаги нутқни тушуниш, матн мазмуний идрокини таъминлаш билан боғлиқ муаммоларга амалий ечим топишда манба бўлиб хизмат қилган;
ўзбек ва турк тилларининг муштарак ва фарқли жиҳатлари, маданий бирликларни ифода этишдаги ўзига хосликлар, таржима ишларида прагматик тўсиқ масалаларига бўйича келтирилган мисоллардан 2021-2023 йилларда бажарилган ПЗ-2020042022. “Туркий тилларнинг лингводидактик электрон платформасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 15-июндаги 01/10-1195-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳанинг учинчи босқичидаги режалар ижросини таъминлашга хизмат қилган;
ўзбек-турк мулоқот маданиятида прагматик тўсиққа сабаб бўладиган лисоний омиллар, тилларнинг ўзига хос хусусиятлари, тил ўқитишдаги муаммолар билан боғлиқ қараш ҳамда мисоллардан Давлат илмий-техник дастурлари доирасидаги 2020–2022-йилларда амалга оширилган АМ-ФЗ-201908172 рақамли “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” номли амалий грант лойиҳасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 15-июндаги 01/10-1196-сон маълумотномаси). Натижада, корпус матни лингводидактик мисоллар билан бойитилган;
самарали мулоқот, ўзаро мулоқотда юзага келадиган тўсиқлар ҳақидаги маълумотлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телеканалининг “Ассалом, Ўзбекистон!” кўрсатуви ссенарийсини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканалининг 2023-йил 15-июндаги 01-06-961-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу эшиттириш мазмуни илмий далиллар билан бойитилган.