Алтинбоев Нуриддин Абдуманноновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Турк мақолларидаги “оила” консептининг лингвомаданий тадқиқи”, 10.00.05 – Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Fil1778.
Илмий раҳбар: Омонов Қудратулла Шарипович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Ҳамидов Хайрулла Худоёрович, филология фанлари доктори, доцент; Қулмаматов Дўстмамат Сатторович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади турк мақолларида оила ва у билан боғлиқ бирликларнинг консепт сифатидаги ўрни ҳамда уларнинг лингвомаданий хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тилшуносликдаги консепт ва маданий консепт тушунчаларининг илмий тавсифи асосида турк мақолларида оила бош ўринда турувчи асосий қадриятлардан бири экани асосланган;
турк олам лисоний манзарасида эркак, аёл, фарзанд билан боғлиқ мақолларда бахтиёрлик ҳиссининг асосан, оила ва у билан боғлиқ жараёнлар қуршовида воқеланиши исботланган;
турк мақолларида оила консептининг метафорик талқинида “оила – бахт”, “оила – уй”, “оила – остона”, “оила - ҳузур-ҳаловат”, “оила – ўчоқ” сингари талқини ва унинг лексик-семантик сатҳдаги вербаллашуви далилланган;
“оила” консептида “эркак - даромад, пул, устун, қўрқув, назорат, хўроз, сел, шароб”; “аёл - от, денгиз, кўл, олов, шайтон, қурувчи, давомийлик”; “фарзанд - нарса-буюм, егулик, ўсимлик, ҳақсўз, бойлик, ташвиш, дард, харажат” образларида консептуаллашуви аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Турк мақолларида “оила” консептини лингвомаданий жиҳатдан таҳлил қилиш асосида:
турк мақолларида “оила” консептининг қадриятга оид компонентлари, эркак, аёл, фарзанд образларининг консептуаллашуви ҳамда мақолларда оила консептининг метафорик талқини ва унинг лексик-семантик сатҳдаги вербаллашуви билан боғлиқ хулосалардан Турк миллий маданий марказининг илмий-маърифий фаолиятини ривожлантириш ишлари ҳамда марказ томонидан ўтказилган илмий йиғинларда фойдаланилган (Ўзбекистон Турк миллий маданий марказининг 2023-йил 25-августдаги 15-сон маълумотномаси). Натижада марказ томонидан ўтказилган илмий, маданий-маърифий тадбирлар савиясининг оширилишига ва турк оиласи тўғрисидаги билимлар билан қардош халқларни яқиндан таништиришга хизмат қилган;
турк тилидаги оила билан боғлиқ мақоллар, уларнинг маъно ва изоҳини ёритиш, оила билан боғлиқ қадриятлар ва анъаналар, мақолларда илгари сурилган ғоялар билан боғлиқ кузатувлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Давлат тест маркази (ҳозирда Билимларни баҳолаш агентлиги (ББА)нинг “Чет тилини билиш ва эгаллаш даражасини аниқлаш сертификати” таркибига кирувчи “Турк тили даражасини билишга оид тестлар” тузишда (лексик ва грамматик компетенсиялар бўлимида) фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Давлат тест марказининг 2022-йил 1-августдаги 17-сон маълумотномаси). Натижада, турк тилини билишга қаратилган ёзма ва оғзаки компетенсияларни аниқлаш учун (Б1, Б2, C1 даража имтиҳонларида) бериладиган вазифалар ранг-баранглигининг оширилишига, имтиҳон саволларининг мазмун ва моҳиятини мукаммаллаштирилишига асос бўлиб хизмат қилган;
турк халқи миллий тафаккурида оиланинг ўрни, оила билан боғлиқ мақолларда эр ва аёлнинг ўрни, фарзандлар ва ота-она ўртасидаги муносабатларнинг акс этиши билан боғлиқ натижаларидан Ўзбекистон миллий телерадио-компанияси “Фореигн лангуаГЭС” телеканалининг “Гоод морнинг, Узбекистан!” ва “Ҳасбиҳал” кўрсатувларининг сенарийларини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон телерадиокомпаниясининг 2022-йил 14-апрелдаги 01-25-758-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур кўрсатувларнинг оммабоплигини таъминлашда ва томошабинларга турк маданиятидаги оила билан боғлиқ қарашларни яқиндан таништиришда хизмат қилган.