Sayt test rejimida ishlamoqda

Эркинова Камола Фахриддиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Синуситли ва аденоид вегетацияли болаларда, аллергик ринитни ташхислашни ва даволашни оптималлаштириш», 14.00.04-Оториноларингология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.PhD/Tib2076.
Илмий раҳбар: Амонов Шавкат Эргашевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарканд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.06.2020.Tib.102.02.
Расмий оппонентлар: Карабаев Хуррам Эсанкулович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Панахиан Вафа Мустафа огли, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Озарбайжон Республикаси).
Етакчи ташкилот: Абуали ибни Сино номидаги Тоджикистон давлат тиббиёт университети (Тожикистон Республикаси).
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: синусит ва аденоид вегетациялари билан бирга болаларда аллергик ринитни клиник, лаборатор ва функционал кўрсаткичлари асосида даволаш самарадорлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
аллергик ринитнинг клиник кечишини синусит ва аденоид вегетациялари билан биргаликда кечганида ўзаро солиштирганда касалликнинг ўзига хос белгилари  бурундан келадиган  ажралмалар кўп миқдорда ва қуюқ, баъзан эса йирингли бўлиши эканлиги асосланган;
илк бора аллергик ринит ва синуситли гуруҳдаги болаларнинг риноцитограмма натижалари солиштирилганда лимфоцитоз, моноцитоз ва нейтрофилия билан биргаликда эозинофилия, аллергик ринит ва аденоид вегетацияли ҳамда мустақил аллергик ринит билан хасталанган болалар гуруҳларида эса фақат эозинофилия, барча гурухлар қон зардобида Е иммуноглобулининг кўпайишининг қон қийматлари билан бевосита боғлиқлик мавжудлиги илмий исботланган;
синусит ва аденоид вегетациялари комбинацияси билан бурун бўшлиғининг микробиоценозини баҳолашда аллергик ринит ва аденоид вегетациялари бўлган болаларда ачитки замбуруғлар ва Pseudomonas aeruginosa йўқлиги асосланган;
болаларда  синусит ва аденоид вегетациялари билан аллергик ринитни ташхислаш ва  Пари-Синус 2 ингалятори ёрдамида бурун ёндош бўшлиқларига   махсус дори воситаси юбориш орқали даволаш усули такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 2024 йилдаги 29 сентябрдаги 25-сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгаши 19.12.2023 йилда 140-сон билан тасдиқланган):
биринчи илмий янгилик: мустақил аллергик ринитнинг клиник кечишини, аллергик ринит синусит ва аденоид вегетациялари билан биргаликда кечишини ўзаро солиштирганда касалликнинг янада ифодаланган ўзига хос белгилари аллергик ринит ва синуситли болаларда аникланди. Ушбу гурухда бурундан келадиган  ажралмалар кўп миқдорда ва қуюқ, баъзан эса йирингли бўлиши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: аллергик ринит  синусит ва аденоид вегетациялари билан биргаликда кечишини мустақил аллергик ринит билан хасталанган болаларнинг клиник белгиларини солиштирганда, биз болаларнинг ҳаёт сифатига кучли таъсир кўрсатадиган симптомларини қўшалоқ касалликли гурухда бурун обструкцияси, аксириш ва бурун оқиши  кўпроқ ифодаланганлиги тасдикланди (p>0,001). АРда учрайдиган иккиламчи шикоятлар узаро солиштирилганда, йўтал, халқум орқа деворидан шилимшиқ оқиши, бурундан қуюқ оқмалар, қулоқларнинг битиши, рўмолчагага эҳтиёж, юзга босим ҳисси, уйғонгандан кейин чарчоқ ҳисси, концентрациянинг пасайиши, шунингдек, ташвиш ва жиззакилик хусусияти, асосий гуруҳлар билан сезиларли фарқлар аниқланди, бу қўшалоқ патология билан касаллик янада оғирроқ кечишини, аденоид вегетациялари билан аллергик ринитнинг оғирроқ белгилари борлигини исботлайди. Аллергик ринит ва синуситли болаларда бурундан келадиган  ажралмалар қуюқ йирингли бўлиши аллергик ринит ва аденоид вегетацияли болаларда шиллиқли ажралмалар билан кечишини инобатга олган  тартибида  хасталикнинг фарқли хусусиятларига қараб  комплекс даволаш таклиф қилинган ва унинг самарадорлиги ўрни бўлиб болаларнинг ҳаёт сифати яхшиланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмасининг 2024 йилнинг 12 мартдаги 523-7-107-ТВ/2024-сонли буйруқ билан, Тошкент вилояти Ангрен шаҳар тиббиёт бирлашмасининг  2024 йилнинг 14 мартдаги 777-10-148-TB/2024-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: аллергик ринитнинг синусит ва аденоид вегетациялари билан биргаликда мутақил аллергик ринит билан хасталанган болаларнинг белгиларини SNOT-22 сўровномаси  асосида болаларнинг ҳаёт сифатига кучли таъсир кўрсатадиган симптомларни солиштирганда, синусит ва аллергик ринит билан хасталанган болалар бурун обструкцияси, аксириш ва бурун оқиши билан кўпроқ безовта бўлган (p>0,001). АР синусит ва аденоид вегетациялари билан биргаликда учрайдиган шикоятларни яққолиги ва  АР синусит билан бирга оғир кечишини инобатга олиб, комплекс даволаш таклиф қилинган ва унинг самарадорлиги ўрни бўлиб болаларнинг ҳаёт сифати яхшиланиши орқали  хасталикнинг асоратлари ва ногиронликни олдини олишга қаратилган замонавий ташхислаш  ва даволаш тартиби яхшиланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: аллергик ринитнинг синусит ва аденоид вегетациялари билан биргаликда мустақил аллергик ринит билан солиштирганда касалликнинг янада жиддий ўзига хос белгилари аллергик ринит ва синуситли болаларда бурундан келадиган  ажралмалар қуюқ йирингли бўлиши аллергик ринит ва аденоид вегетацияли болаларда шиллиқли ажралмалар билан кечишини олдини олиш учун бир нафар бемор бола учун 1740000 минг сўм иқтисод қилишга эришилган ва шифохонада бўлиш вақтини 2-3 кунга қисқартириш имконини берган. Хулоса: аллергик ринитнинг синусит ва аденоид вегетациялари билан биргаликда, мустақил аллергик ринит билан солиштирганда касалликнинг янада жиддий ўзига хос белгилари натижасида аллергик ринит синусит ва аденоид вегетацияли болаларни даволаш орқали бир нафар бемор учун давлат бюджет маблағларидан сарф харажатларни 1740000 минг сўм иқтисод қилишга эришилган.
иккинчи илмий янгилик: аллергик ринит ва синуситли гуруҳдаги болаларнинг риноцитограмма натижалари солиштирилганда лимфоцитоз, моноцитоз ва нейтрофилия билан биргаликда эозинофилия, аллергик ринит ва аденоид вегетацияли ҳамда мустақил аллергик ринит билан хасталанган болалар гуруҳларида эса фақат эозинофилия, барча гурухлар қон зардобида Е иммуноглобулининг кўпайишининг қон қийматлари билан бевосита боғлиқлик мавжудлиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: аллергик ринит ва синуситли гуруҳдаги болаларнинг риноцитограмма натижалари солиштирилганда лимфоцитоз, моноцитоз ва нейтрофилия билан биргаликда эозинофилия, аллергик ринит ва аденоид вегетацияли ҳамда мустақил аллергик ринит билан хасталанган болалар гуруҳларида эса фақат эозинофилия, барча гурухлар қон зардобида Е иммуноглобулининг кўпайишининг қон қийматлари билан бевосита боғлиқлик мавжудлиги барча гуруҳлардаги бурун шиллиқ қаватининг бармоқ излари суртмаси ҳужайрали таркиби эозинофиллар таркибининг кўпайиши билан тавсифланади, бу касалликнинг аллергик генезини белгилайди. Бурун секрециясининг цитологик таҳлили кўпчилик болаларда юқори цитозни, аллергик ринит ва синусит билан хасталанган 1-гуруҳ болаларининг суртмаларида лимфоцитлар, моноцитлар, эозинофиллар ва нейтрофиллар устунлик қилиши, 2- ва 3-гуруҳларнинг касал болаларида эозинофилия билан тавсифланади ва бемор болаларнинг бурун секрециясидаги ҳужайраларнинг миқдорий таркиби касалликнинг оғирлигига боғлиқ эмаслиги, хуруж давридаги кўрсаткичлар ремиссия давридаги нисбатан суртмаларда эозинофилларнинг юқори миқдорига эга бўлиш тенденцияси аниқланганлиги кўрсатади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмасининг 2024 йилнинг 12 мартдаги 523-7-107-ТВ/2024-сонли буйруқ билан, Тошкент вилояти Ангрен шаҳар тиббиёт бирлашмасининг  2024 йилнинг 14 мартдаги 777-10-148-TB/2024-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: аллергик ринит ва синуситли гуруҳдаги болаларнинг риноцитограмма натижалари солиштирилганда лимфоцитоз, моноцитоз ва нейтрофилия билан биргаликда эозинофилия, аллергик ринит ва аденоид вегетацияли ҳамда мустақил аллергик ринит билан хасталанган болалар гуруҳларида эса фақат эозинофилия, барча гурухлар қон зардобида Е иммуноглобулининг кўпайишининг қон қийматлари билан бевосита боғлиқлик мавжудлиги инобатга олган ҳолда аллергик ринитни ташхислашда риноцитограмма ва қон зардобидаги Е иммуноглобулин ўрнини баҳолаш орқали самарали ташхислаш тартибини татбиқ этиш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: аллергик ринит ва синуситли гуруҳдаги болаларнинг риноцитограмма натижалари солиштирилганда лимфоцитоз, моноцитоз ва нейтрофилия билан биргаликда эозинофилия, аллергик ринит ва аденоид вегетацияли ҳамда мустақил аллергик ринит билан хасталанган болалар гуруҳларида эса фақат эозинофилия, барча гурухлар қон зардобида Е иммуноглобулининг кўпайишининг қон қийматлари билан бевосита боғлиқлигини ҳамда риноцитограмма ва Е иммуноглобулининг миқдорини аниқлаш учун бюджет маблағларидан 208000 минг сўмни иқтисод қилишга имконини берган. Хулоса: аллергик ринит ва синуситли, аллергик ринит ва аденоид вегетацияли ҳамда мустақил аллергик ринит билан хасталанган болалар гуруҳларида риноцитограмма ва қон зардобида Е иммуноглобулиннинг миқдорини аниқлаш учун бюджет маблағларидан  208000 минг сўмни иқтисод қилишга эришилган.
учинчи илмий янгилик: аллергик ринитнинг синусит ва аденоид вегетациялари комбинацияси билан бурун бўшлиғининг микробиоценозини баҳолашда аллергик ринит ва аденоид вегетациялари бўлган болаларда хамиртурушли замбуруғлар ва Pseudomonas aeruginosa йўқлиги асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: аллергик ринитнинг синусит ва аденоид вегетациялари комбинацияси билан бурун бўшлиғининг микробиоценозини баҳолашда аллергик ринит ва аденоид вегетациялари бўлган болаларда хамиртурушли замбуруғлар ва Pseudomonas aeruginosa йўқлиги,  аллергик ринит ва синуситли болаларда Staph.aureus (0,37±0,05), Staph. haemolyticus (0,32±0,08), Str. pneumoniae (0,30±0,09), H. influenzae (0,22±0,08), Staph. epidermidis (0,11±0,06), Str. рyogenеs (0,19±0,08), анаэроблар (0,27±0,04) сезиларли даражада тез-тез учрайди ва бундан ташқари, ушбу тоифадаги бемор болаларда ачитқи замбуруғлар (0,07±0,05) ва  Pseudomonas aeruginosa (0,15±0,07) аниқланган, улар АР ва АВ бўлган болаларда, шунингдек, таққослаш гуруҳидаги болаларда йўқ эди. Аллергик ринитли ва аденоид вегетацияли болаларда суртмаларни бактериологик ўрганиш бурун бўшлиғи микрофлорасининг сифат таркибидаги фарқларни аниқлади, бурун шиллиқ қаватидан олинган суртмаларда асосан: Staphilococcus aureus (0,57±0,10), Staph.haemolyticus (0,29±0,09), Str.pyogenes (0,65±0,10), Str.pneumoniae (0,14±0,07), M.catarrhalis (0,11±0,06), H.influenzae (0,14±0,07) ва анаэроблар (0,30±0,11). Бурун секрециясини бактериологик тадқиқотлар натижалари таққослаш гуруҳи билан аниқ кузатилди, хусусан, АР билан оғриган болаларда бурун бўшлиғининг микрофлорасига экилган Staph. haemolyticus (0,21±0,08), Staph.epidermidis (0,13±0,06) ва Staph.aureus (0,40±0,07). Асосий гуруҳда патологик микрофлоранинг аниқланиши АВсиз АР гуруҳига қараганда сезиларли даражада юқорилиги баҳоланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмасининг 2024 йилнинг 12 мартдаги 523-7-107-ТВ/2024-сонли буйруқ билан, Тошкент вилояти Ангрен шаҳар тиббиёт бирлашмасининг  2024 йилнинг 14 мартдаги 777-10-148-TB/2024-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: аллергик ринитнинг синусит ва аденоид вегетациялари комбинацияси билан бурун бўшлиғининг микробиоценозини баҳолашда аллергик ринит ва аденоид вегетациялари бўлган болаларда хамиртурушли замбуруғлар ва Pseudomonas aeruginosa йўқлигини асослашда даволашдан олдин барча беморларда етакчи патоген штаммларнинг 80% да АМЦ/КК, цефотаксим, левофлоксацин ва 90%цефтриаксонга сезувчанликнинг юқорлигини  аниқланиб, Str.pneumoniae 70% азитромицинга сезгир эди. 40-50% H.influenzae, 30-40% St. aureus, гентамицин, ампициллин ва ко-тримоксазолга сезувчанлик 30-50% дан ошмаганлиги натижасида цефтриаксон дори воситасининг сезувчанлигини юқорилигини тавсия этиш этиш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: аллергик ринитнинг синусит ва аденоид вегетациялари комбинацияси билан бурун бўшлиғининг микробиоценозини баҳолашда аллергик ринит ва аденоид вегетациялари бўлган болаларда хамиртурушли замбуруғлар ва Pseudomonas aeruginosa йўқлигини асослаш бюджет маблағларидан сезувчанликни аниқлаш учун бир нафар бемор учун 150000 минг сўмни иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: аллергик ринитнинг синусит ва аденоид вегетациялари комбинацияси билан бурун бўшлиғининг микробиоценозини баҳолашда аллергик ринит ва аденоид вегетациялари бўлган болаларда хамиртурушли замбуруғлар ва Pseudomonas aeruginosa йўқлигини  ташхислаш учун 150000 минг сўмни иқтисод қилишга эришилган.
тўртинчи илмий янгилик: болаларда  илк бора синусит ва аденоид вегетациялари билан аллергик ринитни ташхислаш ва Пари-Синус 2 ингалятори ёрдамида бурун ёндош бўшлиқларига махсус дори воситаси юбориш орқали даволаш алгоритми таклиф қилинган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: болаларда  илк бора синусит ва аденоид вегетациялари билан аллергик ринитни ташхислаш ва Пари-Синус 2 ингалятори ёрдамида бурун ёндош бўшлиқларига   махсус дори воситаси юбориш орқали даволаш алгоритми таклиф қилингандан кейин SNOT-22 сўровномаси асосида ҳар иккала таққослаш гуруҳида аллергик ринит ва синусит билан хастланган болалар барча кўрсаткичлар бўйича ижобий натижаларга эришганлиги, бурундан нафас олишнинг бузилиши, бурун бўшлиғидан қуюқ ажралма келиши, юзда оғриқ хисси, ухлашда қийинчилик, чарчаш, асабийлашиш шикоятларининг  камайганлиги даволаш тактикасининг самардорлигини кўрсатган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмасининг 2024 йилнинг 12 мартдаги 523-7-107-ТВ/2024-сонли буйруқ билан, Тошкент вилояти Ангрен шаҳар тиббиёт бирлашмасининг  2024 йилнинг 14 мартдаги 777-10-148-TB/2024-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: болаларда  илк бора синусит ва аденоид вегетациялари билан бирга аллергик ринитни ташхислаш ва Пари-Синус 2 ингалятори ёрдамида бурун ёндош бўшлиқларига   махсус дори воситаси юбориш орқали даволаш алгоритми таклиф қилинди. Даволашдан олдин аллергик ринит ва синусит билан хастланган болаларда олдинги фаол риноманометрия ёрдамида буруннинг нафас олиш  фаолиятини объектив баҳолаганда ҳаво оқимининг сезиларли даражада пасайишини кўрсатди 284,44±39,83 мл/с. Бурун бўшлиғининг ўнг ва чап ярмида, нафас олиш ва чиқариш фазаларида ўртача ОФРМ қийматлари 12,51±3,65 ни, аллергик ринит ва аденоид вегетациялари билан хасталанган болаларда бурун нафас олиш фаолиятини объектив баҳолаганда, даволашдан олдин умумий ҳаво оқимининг ўртача тезлиги нафас олиш ва чиқариш пайтида 274,79±49,10 мл/с ни, ўнг ва чап томонларнинг нисбати 16,49±7,47ни ташкил қилган. Турли хил терапиядан кейин 689,21±53,28 дан 821,36±77,06 гача натижалар кўтарилди. Анъанавий даволаш билан умумий оқим кўрсаткичлари уч баравар, комплекс даволаш билан эса 4 баравар кўпайиб, иккала гуруҳда ишончли қийматларга эришиши орқали болаларнинг хаёт сифати яхшиланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: болаларда  илк бора синусит ва аденоид вегетациялари билан аллергик ринитни ташхислаш ва Пари-Синус 2 ингалятори ёрдамида бурун ёндош бўшлиқларига махсус дори воситаси юборишни асослаш учун Пари-Синус 2 ингаятори ёрдамида даволаш учун 300000 минг 800 сўмни иқтисод қилиш ва шифохонада бўлиш вақтини 2-3 кунга қисқартириш имконини берган. Хулоса: болаларда  илк бора синусит ва аденоид вегетациялари билан аллергик ринитни ташхислаш ва Пари-Синус 2 ингалятори ёрдамида бурун ёндош бўшлиқларига махсус дори воситаси юбориш орқали даволаш алгоритми таклиф қилинган 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини бир курс учун 300000 минг 800 сўмга иқтисод қилиш.

Yangiliklarga obuna bo‘lish