Баротов Авазбек Ҳамзаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Жануби-Ғарбий Қизилқум синантроп қушларининг фаунаси, экологияси ва аҳамияти», 03.00.06 - Зоология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/B979.
Илмий раҳбар: Холбоев Фахриддин Рахмонкулович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.12.2019.B.20.04.
Расмий оппонентлар: Аметов Якуб Идрисович, биология фанлари доктори, профессор; Ёрқулов Жавлон Маҳмудович, биология фанлари фалсафа доктори, кичик илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жануби-Гʻарбий Қизилқумда тарқалган синантроп қушларнинг турларини аниқлаш, экологиясини асослаш, тарқалиши, сони, аҳамияти, биозарарланишдаги иштирокини очиб бериш ва уларнинг ҳатти-ҳаракатини бошқариш чора-тадбирларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Жануби-Ғарбий Қизилқумнинг урболандшафтларида синантроп қушларнинг 11 турдан иборат эканлиги аниқланган;
экологик хусусиятларига кўра синантроп қуш турларининг облигат ва факултатив гуруҳлари очиб берилган;
синантроп қуш турларининг урболандшафтлар бўйича тарқалиши, сони, мавсумий динамикаси ва аҳамияти аниқланган;
синантроп қуш турларининг ҳатти-ҳаракатларини бошқариш орқали уларнинг биозарарланишлардаги иштирокини камайтириш бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Жануби-Ғарбий Қизилқум синантроп қушларининг фаунаси, экологияси ва аҳамияти юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
Жануби-Ғарбий Қизилқум шароитида тарқалган синантроп қуш турларининг биологияси, экологик хусусиятлари, урболандшафтлар бўйича тарқалиши, сони ва мавсумий динамикаси, синантропизацияланиш даражалари ҳамда уларнинг аҳамияти ўрганилиб, турли биозарарланишлардаги иштирокини камайтириш мақсадида уларнинг ҳатти-ҳаракатини экологик усулда ва биоакустик репеллентлар орқали бошқариш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Бухоро вилояти “Ғайбулло Қурбон Бехруз” чорвачилик хўжалиги ва Бухоро шаҳри “Эcо Маркет Фоод” паррандачилик хўжаликлари амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги Ваъзирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 07 февралдаги 02/23-282-сон маълумотномаси). Натижада, синантроп қушларнинг популясиясини бошқариш ва улар томонидан келтириладиган биозарарланишларнинг олдини олиш имконини берган.
Жануби-Ғарбий Қизилқум ҳудудида тарқалган синантроп қушлардан кўк каптар (Cолумба ливиа), майна (Аcридотҳерес тристис), гўнг қарға (Cорвус фругилегус) каби турларининг 10 нушалари республикада этакчи саналган “Зоология коллекцияси” ноёб объекти фондига топширилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг 2024 йил 22 февралдаги 4/1255-425-сон маълумотномаси). Натижада, коллекциянинг орнитологик фондини бойитган ва синантроп қуш турларининг урболандшафтлар бўйича тарқалиш хусусиятларини аниқлаш ҳамда электрон маълумотлар базасини шакллантириш имконини берган.