Sayt test rejimida ishlamoqda

Хомидов Мирзаобид Хомидовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон


I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Оддий калина (Viburnum opulus L.) биоэкологияси ва кўпайтириш технологияси”, 06.03.01 – Ўрмон экинлари. Селекция, уруғчилик ва шаҳарларни кўкаламзорлаштириш. Ўрмонлар агромелиорацияси ва ҳимоя ўрмонларини барпо этиш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Qx1047.
Илмий раҳбар: Бердиев Эркин Турдалиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qх.13.04
Расмий оппонентлар: Тўхтаев Бобоқул Ёрқулович, биология фанлари доктори, профессор; Эшанкулов Бобомурод Инаятович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Академик М.Мирзаев номли Боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Тошкент вилояти шароитларида интродукция қилинган оддий калинанинг (Viburnum opulus L.) уруғидан ва вегетатив усулларда кўпайтириш имкониятларини аниқлаш, истиқболли шаклларини танлаш ва она плантациясини яратиш, биокимёвий тадқиқ этиш ҳамда стандарт талабларга жавоб берувчи кўчатларини етиштириш технологиясини ишлаб чиқиш ҳисобланади.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистон флорасига интродукция қилинган тур – оддий калинани (Viburnum opulus L.) фенологияси, биологияси тадқиқ қилиниб, экологик омилларга чидамлилиги аниқланган;
оддий калинани (Viburnum opulus L.) уруғларидан кўпайтириш технологияси ишлаб чиқилиб, 10 сентябрда терилган ва 85 кун стратификация қилиниб, 5 декабрда экилган уруғлар баҳорда 68% униш қобилиятига эга бўлиши исботланган;
оддий калинани(Viburnum opulus L.) вегетатив усулда кўпайтиришда март ойининг иккинчи декадасида тайёрланган новда қаламчалари максимал 54% илдиз олиши аниқланган;
оддий калинани (Viburnum opulus L.)  4х2 м схемада экилган она плантациясида вегетация мавсумида минерал ўғитларнинг N90P90 меъёрида 3 марта озиқлантириш хосилдорликни 1,9 баробар ошириши аниқланган;
оддий калинанинг (Viburnum opulus L) 100 дона мевалари оғирлиги бўйича Тошкент–6 (40,66 г), Тошкент-3 (41,62 г), мевалари йириклигига кўра Тошкент-3, Тошкент-6, Тошкент-7 ва Тошкент-12 шакллари селекция ишлари учун истиқболли эканлиги аниқланган;
оддий калина (Viburnum opulus L) меваси таркибидаги С витаминининг миқдори 16538,65 мг/кг ёки 1,654% ни ташкил этган ва С витамини манбасига бой фармацевтик хом ашё сифатида фойдаланиш мумкинлиги исботланган;
оддий калина (Viburnum opulus L) мевалари таркибида кальций 782,9 мг/кг, калий 2943,231 мг/кг, магний (Mg) 204,4 мг/кг, фосфор (Р) 368,9 мг/кг, натрий (Na ) 115,3мг/кг, темир (Fe) 9,1 мг/кг миқдорида мавжудлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Калинани кўпайтириш ва стандарт кўчатларини етиштириш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
«Калина (Viburnum opulus L.) ўсимлигини кўпайтириш ва плантацияда ўстириш бўйича тавсиянома» тасдиқланган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузуридаги Ўрмон хўжалиги агентлигининг 2023 йил 15 декабрдаги 03/18 – 8933-сонли маълумотномаси). Натижада ушбу тавсиянома ўрмон хўжаликлари ва доривор ўсимликлар етиштиришга ихтисослашган хўжаликларда қўлланма сифатида хизмат қилмоқда.
Калинанинг 500 туп кўчатлари Фарғона давлат ўрмон хўжалиги худудида она плантация барпо этиш учун жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузуридаги Ўрмон хўжалиги агентлигининг 2023 йил 15 декабрдаги 03/18 – 8933-сонли маълумотномаси). Натижада, етиштирилган 500 туп калина мевага киргач 41500,0 минг сўм/га даромад олиниб, уруғкўчатларини етиштириш орқали 745348,5 минг сўм/га иқтисодий самарадорликка эришилган.
ЎзР ФА Тошкент ботаника боғи худудида калина кўчатларини 0,5 га майдонда экиш орқали жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг 2023 йил 24 июлдаги 04/1255-1535 сон маълумотномаси). Натижада оддий калина кўчатларини экиш орқали Ботаника боғининг Шимолий Америка экспозицияси генофонди бойитилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish