Абдуллаев Мирлазиз Акбаровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўткир учли кондиломаларнинг клиник-иммунологик хусусиятлари ва уларни даволаш усулларини оптималлаштириш”, 14.00.11 - Дерматология ва венерология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Тib4075.
Илмий раҳбар: Набиев Талат Абдувахобович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган  дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/28.02.2023.Тib.158.01.
Расмий оппонентлар: Ҳаитов Қахрамон Нажмитдинович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Исмаилова Адолат Абдурахимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент тиббиёт академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўткир учли кондиломаларни клиник кечишинининг ўзига хослигини, иммунологик ўзгаришларини ўрганиш ва олинган натижалар асосида патогенетик асосланган комплекс даво усулини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўткир учли кондиломали беморлар иммун тизимида CD16-ҳужайралар сонининг камайиши, ЎНО-α нинг ошиши ва яллиғланишга қарши ИЛ-4, ИЛ-10, ИНФ-α ва ИНФ-γ  цитокинлар миқдорининг пасайиши, бу гурух беморларда иммун тизимининг Th2 турдаги иммун жавоби билан кечиши исботланган;
ўткир учли кондиломалар тўқима биоптатларидан ПЗР усулида 68,6% беморларда ОПВнинг юқори онкоген турларининг аниқланиши (50% беморларда HPV hr 16/18, 28% HPV hr 31/33 ва 22% беморларда HPV hr 16/18 ва HPV hr 31/33 турлари)  ва уларнинг комбинацияси жинсий аъзолар ўткир учли кондиломаларида паранеопластик жарённинг ривожланишидаги этиологик омиллиги билан исботланган;
юқори онкоген ОПВнинг (16/18, 31/33) турилари мавжуд ЎУКли беморлар гурухида р53 онкопротеинининг экспрессиясига  ва генитал кондиломатознинг кечишига таъсири ўрганилганда, ОПВнинг 16/18 турлари мавжуд беморларда аргенин бўйича р53 генининг экспрессияси ишончли даражада юқорилилиги, рецидивлар сонининг кўплиги ва уларнинг ўсиш интенсивлигининг тезлиги кузатилган, бу эса р53 генидаги аргинин алмашинувининг ЎУКларда паранеопластик  жараён ривожланишининг ҳавф омили сифатида ва эрта аниқлаш курсаткичлилиги билан исботланган;
    ўткир учли кондиломали беморларни даволашда ноинвазив импульсли Nd:YAG лазер таъсири ва вирусга қарши (Интерферон-α2b 3млн. МЕ ва 3% ли оксолин малҳами) дори-воситаларини қўллаш асосида комплекс даво усули ишлаб чиқилган ва рецидивлар сонининг қисқариши ҳисобига юқори самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий маркази Эксперт кенгашининг 2023 йил 30 октябрдаги 6/74-сонли хулосасига асосан (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига № 8н-р/1323-сон билан тасдиқланган хати юборилган) 2021 йил 30-декабрдаги “Илмий ишланмаларни жорий этиш тўғрисида”ги) соғлиқни сақлаш муассасалари учун):
биринчи илмий янгилик: ўткир учли кондиломали беморлар иммун тизимида CD16-ҳужайралар сонининг камайиши, ЎНО-α нинг ошиши ва яллиғланишга қарши ИЛ-4, ИЛ-10, ИНФ-α ва ИНФ-γ  цитокинлар миқдорининг пасайиши, бу гурух беморларда иммун тизимининг Th2 турдаги иммун жавоби билан кечиши исботланган ва клиник текширувлар мажмуасига Тошкент шаҳридаги 3-туманлараро тери-таносил касалликлари диспансерининг 20.02.2021 йилдаги 15-сон буйруғига асосан клиник амалиётга ва 13/1-сонли буйруғига асосан 20.03.2021 йил Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд Республика ҳудудий филиалида амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: олинган натижалар ЎУКларнинг клиник ривожланиши, рецидивларининг профилактикаси ва иммун тизимидаги бузилишларни даволашда қўлланиладиган усулларнинг самарадорлигини ошириш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЎУКларнинг клиник зарарлашдаги ўзига хосликлари ва иммун тизимидаги бузилишларнинг  ташхисоти  амалиётга тадбиқ этилиши ўткир учли кондиломаларнинг клиник ривожланишини башорат қилиш ва даволашни такомиллаштириш имконини берди, бу эса касаллик рецидивларининг қисқаришига ва даво-муолажаларнинг камайишига олиб келди. Иқтисодий самарадорлик таҳлили ўтказилганда ЎУКларни анъанавий усуллар билан даволаганда касалликнинг қайталанишлар сони ўртача 1 дан 5 гача кузатилган ва ўртача 1,5 миллион сўмдан 7,5 миллион сўмгача қўшимча ҳаражат қилинган. Тавсия этилган комплекс даво усулини қўллаш натижасида ЎУК рецидивларини тўлиқ тўхтатилиши ҳисобига қўшимча даволаш курсларини камайтиришга эришилган ва 120 нафар беморга ортиқча 180 000 000 сўм сарф ҳаражатларни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ишлаб чиқилган комплекс даво усулидан фойдаланиш ҳар 1 нафар беморга 1 500 000 сўм бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: ОПВларнинг юқори онкоген турлари 68,6% ўткир учли кондиломали беморларда ПЗР усули билан тўқима биоптатларида аниқланган, улардан 50% да юқори онкоген ОПВларининг (16/18) турлари, 28% (31/33) ва 22% ОПВларининг 16/18 ва 31/33 турларининг биргаликда учраши исботланганлиги ЎУКли беморларда ПЗР диагностика усули билан ОПВларнинг юқори онкоген турларини текширишни ташҳисот мажмуасига киритилиши юқори онкопотенциалли ОПВларини эрта аниқлаш, даволаш ва тарқалишини олдини олиш Тошкент шаҳридаги 3-туманлараро тери-таносил касалликлари диспансерининг 20.02.2021 йилдаги 15-сонли буйруғи ва Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд Республика ҳудудий филиалида 2021-йил 3-сонли 13/1-И-сонли буйруғига асосан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ОПВнинг 16/18 ва 31/33 турларини ЎУКда аниқланиши юқори онкоген ҳавфга эга ОПВларни тарқалишини башорат қилувчи маркер бўлиб, фаол меҳнатга лойиқ аҳоли орасида юқори онкоген ҳавфга эга бўлган ОПВларни тарқалишини ва саратон касалликларини ривожланишининг эрта профилактикасини ўтказишга имкон беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ПЗР усулини ЎУКли беморларда юқори онкоген ҳавфга эга ОПВларни ташҳислаш мажмуасига киритилиши, вирусларни эрта комплекс усул билан даволаш имконини берди ва аҳоли орасида уларнинг тарқалишини, касалликнинг қайталанишини камайиши ва неоплазиялар ривожланишининг эрта профилактикасини ўтказиш имконини яратди. Иқтисодий самарадорлик таҳлили ўтказилганда ЎУКларни анъанавий усуллар билан даволаганда касалликнинг қайталанишлар сони ўртача 1 дан 5 гача кузатилган ва ўртача 1,5 миллион сўмдан 7,5 миллион сўмгача қўшимча ҳаражат қилинган. Тавсия этилган комплекс даво усулини қўллаш натижасида ЎУК рецидивларини тўлиқ тўхтатилиши ҳисобига қўшимча даволаш курсларини камайтиришга эришилган ва 120 нафар беморга ортиқча 180 000 000 сўм сарф ҳаражатларни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ишлаб чиқилган комплекс даво усулидан фойдаланиш ҳар 1 нафар беморга 1 500 000 сўм бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: юқори онкоген ҳавфга эга ОПВ турларининг (16/18, 31/33) мавжудлиги р53 онкопротеинининг экспрессиясига ва генитал кондиломатознинг кечишига таъсири исботланган, аргинин алмашинувининг роли р53 гени соғлом одамларга нисбатан саратон патологиясининг ривожланиши учун ҳавф омили сифатида аниқланганлиги, ушбу генетик белгиларнинг ЎУК ривожланиши ва кечишига таъсири 15-сон буйруғига мувофиқ 2021-йил 20-феврал Тошкент шаҳридаги 3-туманлараро тери-таносил касалликлари диспансерининг 2021-йил 20-мартдаги 13/1-И-сонли буйруғига асосан Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд Республика ҳудудий филиалида амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: р53 генининг аргинин полиморфизми ўткир учли кондиломали беморлар гуруҳида сезиларли даражада юқори эканлиги кузатилган, ОПВ 31/33, 16/18 ва 31/33 аниқланмаган ЎУКли беморларга нисбатан ОПВнинг 16/18 турлари мавжуд гуруҳида р53 экспрессиясининг ишончли даражада ошиши  аниқланган. Айнан шу гуруҳдаги беморларда кондиломаларнинг энг кўп рецидивлари ва интенсив ўсиши кузатилаган, бу эса касалликнинг дастлабки босқичларида неопластик жараёнларнинг ривожланишини эрта башорат қилишга ва ортиқча диагностика усулларини қўллашдан чекланиш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диагностика усуллари рўйхатига иммуногенетик усуллни киритилиши ўткир учли кондиломаларнинг клиник кечишини башоратлаш, ЎУКлар рецидивларини камайишига келтирувчи даволаш усулларини такомиллаштириш, неопластик жараёнларнинг эрта аниқлаш ва олдини олиш имкониятини яратган. Иқтисодий самарадорлик таҳлили ўтказилганда ЎУКларни анъанавий усуллар билан даволаганда касалликнинг қайталанишлар сони ўртача 1 дан 5 гача кузатилган ва ўртача 1,5 миллион сўмдан 7,5 миллион сўмгача қўшимча ҳаражат қилинган. Тавсия этилган комплекс даво усулини қўллаш натижасида ЎУК рецидивларини тўлиқ тўхтатилиши ҳисобига қўшимча даволаш курсларини камайтиришга эришилган ва 120 нафар беморга ортиқча 180 000 000 сўм сарф ҳаражатларни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ишлаб чиқилган комплекс даво усулидан фойдаланиш ҳар 1 нафар беморга 1 500 000 сўм бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: ўткир учли кондиломалар билан оғриган беморларни даволашда ишлаб чиқилган комплекс усул Интерферон-α2b 3млн. МЕ суппозиторийларини қўллаш ва ноинвазив импулсли Nd:YAG-лазер, ёрдамида ўткир учли кондиломалар фототермолизиси, шунингдек маҳаллий 3% оксолин малҳамини қўллаш ижобий терапевтик таъсир кўрсатди, иммун тизимида аниқланган бузилишларни, цитокинлар ҳолатини тиклашга ва касаллик қайталанишини олдини олиш имконини берди, 2009 йил 20 декабрдаги № 205-сонли буйруғига, Тошкент шаҳридаги 3-туманлараро тери-таносил касалликлари диспансерининг 20.02.2021 йил 15-сонли 2021 йил 20 мартдаги 13/1-И-сонли буйруғига асосан Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд Республика ҳудудий филиалида амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЎУКлар рецидивларини камайишига, аногенитал соҳа шиллиқ қаватлари ва терисининг бошқа ЖЙОЮКларга қарши чидамлилигини оширишга, онкоген ҳавфга эга бўлган ОПВ турларини даволаш, эрта  жинсий аъзолар интраэпителиал неоплазияси ривожланиш хавфини олдини олиш орқали, беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЎУКларни ва уларнинг рецидивларини эътиборга олган ҳолда такомиллаштирилган даволашнинг комплекс усулини қўллаш натижасида ЎУКлар рецидивларини тўлиқ тўхтатилиши ҳисобига қўшимча даволаш курсларини камайтиришга эришилган ва 120 нафар беморга ортиқча 180 000 000 сўм сарф ҳаражатларни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ишлаб чиқилган комплекс даво усулидан фойдаланиш ҳар 1 нафар беморга 1 500 000 сўм бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни иқтисод қилиш имконини берган.