Нарқулов Мақсуджон Саидқосимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кўкракнинг пастки ва бел умуртқаларини асоратcиз парчаланиб компрессион синишларини даволаш услубини такомиллаштириш», 14.00.22–Травматология ва ортопедия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3 PhD/Tib3061.
Илмий раҳбар: Уринбаев Пайзилла Уринбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самартканд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.62.01.
Расмий оппонентлар: Колесов Сергей Васильевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Худойбердиев Қобил Турсунович. тиббиёт фанлари доктори, профессор.
 Етакчи ташкилот: Академик Н.Д. Батпенов номли Травматология ва ортопедия миллий амалий маркази (Қозоғистон Республикаси).
 Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик
II. Тадқиқотнинг мақсади кўкракнинг пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқалари компрессион парчаланиб (AO/Spine A2-A3) синишларида жарроҳлик амалиётигача умуртқа поғонасини даволовчи қурилмани қўллаш орқали беморларни жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилаш ва асоратлар хавфини камайтиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
умуртқа поғонаси жароҳатларини даволовчи қурилма ёрдамида A2, A3 (АO/Spine) типидаги кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларини асоратсиз компрессион парчаланиб синишларини эрта даврда реклинация қилиш орқали кифотик деформацияни операция олдидан бартараф этиш усули ишлаб чиқилган;
ишлаб чиқилган даволаш усули умуртқа поғонасини ортиқча дистраксия ва компрессия бериш, орқа миянинг ятроген шикастланишини, VCR реконструктив жаррохлик амалиётларини олдини олишга, шунингдек жарроҳлик вақтини қисқартиришга имкон бериши исботланган;
кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларини асоратсиз компрессион парчаланиб синишларида клиник ва нурли текширувлар натижаларига кўра даволаш тактикасини башорат қилишга асосланган, бунда кифотик деформациянинг мавжудлиги операциягача репозиция қилиш усулини танлаш учун асосий мезон эканлиги исботланган;
кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқалари компрессион парчаланган (AO/Spine A2, A3), синишларида рентгенологик текширувларнинг сезувчанлиги 72%, ўзига хослиги 69%, МСКТ текширувда сезувчанлик 99%, ўзига хослиги 99%, МРТ текширувида сезувчанлик 93%, ўзига хослик 91,5% эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университети Эксперт кенгашининг 2023 йил 06 июн 17-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: умуртқа поғонаси жароҳатларини даволовчи қурилма ёрдамида A2, A3 (АО) типидаги кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларини асоратсиз компрессион парчаланиб синишларини эрта даврда реклинация қилиш орқали кифотик деформацияни операция олди бартараф этиш усули ишлаб чиқилди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий маркази Самарканд филиалининг (06.09.2019й.; №292), Навоий вилояти Хатирчи туман тиббиёт бирлашмаси (13.06.2023й.; №3), Қашқадарё вилояти Касби тумани итиббиёт бирлашмаси (31.03.2023й №8) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг AO/Spine  бўйича A2-A3 типидаги синишларда жаррохатни дастлабки даврида умуртқа поғонасини даволовчи қурилма ёрдамида ёпиқ реклинация (репозиция) ўтказиш тиббиётда амалга ошириш беморларнинг жарроҳлик усулида даволаш 85% яхши натижаларга эришишга имкон беради, бу эса ихтисослашган тиббиёт муассасаларига беморларни ташиш беморга биринчи тиббий ёрдам кўрсатилгандан кейинги режалаштирилган тартибда кўчириш вақтидаги асоратларни олдини олиш, жарроҳлик амалиёти вақтининг қисқариши, минимал асоратлар, стационар даволанишнинг қисқа муддати ва даволаш сифатини яхшилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) беморнинг шифохонадаги даври учун: - беморнинг шифохонада қолиш муддатини 11 кундан 8 кунгача қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори тахминан 585 минг сўмга камайтирди (шифохонада 1 кун қолиш 195.000 сўмни ташкил қилади); AO/Spine  бўйича A2-A3 типидаги синишларда жаррохатни дастлабки даврида умуртқа поғонасини даволовчи қурилма ёрдамида ёпиқ реклинация (репозиция) утказиш орқали кифотик деформацияни жарроҳлик амалиётигача тўғирлаш жарроҳлик амалиётининг давомийлигини қискартириб ананавий жарроҳлик амалиётидан фарқи 1.700.000 сўм иқтисод қилишга имкон беради; - беморларда ТПФ имплантларини синишининг камайиши ўз навбатида металл мосламалар демонтаж қилиш реоперацияларининг камайиши билан фарқини 10.600.000 сўмни ташкил этади; 2) юқоридаги кўрсатмалар бўйича даволанган беморларнинг эрта реабилитациясини бошлаш уларнинг вертикализацияси тезлаштиради ва кейинчалик ногиронлик сабабларини бартараф этиш имконини беради. Хулоса: Кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг AO/Spine  бўйича A2-A3 типидаги синишларда жароҳатни дастлабки даврида умуртқа поғонасини даволовчи қурилма ёрдамида ихтисослашган тиббиёт муассасаларига беморларни ташиш беморга биринчи тиббий ёрдам кўрсатилгандан кейинги тиббий эвакуация пунктига кўпроқ малакали ёрдам кўрсатиш ёки режалаштирилган тартибда кўчириш вақтидаги асоратларни олдини олиш ва шифохонада даволаниш давомийлигини қисқартириб 1та бемор учун 12.885.000 сўм иқтисод қилишга имкон берди.    
иккинчи илмий янгилик: Ишлаб чиқилган даволаш усули кифотик деформацияни жарроҳлик амалиётигача тўғирлаш, яъни умуртқа поғонасини ортиқча дистракция ва компрессия бериш, орқа миянинг ятроген шикастланишини, беморларда келиб чиқадиган огир ортопедик кифотик деформацияларида бажариладиган VCR жарроҳлик амалиётларини олдини олишга, шунингдек жарроҳлик вақтини қисқартиришга имконбериши исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий маркази Самарканд филиалининг (06.09.2019й.; №292), Навоий вилояти Хатирчи туман тиббиёт бирлашмаси (13.06.2023й.; №3), Қашқадарё вилояти Касби тумани итиббиёт бирлашмаси (31.03.2023й №8) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Олинган натижалар кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг синишида AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишларда жарроҳлик амалиёти вақтида умуртқа поғонасига ортиқча дистраксия ва компрессия бериш, орқа мияни фаолиятини ятроген асоратларни 90% га камайтириш, VSR жарроҳлик амалиётларини олдини олишга имконини берди, шу билан бирга даволаш сифатини яхшилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) беморнинг шифохонадаги даври учун: - беморнинг шифохонада қолиш муддатини 11 кундан 8 кунгача қисқартирилди, шифохонада қолиш тўлов миқдорини тахминан 585 минг сўмга камайтирди (шифохонада 1 кун қолиш 195.000 сўмни ташкил қилади); AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишларда жарохатни дастлабки даврида умуртқа погонасини даволовчи қурилма ёрдамида ёпиқ реклинация (репозиция) утказиш орқали кифотик деформацияни жарроҳлик амалиётигача тўғирлаш жарроҳлик амалиётининг давомийлигини қискартириб анъанавий жарроҳлик амалиётидан фарқи 1.700.000 сўм иқтисод қилишга имкон беради; - беморларда ТПФ имплантларини синишининг камайиши ўз навбатида металл мосламалар демонтаж қилиш реоперацияларининг камайиши билан фарқини 10.600.000 сўмни ташкил этади; 2) юқоридаги кўрсатмалар бўйича даволанган беморларнинг эрта реабилитациясини бошлаш уларнинг вертикализацияси тезлаштиради ва кейинчалик ногиронлик сабабларини бартараф этиш имконини беради. Хулоса: Кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг синишида AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишларда жарохатни дастлабки даврида умуртқа поғонасини даволовчи қурилма ёрдамида ёпиқ реклинация (репозиция) қилиш орқали кифотик деформацияни жарроҳлик амалиётигача тўғирлаш усули орқали амалга ошириладиган жарроҳлик амалиёти усули 1 та бемор учун 12.885.000 сўм иқтисод қилишга имкон берди.
учинчи илмий янгилик: кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларини асоратсиз компрессион парчаланиб синишларида клиник ва нурли текширувлар натижаларига кўра даволаш тактикасини башорат қилишга асосланган, бунда кифотик деформациянинг мавжудлиги операциягача репозиция қилиш усулини танлаш учун асосий мезон эканлиги исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий маркази Самарканд филиалининг (06.09.2019й.; №292), Навоий вилояти Хатирчи туман тиббиёт бирлашмаси (13.06.2023й.; №3), Қашқадарё вилояти Касби тумани итиббиёт бирлашмаси (31.03.2023й №8) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: клиник ва рентгенологик, МРТ ва МСКТ маълумотларини таҳлил қилиш асосида ишлаб чиқилган дастурдан фойдаланиб, кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3)  умуртқаларнинг AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишларини функционал даволаш тактикасини танлаш ва анатомик натижаларини яхшилади, жарроҳлик ва умумий даволаниш вақтини қисқартирди, эрта реабилитацияни бошлаш ва умуртқа поғонасининг функциясини тўлиқ тиклаш имконини берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: -кўкрак пастки (VTh11-12)   ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишлари диагностикаси коплексли бўлиши ва унинг клиник ва рентген текширувларга асосланиб қабул қилинган ишлаб чиқилган дастур МСКТ, МРТ билан тўлдириш тавсия этилиши, рентгенологик, МСКТ, МРТ текширувларга кўра, кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишлари бўлган беморларни жарроҳлик даволаш усулини танлаш учун ишлаб чиқилган дастур жарохатдан кейинги асоратларни олдини олиш учун тўғри жарроҳлик даволаш тактикасини танлашга имкон бериш натижасида асоратларни даражасини пасайтириш имконини берди. Хулоса: кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишларини жаррохлик усулида даволашнинг оптималлаштирилган стабил миниинвазив усулини танлаш тактикасини қўллаш нотўғри ва қиммат даво турларини қўлламаслик ҳисобига маблағларни иқтисод қилишга имкон берган.
тўртинчи илмий янгилик: Кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқалари компрессион парчаланган (AO/Spine A2, A3), синишларида рентгенологик текширувларнинг сезувчанлиги 72%, ўзига хослиги 69%, МСКТ текширувда сезувчанлик 99%, ўзига хослиги 99%, МРТ текширувида сезувчанлик 93%, ўзига хослик 91,5% эканлиги аниқланди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий маркази Самарканд филиалининг (06.09.2019й.; №292), Навоий вилояти Хатирчи туман тиббиёт бирлашмаси (13.06.2023й.; №3), Қашқадарё вилояти Касби тумани итиббиёт бирлашмаси (31.03.2023й №8) амалиётига жорий этилган.  Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишларда жарохатни дастлабки даврида ананавий рентген билан бирга МСКТ ва МРТ текширувлари ўтказиш амалий жихатдан мақсадга муофиқ бўлиб, бунда асосий текширув AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишлар учун 99% сезувчанлик, ўзига хослик 99% бизга аниқ ташхис қўйишга имкон бериши аниқланди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг синишида AО бўйича A2-A3 типидаги синишларда жарохатни дастлабки даврида рентген билан бирга МСКТ ва МРТ текширувларини ўтказиш орқали умуртқа поғонасида қониқарсиз натижалар улушини 20.1% гача камайтиришга имкон беради, юмшоқ тўқималарга кам жароҳат етказиш, асоратларнинг камайиши, стационар даво муддатининг қисқариши, реабилитация муддатларининг камайиши, 84,9% холларда яхши натижалар олиш имконини беради; Ушбу текширувлар таклиф этилган даволаш усулида фойдаланиш, кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишларини дифференсиал ташхислашда текширув тактикасини танлашга имкон берди. Беморларни рентгенологик ва рентгенометрия кўрсатгичлари МСКТ текширувида 99% сезувчанлик, ўзига хослик 99% дифференсиал ташхислашга имкон берди. Масалан бир беморга рентген (80 000), МСКТ (255 000), МРТ (345 000) текширувидан ўтказилса бемор умумий хисобда 680 000 сўм сарфлайди. AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишларга рентген ва МСКТ текшируви қилиниши 345 000 сўм иқтисод қилинади. Хулоса: Кўкрак пастки (VTh11-12) ва бел (VL1-3) умуртқаларнинг AO/Spine бўйича A2-A3 типидаги синишларини операция ва операциядан кейинги асоратларини олдини олиш ва жаррохлик усулида даволашнинг оптималлаштирилган усулини танлаш тактикасини аниқлаб бериши, нотўғри ва қиммат даво турларини қўлламаслик ҳисобига маблағларни иқтисод қилишга имкон берган.