Гуляева Гульфия Харисовнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Трикотажнинг тузилишини ўзгартириш ва юқори киришимли лайкра ипидан фойдаланиш ҳисобига унинг гигиеник ва шакл сақлаш хусусиятини яхшилаш», 05.06.02–Тўқимачилик материаллари технологияси ва хомашёга дастлабки ишлов бериш (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.PhD/T369.

Илмий раҳбар: Мукимов Мирабзал Мираюбовна, техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти, DSc.27.06.2017.Т.08.01.

Расмий оппонентлар: Хамраева Сановар Атоевна, техника фанлари доктори, профессор; Петросова Лариса Ивановна, техника фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-технология институти.

Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: трикотажнинг гигиеник хусусиятларини яхшилаш ва шакл сақлаш хусусиятини оширишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

гладь, икки қатламли ва тукли трикотаж тўқималарининг таркибига арқоқ ипини киритиш ҳисобига уларнинг шакл сақлаш хусусиятини ошириш усуллари ишлаб чиқилган;

шакл сақлаш хусусияти юқори бўлган ва хомашё сарфи камайтирилган аралаш трикотаж тўқимасининг тузилишлари ва олиш усули ишлаб чиқилган;

трикотаж тўқимаси таркибидаги лайкра ипининг миқдори бўйича трикотажнинг технологик параметрлари ва физик-механик хусусиятларининг ўзгариш боғланишлари аниқланган;

шакл сақлаш хусусияти юқори бўлган тукли трикотажнинг енгиллаштирилган тузилишлари ишлаб чиқилган;

трикотаж тўқималар деформацион жараёнларининг таҳлили асосида трикотажнинг шакл сақлаш хусусиятини унинг тузилиши ва таркибидаги лайкра ипининг миқдорига боғланишлари ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Шакл сақлаш ва гигиеник хусусиятлари юқори бўлган трикотажнинг янги тузилишларини олиш технологиясини яратиш бўйича ишлаб чиқилган натижалар асосида:

гладь тўқимаси асосида арқоқли трикотаж тўқимасини олиш усулига Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган (“Гладь тўқимаси асосида арқоқли трикотаж тўқимасини олиш усули”, №IAP 05537-2018й.). Натижада ушбу усул  трикотажнинг шакл сақлаш хусусиятини унинг таркибига арқоқ ипини киритиш орқали яхшилаш ва трикотажни ишлаб чиқариш жараёни осонлаштирилгани ҳисобига машинанинг иш унумдорлигини оширишга имкон берган;

арқоқли икки қатламли трикотажни олиш усулига Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган (“Арқоқли икки қатламли трикотажни ишлаб чиқариш усули”, №IAP 05267-2016 й). Натижада икки қатламли трикотажнинг тузилишига арқоқ ипини киритиш ҳисобига унинг шакл сақлаш хусусиятини ошириш ва трикотажнинг қалинлигини ошириш ҳисобига иссиқлик сақлаш хусусиятларини яхшилаш имконияти яратилган;

янги шакл сақлаш ва гигиеник хусусиятлари юқори бўлган трикотаж тўқималарини олиш технологияси «Ўзтўқимачиликсаноат» уюшмаси таркибида, хусусан «Sedat Triko Tashkent» МЧЖ қўшма корхонаси, “Flatnit Textile” МЧЖ, “Turon Tex” МЧЖ корхоналарида жорий этилган («Ўзтўқимачиликсаноат» уюшмасининг 2018 йил 12 июндаги БМ-06-4020-сон  маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида шакл сақлаш ва гигиеник хусусиятлари юқори бўлган трикотаж маҳсулотларнинг ассортиментини кенгайтириш, янги интерлок тўқимаси асосида олинган аралаш трикотаж тўқимасини ишлаб чиқариш ҳисобига трикотажнинг шакл сақлаш хусусиятини 9,4-19,2%га ошириш ва хомашё сарфини 4-18,8%га камайтириш, тузилиши енгиллаштирилган тукли трикотаж тўқимасини ишлаб чиқариш ҳисобига трикотажнинг шакл сақлаш хусусиятини 5-11,5%га ошириш ва хомашё сарфини 1,4-5,6 %га камайтириш имкони яратилган.