Газиева Мафтуна Муҳаммадовнанинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бадиий матннинг импликатив-прагматик хусусиятлари”, 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.DSc/Fil740.
Илмий маслаҳатчи: Лутфуллаева Дурдона Эсоновна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Султонова Шохиста Мухаммаджановна, филология фанлари доктори, доцент; Сафаров Шахриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор; Юлдашев Акмал Гуламжанович, филология фанлари доктори, доцент. 
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади матннинг эксплицит ва имплицит мазмуний сатҳ бирликларининг структур-семантик, услубий-функсионал, прагматик ва лингвоестетик хусусиятлари, тилда фикрни яширин усулда бериш қонуниятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
матн ва бадиийлик категориялари, бадиий матннинг  интерпретацион, ассоциатив хусусиятлари, менталингвистик тизимга оид фикр ва  консептуал тушунчалар моҳияти ёритилиб, уларга хос эксплицит, имплицит ифодалар, лисоний система элементларининг эстетик функсиялари лингвокогнитив, прагмалингвистик жиҳатдан асосланган; 
матн мазмуний сатҳининг дифференциацияланиши, бадиий матнда фикрнинг импликатив шаклда намоён бўлиши, имплицитлик парадигмаси тизимида тагмаъно, пресуппозиция, аллюзия, инференсия каби ҳодисалар қуйи мазмуний сатҳга оид бирликлар эканлиги аниқланган; 
бадиий матнда импликатив бирликларнинг типологик таснифи амалга оширилган, улар ифода генезиси ва шаклланиш усулига кўра ўзаро фарқланган, тагмаънонинг систем-структур хусусиятлари, ҳосил бўлиш усуллари стилистик-семантик ва прагматик аспектда далилланган;
мулоқот жараёнида фикрнинг яширин қисмлари лисоний воситалар билан экспликацияланиши, имплицит категорияларга мансуб бўлган яширин фикрлар коммуникантларнинг умумий билим фонди орқали лисоний системада импликацияланиши, мулоқот жараёнида матннинг умумий мазмунига оид экспликатив ва импликатив фикрлар интерпретациясига эҳтиёжнинг мавжудлиги назарий жиҳатдан далилланган;
гап ёки матнга доир яширин грамматик категориялар умумий мазмуний структуранинг мукаммал бўлиши, яширин грамматик категориялар тизимига оид когнитив механизмлар ҳар қандай тилда шаклнинг ошкора ёки яширин мазмун ифодаси учун хизмат қилиши, натижада яширин грамматик категориялар тизимидаги имплицит бирликлар экспликацияланган лисоний системага ўтиши пресуппозицияга оид лисоний индикаторларни экспериментал баҳолаш орқали исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бадиий матннинг импликатив-прагматик бирликлари тадқиқи юзасидан олинган илмий натижалар асосида: 
мулоқот жараёнида фикрнинг яширин қисмлари лисоний воситалар билан экспликацияланиши, имплицит категорияларга мансуб бўлган яширин фикрлар коммуникантларнинг умумий билим фонди орқали лисоний системада импликацияланиши, мулоқот жараёнида матннинг умумий мазмунига оид экспликатив ва импликатив фикрлар интерпретациясига эҳтиёжнинг мавжудлиги ҳақидаги натижа ва хулосаларидан 2020-2021-йиллар “Ўзбек миллий рақс санъатини тарғиб этишга бағишланган веб-сайт ва мултимедиа маҳсулотлари (электрон луғатлар) тўпламини яратиш” мавзусидаги ФЗ-2019081663 рақамли фундаментал лойиҳани бажаришда, хусусан, “Ўзбек фолклор санъати терминларининг қисқача ўзбекча-русча-инглизча-франсузча изоҳли луғати”ни яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги Ўзбекистон давлат Хореография академиясининг 2023-йил 9-июндаги 1/04-63-сон маълумотномаси). Натижада муайян халқнинг урф-одати, сиёсий-ижтимоий ва турмуш тарзига ишора қилувчи импликатив ифодаларнинг дейктик функсиясига оид маълумотлар асосида лойиҳа доирасида яратилган луғатнинг мукаммаллашувига эришилган;
матн мазмуний сатҳининг дифференциацияланиши, бадиий матнда фикрнинг импликатив шаклда намоён бўлиши, имплицитлик парадигмаси тизимида тагмаъно, пресуппозиция, аллюзия, инференсия каби ҳодисалар қуйи мазмуний сатҳга оид бирликлар эканлиги тўғрисидаги хулоса ва таклифлардан “Маҳалла ва оила” илмий тадқиқот институтининг ЖҲБЛ-20-сонли “Оила, маҳалла ва гендер тенглиги мавзусида бадиий асарларнинг электрон корпусини яратиш” (“Маҳалла ва оила” илмий-тадқиқот институтининг 2023-йил 5-сентябрдаги 01-09/1612-сон маълумотномаси) номли илмий-тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган. Натижада бадиий матнларга хос реал, консептуал тагмаъноли ахборотлар лойиҳа материалларини, хусусан, умумий мазмун ҳақидаги маълумотларни тўлдиришга, лойиҳа доирасида яратилган луғатнинг мукаммаллашувига хизмат қилган;
бадиий матнда импликатив бирликларнинг типологик таснифи, улар ифода генезиси ва шаклланиш усулига кўра ўзаро фарқланиши, тагмаънонинг систем-структур хусусиятлари, ҳосил бўлиш усулларининг стилистик-семантик ва прагматик аспектдаги тадқиқи юзасидан олинган хулоса ва таклифлардан Қозоғистондаги таълим ўзбек тилида ўқитиладиган умумтаълим мактабларининг 11-синф ўқувчилари учун яратилган “Ўзбек тили” ўқув дарслиги,  2020-2021-йилларда Қозоғистон ўзбек этномаданият бирлашмалари “Дўстлик” ҳамжамияти қошидаги “Ижодкор” (ҚР ўзбеклари этномаданий бирлашмаларининг “Дўстлик” ҳамжамиятининг 2023-йил 4-сентябрдаги 4-сон маълумотномаси) адабий уюшмасининг тарғибот фаолиятида, хусусан, бирлашма томонидан ўтказилган илмий-назарий конференсиялар ҳамда ўзбек тили, ўзбек ва қозоқ олимларининг илмий-ижодий ҳамкорлигига бағишланган илмий-адабий тадбирларда фойдаланилган. Натижада лисоний ва адабий компетенсия ҳақидаги назарий маълумотлар дарсликдаги мавзулар мукаммаллашувини таъминлашга ёрдам берган;
гап ёки матнга доир яширин грамматик категориялар умумий мазмуний структуранинг мукаммал бўлиши, яширин грамматик категориялар тизимига оид когнитив механизмлар ҳар қандай тилда шаклнинг ошкора ёки яширин мазмун ифодаси учун хизмат қилиши, натижада яширин грамматик категориялар тизимидаги имплицит бирликлар экспликацияланган лисоний системага ўтиши, пресуппозицияга оид лисоний индикаторларнинг экспериментал тадқиқига доир маълумотлардан “Ўзбек тили тараққиёти ва халқаро ҳамкорлик масалалари” халқаро илмий-амалий анжуман материаллари тўпламида эълон қилинган  “Интонациянинг долзарб масалалари” (Тошкент: ТДЎТАУ, 2019. – Б. 26-31) мавзусидаги мақоладан БВ-Атех-2018-(143) рақамли “Кўзи ожиз шахслар учун компютер техникасидан фойдаланиш, матнларни ўқиш ва ёзиш имконини берувчи ўзбек тилига асосланган гапирувчи дастурий таъминот ва овоз синтезаторини ишлаб чиқиш” давлат амалий гранти лойиҳаси доирасида “УзНутқ Синтезатор” компютер дастурини яратишда фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 8-сентябрдаги 01/10-1691-сон маълумотномаси). Ушбу мақолага лойиҳа доирасида электрон матнларни адабий талаффуз меъёрларига мувофиқ тарзда овозли хабарга айлантирувчи ўзбек нутқ синтезатори лингвистик таъминоти ва аудиомаълумотлар базасини шакллантиришда илмий манба сифатида мурожаат қилинган. Натижада бадиий нутқ идроки ва ассоциацияси таъминоти, бадиий матн мазмунини интерпретация қилиш, лингвистик индикаторлар ҳамда уларнинг экспериментал таҳлили юзасидан амалга оширилган тадқиқот хулосалари лойиҳа маълумотларининг мукаммаллашувига хизмат қилган;
матн ва бадиийлик категориялари, бадиий матннинг  интерпретацион, ассоциатив хусусиятлари, менталингвистик тизимга оид фикр ва  консептуал тушунчалар моҳияти, уларга хос эксплицит, имплицит ифодалар, лисоний система элементлари эстетик функсияларининг лингвокогнитив, прагмалингвистик тадқиқи асосида олинган хулоса ва таклифлардан “Прагмалингвистика асослари” дарслигини тайёрлашда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020-йил 14-августдаги 418-сон буйруғига асосан 418-045 рақамли рухсатнома). Натижада импликатив бирликлар, уларнинг матн мазмуний сатҳида лисоний воситалар орқали ошкора ёки яширин тарзда ифодаланишига доир илмий қарашлар ҳамда мазкур тушунчаларга ойдинлик киритувчи мисоллар дарсликнинг илмий-назарий жиҳатдан мукаммаллашувига хизмат қилган;
импликатив бирликларнинг матн мазмуний структурасини шакллантиришга хизмат қилиши, уларнинг бадиий матн таркибида миллий-маданий ҳодиса сифатида намоён бўлиши, матнни ҳосил қилиш билан боғлиқ ошкора ва яширин категориал белгилар ўзига хос алоҳида тизим сифатида бошқа бирликлардан фарқ қилишига доир илмий натижа ва хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Ўзбекистон телерадиоканалининг “Бедорлик”, “Ижод завқи”, “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” эшиттиришлари ссенарийсини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали”нинг 2023-йил 17-июндаги 02-37-950-сон маълумотномаси). Натижада яширин фикр, маъно ва билимларга оид илмий-амалий қарашлар асосида тайёрланган радиодастурларнинг мазмунан мукаммаллашувига эришилган.