Ахмедов Азамат Камиловичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қишлоқ хўжалигида сувни тежовчи инновацион технологиялардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш», 08.00.04–Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти (иқтисодиёт фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.Ph.D/Iqt15.

Илмий раҳбар: Умурзаков Ўктам Пардаевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти ва Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.I.10.03.

Расмий оппонентлар: Ғуломов Саидасрор Саидахмедович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Шохўжаева Зебо Сафоевна, иқтисодиёт фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот номи: Қорақалпоқ давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: қишлоқ хўжалигида инновацион технологиялардан фойдаланиш жараёнида сувдан фойдаланиш самарадорлигини ошириш ҳамда сув ресурсларини рационал тақсимлаш бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

сув ресурсларини қишлоқ хўжалиги экинлари ва тармоқлари ўртасида самарали тақсимлашнинг услубий асослари такомиллаштирилган;

ҳудудлар бўйича экин турларига мос равишда сувдан фойдаланиш тизимини оптималлаштиришга қаратилган математик модел тавсия этилган;

қишлоқ хўжалигида сув тежовчи технологияларни жорий этишни субсидиялаш ва солиқ имтиёзлари кўламини кенгайтириш бўйича тавсиялар асослаб берилган;

Хоразм вилоятида сув тежаш технологияларини қўллаш асосида қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштиришнинг 2030 йилгача бўлган прогнози ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Қишлоқ хўжалигида сувни тежовчи инновацион технологиялардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш бўйича ишлаб чиқилган таклифлар ва амалий тавсиялар асосида:

иқтисодиёт тармоқларининг барқарор ўсиши, ижтимоий инфратузилма объектларини ривожлантириш ва ўсиб бораётган аҳоли эҳтиёжларини инобатга олган ҳолда сув ресурсларини иқтисодиёт тармоқларига рационал тақсимлашда интерваллар усули ёрдамида амалга ошириш методикаси Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг тегишли корхона ва ташкилотлари фаолиятига жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 3 октябрдаги 04/29-1162-сон маълумотномаси). Мазкур методика сув ресурсларини лимит асосида тақсимлаш тамойилларига ўзгартириш киритиш ва кафолатланган сув ҳисобини юритиш, сув ресурсларини адолатли тақсимлаш ва тезкор қарорлар қабул қилишга хизмат қилган;

ирригация тизимларининг сув ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини аниқлаш бўйича таклиф этилган фойдали иш коэффициентини ҳисоблаш методикаси Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг тегишли ташкилотлари фаолиятига жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 3 октябрдаги 04/29-1162-сон маълумотномаси). Мазкур методика ёрдамида туманлар кесимида сувдан фойдаланиш самарадорлиги аниқланган. Амалга оширилган ҳисоб-китобларга кўра, сув истеъмоли кўрсаткичи 2013 йилда – 0,76, 2014 йилда – 0,74, 2015 йилда – 0,78 ни ташкил этган;

сувдан фойдаланиш самарадорлигини аниқлашда тармоқлараро баланс усулидан фойдаланган ҳолда ўзаро алоқадор тармоқларда яратилган маҳсулотлар таркибидаги мавжуд сувларни ҳисобга олиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг тегишли корхона ва ташкилотлари фаолиятига жорий этилди (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 3 октябрдаги 04/29-1162-сон маълумотномаси). Ушбу тартибнинг жорий этилиши тармоқлар ривожланишига мос равишда сувга бўлган талабнинг ўзгаришини баҳолаш имконини берган;

қишлоқ хўжалигида сувдан фойдаланишда сув тежамкор технологиялардан фойдаланиш ва уларни молиявий амалга ошириш имкониятлари илмий асосланган ва Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг тегишли корхона ва ташкилотларига жорий этиш учун қабул қилинган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 3 октябрдаги 04/29-1162-сон маълумотномаси). Ҳисоб-китобларга кўра, ҳудудда сув тежаш технологиялари қўлланилган майдонларда тежалган сув харажатлари 30 млн. сўмни ташкил этган. Ишлаб чиқилган сценарийга асосан 622,6 млн. куб метр сувни тежаш имкониятлари прогнозлаштирилган;

сув танқислигига мослашиш, сув тежаш технологияларини қўллаш ҳисобига сув ресурсларидан фойдаланишда маҳсулдорликни ошириш бўйича ишлаб чиқилган таклифлар Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг тегишли корхона ва ташкилотларига жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 3 октябрдаги 04/29-1162-сон маълумотномаси). Хоразм вилоятида 2013–2015 йилларда 1826,5 гектар майдонда сув тежаш технологиялари жорий этилиб, умумий ҳисобда 3977 минг м³ сувни тежашга эришилган. Тежалган сув ҳисобига ўртача 230 гектар майдонда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштириш имкониятига эга бўлиниши асосланган.