Каттаева Гулноза Норқуловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Орол денгизи қуриган туби тупроқ-грунт қопламларининг генетик, экологик-мелиоратив хусусиятлари (ғарбий қисми мисолида)» 03.00.13 - Тупроқшунослик (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/B855.
Илмий раҳбар: Исмонов Абдуваҳоб Жўраевич, биология фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Тупроқшунослик ва агрокимёвий тадқиқотлар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимёвий тадқиқотлар институти, DSc.25/30.12.2019.Qx/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Артиқова Хафиза Тўймуродовна, биология фанлари доктори, профессор; Мирзамбетов Абдурашит Базарбаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Орол денгизини қуриган туби тупроқ-грунт қопламларининг, генетик хосса-хусусиятлари ва экологик-мелиоратив ҳолатини аниқлаш ва таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Орол денгизининг қуриган тубида шаклланаётган тупроқ-грунтларнинг «бирламчи» тупроқ пайдо бўлиш жараёнлари профили морфо-генетик белгиларга кўра ажратилган;
автоморф ва гидроморф тупроқ-грунтларнинг саҳроланиши натижасида, трансформациясига ва шўрхокларнинг пайдо бўлишига олиб келаётганлиги асосланган;
денгизнинг қуриган ғарбий қисмида шаклланаётган тупроқ-грунтларида сингдирилган натрий ва магнийнинг улуши шўрхокларда тадқиқот олиб борилган тупроқ-грунтларига нисбатан кўплиги, ҳудуднинг катта майдонида шўртобланиш жараёнларини келтириб чиқараётганлиги аниқланган;
ҳудудда шаклланган қолдиқ ботқоқ, қолдиқ ўтлоқи, тақирсимон ва қумли чўл тупроқларда умумий тузлар миқдори аниқланган, сизот сувлари юзага яқин келган ҳудудларда шаклланаётган типик шўрхоклардан, марш шўрхоклари томон тузларнинг захирасини ортиб бориши илмий асосланган;
денгизнинг қуриган туби тупроқ-грунтларидаги сизот сувлари сатҳи, минерализацияси, шўрланиш химизми, гипотетик тузлар таркибидаги заҳарли ва заҳарсиз тузлар улуши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Орол денгизи қуриган тубининг ғарбий қисмида шаклланган тупроқ-грунтларни генетик ва экологик-мелиоратив хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Орол денгизи қуриган тубининг 1273456,37 гектар ер майдонида 1:200000 масштабли «Тупроқ-грунт харитаси» Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигига амалиётга жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 03-июл 01/01-2362-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу картографик маълумот асосида ҳудудни деградациядан сақлаш ва қайта тиклаш, муҳофазалаш ҳамда ер ресурсларидан самарали фойдаланишга қаратилган чора-тадбирларни ишлаш имконини берган;
Орол денгизи қуриган тубининг ғарбий қисмини 1273456,37 гектар ер майдонида 1:200000 масштабли «Тупроқ-грунт шўрланиш харитаси» Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигига амалиётга жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 03-июл 01/01-2362-сон маълумотномаси). Натижада, Орол денгизи қуриган тубидаги гидроморф ва автоморф тупроқ-грунтларини мелиоратив ҳолатига оид маълумотлар асосида, деградацияга қарши иҳота-ўрмонзорларини барпо этишда ҳамда шўрланганлик даражасига кўра жойлаштириш имконларини яратган;
Орол денгизи қуриган тубининг ғарбий 1273456,37 гектар ер майдонида 1:200000 масштабли «Заҳарли тузлар захираси картограммаси» Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигига амалиётга жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023-йил 03-июл 01/01-2362-сон маълумотномаси). Натижада, заҳарли тузлар тарқалган ҳудудлар ва ер ости сизот сувлари сатҳини ҳисобга олган ҳолда иҳота ўрмонзорлари майдонларини жойлаштириш орқали ҳудуднинг экологик мувозанатни тиклашга хизмат қилган.