Янгибаева Дилфуза Тулкиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ҳомила туғма нуқсонлари ривожланишининг клиник-генетик хусусиятлари”, 14.00.01 – Акушерлик ва гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.PhD/Tib825
Илмий раҳбар: Юлдашева Дилчехра Юсупхановна, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Каттаходжаева Махмуда Хамдамовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Алиева Дилфуза Абдуллаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади клиник-лаборатор ва молекуляр генетик анализлар асосида ўзбек этник гуруҳи аёлларида ҳомиланинг ривожланиши нуқсонлари ва ҳомила ўсишдан тўхташини башорат қилиш мезонларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
клиник ва анамнестик маълумотларни таҳлил қилиш асосида ҳомиланинг туғма нуқсонлари ва ҳомила ўсишдан тўхташи бўлган аёлларда ҳомиладорликни режалаштириш босқичида ҳам, антенатал даврда ҳам устувор тиббий-ижтимоий хавф омиллари исботланган;
ҳомиланинг туғма нуқсонлари ва ҳомила ўсишдан тўхташи бўлган аёлларда гомосистеин алмашинувида иштирок этадиган ферментларнинг генетик полиморфизмларини аниқлашнинг илмий прогностик аҳамияти  исботланган;
ферментларнинг генетик полиморфизми ва ҳомиланинг туғма нуқсонлари ва ҳомила ўсишдан тўхташи клиник кўринишлари ўртасидаги қиёсий корреляция таҳлили натижасида ўзаро боғлиқликлар исботланган;
ҳомиланинг туғма нуқсонлари ва ҳомила ўсишдан тўхташи бўлган аёлларда гомосистеин метаболизмида иштирок этадиган ферментларнинг генетик полиморфизмлари мавжудлигини ҳисобга олган ҳолда прегравидар даврдан бошлаб профилактика ва ушбу аёлларни олиб бориш алгоритми ишлаб чиқилган ва унинг самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи Эксперт кенгашининг 29.01.2024 йил №01/066-сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академияси 22.01.2024 йил №09-12608 - сонли хати хати юборилган):
биринчи илмий янгилик: Клиник ва анамнестик маълумотларни таҳлил қилиш асосида ҳомиланинг туғма нуқсонлари ва ҳомила ўсишдан тўхташи бўлган аёлларда ҳомиладорликни режалаштириш босқичида ҳам, антенатал даврда ҳам устувор тиббий-ижтимоий хавф омиллари баҳоланди. Тавсия этилган прогноз ва предгравидар тайёргарлик усуллари такрорий ҳомила туғма нуқсонлари (ҲТН) ва ривожланмаган ҳомиладорлик (РҲ) ҳолатларини камайтириши мумкин. Илмий инновация Тошкент шаҳар 8-туғруқ комплекси "16" июл 2023 йил №138 сонли  ва Бўка тумани кўп тармоқли марказий шифохонаси  "9" январ 2023 йил №01/18 сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: анамнезида ҲТН ва РҲ бўлган аёлларда ҳомила нуқсонлари ва ҳомила кўтара олмасликни олдиндан тахмин аниқлаш усули тадбиқ қилиниб, бу  гинекологга ҲТН ва РҲни қайта ривожланиш ҳавфини осон аниқлаш ва предгравидар тайёргарлик ўтказиш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: предгравидар тайёргарлик ўтказишда  ҲТН ва РҲ бўлган аёллада аборт ва ундан кейинги даволаниш харажатларини камайтириш, шунингдек, ҳомиладорликни қисқартириш ҳисобига анамнезида ҲТН ва РҲ бўлган 36 та аёлга 3 ой мобайнида метилфолат билан прегравидар тайёргарлик ўтказиш 16 200 000 сўмни ташкил этиб, ҲТН ва РҲ билан 36 беморни даволашнинг 1 курси нархи харажатлари 41 580 000 сўм, стандарт усулда эса  63 540 000 сўмни ташкил қилади. Ўтказилган прегравидар тайёргарлик натижасида 36 аёлда бюджет маблағларидан 25 380 000 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан 21 960 000 иқтисод қилинган.  Хулоса: ҲТН ва РҲ анамнезига эга бўлган аёлларни хавф гуруҳини аниқлаган холда предгравидар тайёргарлик ўтказиш натижасида 1та бемор учун бюджет маблағларини 705 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 610 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: Ҳомиланинг туғма нуқсонлари ва ҳомила ўсишдан тўхташи бўлган аёлларда гомоцистеин алмашинувида иштирок этадиган ферментларнинг генетик полиморфизмларини аниқлашнинг илмий прогностик аҳамияти асосланди. Бу анамнезида ҲТН ва РҲ бўлган аёлларда фолат цикли генларида мутация мавжудлигини аниқлаб, кейинги ҳомиладорликларда бўлиши мумкин бўлган асоратларни ва қайта ҲТН ва РҲ кузатилишини олдини олиш   имконини беради. “Ҳомила нуқсонлари ривожланиш хавфининг генга боғлиқ бўлган текширувлари” мавзусидаги услубий тавсиянома Тошкент тиббиёт академияси илмий кенгашининг 2022 йил “29” июн 11- сонли буйруғи билан Тошкент шаҳар 4-туғруқ комплексининг 2023 йил “01” июн 49-Т-сонли буйруғи ва Бўка тумани марказий шифохонасининг 2023йил “9” январ 01/17 буйруғи билан амалиётга жорий қилинди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: аёлларда ҳомиладорликнинг ҳомила нуқсонлари ва ҳомила ўсишдан тўхташи билан асоратланиши, ҳомиладорликни тиббий кўрсатмаларга кўра тўхтатиш, перинатал ўлим кўрсаткичларининг 94% га каматиши кузатилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: анамнезида ҲТН ва РҲ бўлган аёллада кейинги ҳомиладорликка тайёрлашда қонда гомоцистеин  миқдори ва фолат цикли генларида мутацияларни аниқлаб, патогенетик жиҳатдан  предгравидар тайёргарлик ўтказишда  ҲТН ва РҲ бўлган аёллада аборт ва ундан кейинги даволаниш харажатларини камайтириш, шунингдек, ҳомиладорликни қисқартириш ҳисобига анамнезида ҲТН ва РҲ бўлган 36 та аёлга 3 ой мобайнида метилфолат билан прегравидар тайёргарлик ўтказиш 16 200 000 сўмни ташкил этиб, ҲТН ва РҲ билан 36 беморни даволашнинг 1 курси нархи харажатлари 41 580 000 сўм, стандарт усулда эса  63 540 000 сўмни ташкил қилади. Ўтказилган прегравидар тайёргарлик натижасида 36 аёлда бюджет маблағларидан 25 380 000 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан 21 960 000 иқтисод қилинган.  Хулоса: ҲТН ва РҲ анамнезига эга бўлган аёлларни хавф гуруҳини аниқлаган холда предгравидар тайёргарлик ўтказиш натижасида 1та бемор учун бюджет маблағларини 705 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 610 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: Ҳомиланинг туғма нуқсонлари ва ҳомила ўсишдан тўхташи бўлган аёлларда гомоцистеин метаболизмида иштирок этадиган ферментларнинг генетик полиморфизмлари мавжудлигини ҳисобга олган ҳолда прегравидар даврдан бошлаб профилактика ишлаб чиқилди ва унинг самарадорлиги баҳоланди. Анамнезида ҲТН ва РҲ мавжуд аёлларда фолат цикли генларида аниқланган мутатсияси бўлган аёлларда  қонда гомоцистеин миқдори юқорилиги аниқланди. “Ҳомила нуқсонлари ривожланиш хавфининг генга боғлиқ бўлган текширувлари” мавзусидаги услубий тавсиянома Тошкент тиббиёт академияси илмий кенгашининг 2022 йил “29” июн 11- сонли буйруғи билан анамнезда ҲТН ва РҲ бўлган аёлларни ҳомиладорликдан олдин ҳомиладор бўлишга тайёрлаш усули жорий этилди. Амалиётга  Тошкент шаҳар 4-туғруқ комплексининг 2023 йил “01” июн 49-Т-сонли буйруғи ва Бўка тумани марказий шифохонасининг 2023йил “9” январ 01/17 буйруғи билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ушбу контингент аёлларга предгравидар тайёрлаш босқичида метилфолат 800мкг суткасига тавсия қилиш билан кейинги ҳомиладорликда ушбу патологияни қайта ривожланишини патогентик жиҳатдан бартараф қилиш имконини беради.  Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: анамнезида ҲТН ва РҲ бўлган аёллада кейинги ҳомиладорликка тайёрлашда қонда гомоцистеин  миқдори ва фолт цикли генларида мутацияларни аниқлаб, патогенетик жиҳатдан  предгравидар тайёргарлик ўтказишда  ҲТН ва РҲ бўлган аёллада аборт ва ундан кейинги даволаниш харажатларини камайтириш, шунингдек, ҳомиладорликни қисқартириш ҳисобига анамнезида ҲТН ва РҲ бўлган 36 та аёлга 3 ой мобайнида метилфолат билан прегравидар тайёргарлик ўтказиш 16 200 000 сўмни ташкил этиб, ҲТН ва РҲ билан 36 беморни даволашнинг 1 курси нархи харажатлари 41 580 000 сўм, стандарт усулда эса  63 540 000 сўмни ташкил қилади. Ўтказилган прегравидар тайёргарлик натижасида 36 аёлда бюджет маблағларидан 25 380 000 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан 21 960 000 иқтисод қилинган.  Хулоса: ҲТН ва РҲ анамнезига эга бўлган аёлларни хавф гуруҳини аниқлаган холда предгравидар тайёргарлик ўтказиш натижасида 1та бемор учун бюджет маблағларини 705 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 610 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик:  аёлларда ҳомила туғма нуқсонлари (ҲТН) ва ривожланмаган ҳомиладорлик (РҲ) анамнезига эга бўлган аёлларни предгравидар тайёрлаш ва ҳомиладорликда олиб бориш алгоритми ишлаб чиқилган бўлиб, у репродуктив хусусиятни тиклаб, ҲТН ҳолатларини 40 баробарга, РҲ кузатилишини 7 бараварга ва плацентар дисфункциясини 2,5 баробарга камайтиради. Тавсия етилган прогноз ва предгравидар тайёргарлик усуллари такрорий ҲТН ва РҲ ҳолатларини камайтириши мумкин. “Анамнезида ҳомила ривожланиш нуқсонлари бўлган аёлларни прегравидар тайёрлаш ва ҳомиладорликни олиб бориш” мавзусидаги услубий тавсиянома Тошкент тиббиёт академияси илмий кенгашининг 2022-йил “29” июн 11-сонли буйруғи билан соғлиқни сақлаш муассасаларида анамнезда ҲТН ва РҲ бўлган аёлларни ҳомиладорликдан олдин ҳомиладор бўлишга тайёрлаш ва ҳомиладорликда олиб бориш усули жорий этилди. Амалга ошириш Тошкент шаҳар 8-туғруқ комплекси "16" июл 2023 йил №138 сонли  ва Бўка тумани кўп тармоқли марказий шифохонаси  "9" январ 2023 йил №01/18 сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ҲТН ва РҲ тарихига эга бўлган аёллар учун дифференциаллашган предгравидар тайёргарликни амалга ошириш такрорий ҲТН ҳолатларини 40 баробарга, РҲ кузатилишини 7 бараварга ва плацентар дисфунксиясини 2,5 баробарга камайтиришга ёрдам беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: дифференциаллашган предгравидар тайёргарликдан ўтган ҲТН ва РҲ бўлган 36 та аёлга 3 ой мобайнида метилфолат билан прегравидар тайёргарлик ўтказиш 16 200 000 сўмни ташкил этиб, ҲТН ва РҲ билан 36 беморни даволашнинг 1 курси нархи харажатлари 41 580 000 сўм, стандарт усулда эса  63 540 000 сўмни ташкил қилади. Ўтказилган прегравидар тайёргарлик натижасида 36 аёлда бюджет маблағларидан 25 380 000 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан 21 960 000 иқтисод қилинган.  Хулоса: ҲТН ва РҲ анамнезига эга бўлган аёлларни хавф гуруҳини аниқлаган холда предгравидар тайёргарлик ўтказиш натижасида 1та бемор учун бюджет маблағларини 705 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 610 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.