Сулайманова Нилуфар Жаббаровнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Олам лисоний манзарасида баҳо категорияси воқеланишининг дискурсив-прагматик хусусиятлари (инглиз ва ўзбек тиллари материалида)», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси ро'йхатга олинган рақам: №B2023.2.DSc/Fil536.
Илмий маслаҳатчи: Сафаров Шаҳриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият ко'рсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Ахмедов Ойбек Сапарбаевич, филология фанлари доктори, профессор; Абузалова Мехринисо Кадировна, филология фанлари доктори, профессор, Садуллаева Нилуфар Азимовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тиллари олам лисоний манзарасида баҳо категорияси воқеланишининг дискурсив-прагматик хусусиятларини аниқлаш орқали уларнинг тил ва нутқдаги о'рнини, лисоний, лингвомаданий, лингвопрагматик, лингвокогнитив ҳамда коммуникологик табиатини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
оламнинг баҳоли лисоний манзараси инсоннинг онгли фаолияти маҳсули эканлигини ва унинг шаклланишида воқеликни идрок этувчи шахснинг ҳис-туйғулари, дунёқараши, ижтимоий мақоми акс топиши каби лисоний–дискурсив ҳолатлар инобатга олган ҳолда баҳо категориясининг, антропоцентрик парадигма доирасида намоён бўлиши аниқланган;
инглиз ва ўзбек тиллари мисолида баҳо категорияси воситасида инсон онгли фаолияти натижасини, субектнинг воқелик обектига нисбатан ижобий/салбий муносабатини, нарса-ҳодисалар хусусиятининг ижобий ёки салбий идрок этилишини, онтологик моҳиятини, зиддиятли олам лисоний манзарасини воқелантиришда лингвомаданий, лингвокогнитив, прагматик ва дискурсив белгиларининг устиворлиги далилланган;
олам манзараси баҳоли категориялаштириш билан боғлиқ мантиқий ҳаракатлар асосан тавсифий ёки антропоцентрик характерга эга бўлиши, унинг маълум миллий маданиятга хос қадриятлар тизимига, жамоавий ва шахсий фикр ҳамда меъёрларга асосланиши ҳамда маълум бир миллий тил замирида воқеланиши исботланган;
чоғиштирилаётган лингвомаданиятларда олам манзараси баҳоли тасвирининг турли жанр ва кўринишдаги матнларда воқеланишининг қиёсий таҳлили жараёнида паремиологик, комик, сатирик каби матн намуналарининг аксиологик моҳияти сезгига оид, рационал ва эмоционал турлар жиҳатдан ўхшаш ва вариатив характерда эканлиги асосланган;
нутқий актларнинг дискурс таркибида ижобий ёки салбий баҳо прагматик мазмунига эга бўлиши ва мулоқот иштирокчилари ўзаро муносабати симметрик ёхуд асимметрик кўринишда кечиши билан боғлиқлиги мақтов, такаллуф, маслаҳат, тавсия, панд-насиҳат, ваъда, таҳдид, танбеҳ, таъна қилиш, киноя каби нутқий ҳаракатлар натижаси эканлиги исботанган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Олам лисоний манзарасида баҳо категориясининг дискурсив-прагматик хусусиятлари инглиз ва ўзбек тилларида чоғиштирма тадқиқи жараёнида олинган назарий  ва амалий натижалари асосида:
оламнинг баҳоли лисоний манзараси инсоннинг онгли фаолияти маҳсули эканлигини ва унинг шаклланишида воқеликни идрок этувчи шахснинг хис-туйғулари, дунёқараши ижтимоий мақоми акс топишини инобатга олган ҳолда баҳо категориясини антропоцентрик парадигма доирасида намоён бўлиши оид назарий хулосалардан Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университетида ПЗ-20170930309 “Қорақалпоқ фолклори тилнинг адабий тил ривожига таъсири масаласи” мавзусидаги фундаментал ва илмий-амалий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Бердақ номидаги Қорақолпоқ давлат университетининг 2023-йил 25-апрелдаги 01-21-02/906-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тиллари мисолида олам баҳоли манзарасининг лингвомаданий, лингвокогнитив, прагматик ва дискурсив белгиларини ажратиш ҳамда шу асосда баҳо бирликларининг категориялаштириш усулини очиб беришда эришилган;
инглиз ва ўзбек тиллари мисолида баҳо инсон онгли фаолияти натижасини, субектнинг воқелик обектига нисбатан ижобий/салбий муносабатини, нарса-ҳодисалар хусусиятиниг ижобий ёки салбий идрок этилишини, онтологик моҳиятини, қарама-қаршилик олам лисоний манзарасини шакллантиришда лингвомаданий, лингвокогнитив, прагматик ва дискурсив белгиларининг устиворлигига оид назарий хулосалардан Ўзбекистон Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимида ФА-ФИ-Г003 “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” мавзусидаги фундаментал лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2023-йил 18-апрелдаги 187/1-сон маълумотномаси). Натижада қорақолпоқ тили сўз ясаш тизими тавсифи олам лисоний манзарасини шакллантиришда лингвомаданий, лингвокогнитив, прагматик ва дискурсив белгиларининг устиворлигига оид назарий ва амалий жиҳатдан такомиллаштирилган;
олам манзарасининг баҳоли категориялаштириш асосан тавсифий ёки антропоцентрик характерга эга бўлиши, унинг маълум миллий маданиятга хос қадриятлар тизимига, жамоавий ва шахсий фикр ҳамда меъёрларга асосланиши билан бир қаторда, миллий тил замирида воқеланишига оид натижалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” мавзусидаги инновацион тадқиқот лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 13-апрелдаги 968/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқот илмий натижаларининг қўлланилиши “Замонавий лингвистика”, “Лингвистик прагматикага кириш”, “Прагмалингвистика” фанлари бўйича виртуал ресурсларни яратиш жараёнини жадаллаштириш имконини берган;
ҳар иккала тилда олам манзараси баҳоли тасвирининг турли жанр ва кўринишдаги матнларда воқеланишини ўрганиш орқали паремиологик, комик, сатирик каби матн намуналарининг аксиологик моҳиятини, сезгига оид, рационал ва эмоционал турлар жиҳатдан ўхшаш ва вариатив характерда эканлигига оид натижаларидан Европа иттифоқининг Эрасмус + дастурининг 2016-2018 йилларга мўлжалланган 561624-ЭПП-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС+CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизасиялаш ва халқаролаштириш” номли хорижий лойиҳада фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 13-апрелдаги 971/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада илмий натижалар таълим жараёнининг самарадорлигини ошириш мақсадида яратилган қўлланмалар, мақолалар, тезислар ёзишда янги ёндашувлар сифатида фойдаланилган;
нутқий актларнинг ижобий ёки салбий баҳо прагматик мазмунига эга бўлиши мулоқот иштирокчилари ўзаро муносабати симметрик ёхуд ассимметрик кўринишда кечиши билан боғлиқлиги мақтов, такаллуф, маслаҳат, тавсия, панд-насиҳат, ваъда, таҳдид, танбеҳ, таъна қилиш, киноя каби нутқий ҳаракатлар натижаси эканлигига оид натижалардан Европа Иттифоқининг 2014-2016 йилларга мўлжалланган Темпус Прожеcт 544161-ТЕМПУС-1-2013-1-УК-ТЕМПУС-ЖПСР Астон Университй ДеТЕЛ “Девелопинг тҳе Теачинг оф Эуропеан ЛангуаГЭС: Модернизинг Лангуаге Теачинг тҳроугҳ тҳе девелопмент оф блендед Мастерс Программес” номли хорижий лойиҳада фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 13-апрелдаги 970/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада ушбу усул турли прагматик воситаларни ўрганишга йўналтирилган “Лингвистик прагматикага кириш”, “Дискурсология”, “Матн таҳлили” каби фанларнинг назарий асосларини бойитишга хизмат қилган.
оламнинг баҳоли лисоний манзараси инсоннинг онгли фаолияти маҳсули эканлигини ва унинг шаклланишида воқеликни идрок этувчи шахснинг хис-туйғулари, дунёқараши ижтимоий мақоми акс топишини инобатга олган ҳолда баҳо категориясини антропоцентрик парадигма доирасида намоён бўлиши билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясида 2023-йил 29-апрел куни эфирга узатилган “Сифатли таълим–тараққиёт пойдевори” кўрсатувини навбатдаги сонининг ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2023-йил 2-майдаги 01-07/151-сон маълумотномаси). Натижада илмий-маърифий аҳамиятга эга тавсиялардан кейинги кўрсатувларда ҳам фойдаланиш кўзда тутилган ҳамда ушбу телекўрсатувлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукамаллаштирилиб, илмий далилларга бой бўлишига, кўрсатувнинг илмий-оммабоплик хусусияти оширилган.