Мухиддинов Нуриддин Мухиддин ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Пилла қобиғини технологик хусусиятларини сақлаш усулини такомиллаштириш” 05.06.02 – “Тўқимачилик материаллари технологияси ва хомашёга дастлабки ишлов бериш” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Т3492
Илмий раҳбар: Исламбекова Нигора Муртозаевна, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти, DSc.03/30.12.2019.Т.08.01.
Расмий оппонентлар: Матисмаилов Сайпила Лалашбаевич техника фанлари доктори, профессор; Рахимов Акмал Алишерович техника фанлари фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Табиий толалар илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади пилла қобиғини технологик хусусиятларини сақлаш усулини такомиллаштириш, сифатли хом ипак ишлаб чиқаришга эришишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
пилла қобиқларини технологик хусусиятларини сақлаш имкониятини берувчи сирт фаол модда билан ишлов бериш асосида пилла чувиш жараёнидаги сув ўтказувчанлик, бўкиш ва буғлаш кўрсаткичларини яхшилаш орқали такомиллаштирилган;
қуритиш жараёнида пиллаларга сирт фаол модда кўпиги билан ишлов бериш ускунаси яратилиб, ҳосил қилинган кўпик кўрсаткичлари, ишлов бериш ва қуритишдаги ҳаво ҳарорати, намлиги ҳамда ҳаракатланиш тезлигининг рационал қийматлари аниқланган;
такомиллаштирилган усулда ишлов берилган пиллалардан олинган хом ипакни чиқиши ва сифат кўрсаткичлари халқаро стандартнинг 3А синфи талабларига тўгри келиши аниқланган;
сирт фаол моддалар кўпиги билан ишлов берилган пиллалардан илк маротаба сифатли 2,56 тех хом ипак олиниб, технологик режимлари ўрнатилган, ундан тайёрланган хомашёдан ўриш усули билан изоляция иплар намуналари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Тут ипак қурти пилласи қобиғини технологик хусусиятини сақлаш орқали пиллаларини чувиш технологиясини яратиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
пиллага ишлов бериш ускунаси учун Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги интеллектуал мулк агентлигининг фойдали моделга патенти (№ФАП02344) олинган. Натижада пилла қобиғини технологик хусусиятларини сақлаш имконини берган;
тавсия этилган такомиллаштирилган технология “Ўзбекипаксаноат” уюшмаси тасарруфидаги корхоналарда, жумладан, Навоий вилояти Хатирчи туманидаги “ХАТИРЧИ ПИЛЛА ХАЗИНАСИ” хусусий корхонасида ҳамда Наманган вилоятининг “ФАБРИCТЕХ” МЧЖда жорий этилган (“Ўзбекипаксаноат” уюшмасининг 2023–йил 10–апрелдаги №:4-2/663-сон малумотномаси). Натижада, пилла қуритгичга ўрнатилган сирт фаол модда кўпигини ҳосил қилиб берувчи ускуна орқали пиллаларга ишлов бериб қобиғини технологик хусусиятларини сақлаш жараёнини такомиллаштириш орқали уларнинг хусусиятини пасайишини олди олинган. Пиллаларни чувиш жараёнидаги солиштирма сарфи 3,2 кг дан 2,8 кг гача қисқартирилиб бир килограмм хом ипак ишлаб чиқариш учун кетадиган пилла хомашёсининг сарфи 10–12% га камайтирилишига эришилган.