Аширов Фуркат Усубовичнингнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Колонкали бурғилаш жараёнида ишлатиладиган ювувчи суюқликларнинг полимер моддалари асосида янги таркибларини ишлаб чиқиш», 04.00.15 – Геологик разведка ишлари технологияси ва техникаси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Т3626.
Илмий раҳбар: Джураев Рустам Умарханович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Минерал ресурслар институти ДМ.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат техника университети, PhD.03/31.03.2023.Т.03.06.
Расмий оппонентлар: Зокиров Азамжон Алимджанович, техника фанлари доктори, профессор; Гаибназаров Сунатилла Баходиржанович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Нефт ва газ конлари геологияси ҳамда қидирув институти  ДМ.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: қидирув майдонларининг аниқ геологик-техник шароитлари учун маҳаллий хомашёлар асосида ювувчи суюқликларнинг янги таркибларини ишлаб чиқиш орқали бурғилаш ишлари самарадорлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
маҳаллий нитрил акрил кислота мономеридан акрилонитрилни синтез қилиш ва турли ёт моддалардан тозалаш орқали 87,4% унумдорлик билан полимерли ПАА-СА янги турдаги бурғилаш реагенти ишлаб чиқилган;
қудуқларни бурғилаш жараёнида тоғ жинсларининг хусусиятига боғлиқ ҳолда ювувчи суюқликнинг қовушоқлигини таʼминловчи ПАА-СА маркали реагентнинг суюқликка қўшиладиган оптимал миқдори аниқланган;
мураккаб геологик-техник шароитлардаги колонкали бурғилашда ювувчи суюқлик таркибига маҳаллий ПБМБ-А маркали бентонит кукунини қўшиш орқали суюқликни гилланиш ҳусусияти аниқланган;
полимергелли ва полимер-силикатли суюқликлар таркибидаги силикатли йелим (суюқ шиша)нинг 0,25-0,45 %ли консентрацияси бурғилаш жараёнида мустаҳкам полимерли структура ҳосил қилиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Колонкали бурғилаш жараёнида ишлатиладиган ювувчи суюқликларнинг полимер моддалари асосидаги янги таркибларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
мураккаб геологик шароитлардаги бурғилашда асоратларни олдини олиш ва бартараф этиш учун яратилган камгилли, полимергелли ва полимер-силикатли ювувчи суюқликларнинг янги таркиблари “Ўзбекгеологияқидирув” АЖнинг Жануби-шарқий Ўрталиқ майдонидаги 12317-сонли, Тўқмон майдонидаги 60-сонли, Гумсай майдонидаги 11Г-сонли ва “Регионалгеология” ДУКнинг Султанувайс майдонидаги 20 ва 22-сонли қудуқларида амалиётга жорий этилган (Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2023 йил 13 ноябрдаги 08-4002-сонли маълумотномаси). Натижада, керн чиқиши 18% гача ошиши ва қудуқда шламли тиқин ҳосил бўлишини олдини олиш имконини берган;
қудуқ деворларининг барқарорлигини таъминлаш учун гилли тоғ жинсларни бурғилаш режими ювувчи суюқлик таркибига боғлиқлигини аниқлаш бўйича методик тавсиялар “Регионалгеология” ДУКнинг Тебенбулоқ майдонидаги 15 ва 16-сонли, Қорбўрон майдонидаги КС-3 сонли ва Зармитан майдонидаги 47-сонли қудуқларда амалиётга жорий этилган (Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2023 йил 13 ноябрдаги 08-4002-сонли маълумотномаси). Натижада, ювувчи суюқликларнинг мустаҳкам полимерли структура ҳосил қилиши эвазига гилли тоғ жинсларининг бўкишини олдини олиш ва қудуқ деворида “юпқа қобиқ” ҳосил қилиш орқали қатлам босимини назорат қилиш билан ювувчи суюқликларнинг ютилишини 10% гача қисқартириш имконини берган.