Yarmanov Sherimmat Xalillaevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Tabiiy polimarlar asosida biosorbentlar olinishi va xossalari», 02.00.06 - Yuqori molekulyar birikmalar (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.4.PhD/K.565.
Ilmiy rahbar: Bekchanov Davron Jumazarovich, kimyo fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Xorazm Ma’mun akademiyasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston milliy universiteti huzuridagi  DSc.03/30.12.2019.K.01.03 raqamli ilmiy kengash asosidagi bir martalik ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Yunusov Haydar Ergashovich, texnika fanlari doktori, katta ilmiy xodim; Eshmetov Rasul Jumyazovich, texnika fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Toshkent to‘qimachilik va engil sanoat instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: tabiiy polimerlar asosida yangi biosorbentlar olinishi va ularning xossalarini tadqiq qilishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor sholi qobig‘ini karbamid bilan modifikatsiyalash davomiyligi 4 soat, harorat 373 K, eritma konsentratsiyasi 20 % da, soch tolasini esa natriy gidroksid bilan o‘zgartirish maqbul sharoiti 4 soat, 308 K harorat hamda eritma konsentratsiyasi 6 % ekanligi aniqlangan;
modifikatsiya qilib olingan biosorbentlarning fizik-kimyoviy xossalarini tadqiq qilish orqali yuqori sorbsion xossaga boʻlgan hamda (sholi qobig‘i asosida olingan biososrbent-5,08 mg-ekv/g, soch tolasi asosida olingan olingan biosorbent 3,89 mg-ekv/g), termik (298 K, 48 soat) mexanik barqarorlikka ega ekanligi aniqlangan;
tabiiy polimer asosida sintez qilib olingan biosorbent metall ionlarini (Cu2+-43,18 mg/g, Ni2+-331,37 mg/g va Pb2+-411,29 mg/g) yutishi, sorbsiya jarayoni reaksiya tartibi pseudo-ikkinchi kinetik modelga mosligi (R2=0,99), sorbsiya izotermasi (Lengmyur modeli R2=0,99) hamda termodinamik parametrlarini aniqlash orqali sorbsiya jarayoni o‘z-o‘zicha borishi isbotlangan;
sholi qobig‘ini karbamid ishtirokida modifikatsiyalab olingan biosorbent metall ionlarini (Cu2+, Ni2+ va Pb2+) eritmadagi konsentratsiyasini 0,06 mg/l miqdorgacha kamaytirganligi orqali AN-31 anionitiga yaqin ekanligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Sholi qobigʻini mochevinaning suvli eritmasi bilan modifikatsiyalab olingan biosorbent fizik-kimyoviy xosslarini oʻrganish boʻyicha olingan ilmiy natijalar asosida:
texnologik eritmalarni tozalashda sellyuloza saqlagan bisosorbent “Urganch yog‘-moy” AJ ga qarashli soapstokni qayta ishlash bo‘limida amaliyotda sinovdan o‘tkazilgan. (“Urganch yog‘-moy” AJning 2023-yil 12 oktyabrdagi 541-son ma’lumotnomasi). Natijada sholi qobig‘ini karbamid bilan modifikatsiyalab olingan biosorbent korxona oqava suvlarini ekologiyaga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi og‘ir metall ionlarini 0.06 mg/l miqdorgacha kamaytirishi isbotlangan;
sholi qobig‘i asosida olingan biosorbent “O‘zbekneftgaz” AJ tasarrufidagi “Muborak gazni qayta ishlash zavodi”da ajraladigan Cu(II) va Ni(II) ionlarini sorbsiyasi amaliyotda qo‘llanildi. (“O‘zbekneftgaz” AJ “Muborak gazni qayta ishlash zavodi”ning 2023-yil 22 sentyabrdagi 37-02/EQ-7441 sonli ma’lumotnomasi). Natijada qo‘llanilgan biosobent Cu(II) va Ni(II) ionlarini 0.065 mg/lgacha kamaytirishi imkonini bergan.